Net zoals Frank Vandenbroucke vorige week in het parlement zei, is een op de vijf covidpatiënten in de Belgische ziekenhuizen overleden. Dat is bevestigd door Marcel Van der Auwera, ambtenaar bij de FOD Volksgezondheid, in de covidcommissie in het Federale Parlement. Van wie op intensieve zorgen terechtkwam met covid, is een derde overleden. Wie beademd werd had 50% kans om te sterven.

Van der Auwera lichtte een selectie ziekenhuiscijfers toe in de commissie, zoals Vandenbroucke vorige week beloofd had. Die cijfers zijn echter verre van volledig. Meermaals vertelde Van der Auwera dat er nog veel verder onderzoek moet gebeuren. Wat wel zeker is, is dat de gemiddelde leeftijd van het aantal sterfgevallen ook in de ziekenhuizen hoog lag tijdens de pandemie: gemiddeld 71 jaar. In West-Vlaanderen was de gemiddelde overlijdensleeftijd het hoogst, in Brussel het laagst.

Henegouwen

Door de overdracht van patiënten is het moeilijk om per provincie een vast beeld te krijgen over de prestatie van ziekenhuizen. Wat opvalt, is dat Henegouwen en Brussel veel covidpatiënten in de ziekenhuizen hadden. Bij die laatste is dat mogelijk te wijten aan veel patiënten uit Vlaams en Waals Brabant. In Wallonië is het aantal covidbesmettingen doorheen heel de crisis merkbaar hoger geweest dan in Vlaanderen, afgemeten per 100.000 inwoners. Waarom? Ook daar durft Van der Auwera geen vast antwoord op te geven.

Volgens Van der Auwera hebben ziekenhuizen vooral voorrang gegeven aan hun zorgtaak, en minder aan rapportering. Ook bij Sciensano is er een hoge werklast. Zelf trekt de man een analogie naar hoe hij de crisis heeft beleefd. ‘Ook ik ben wetenschappelijk gevormd, maar ik heb de voorbije 18 maanden voornamelijk aan crisisbeheer gedaan. We gaan gegevens over de ligduur van de covidpatiënten en de prestaties van de ziekenhuizen pas over anderhalf jaar volwaardig kunnen analyseren.’ Van der Auwera geeft in dat licht toe dat men tijdens de crisis eigenlijk niet in reële mate geweten heeft welk soort covidpatiënt in de ziekenhuizen door de overheid is gefinancierd. Ziekenhuizen krijgen namelijk geld om de covidcrisis aan te pakken. Hoogstwaarschijnlijk per aantal covidpatiënten. Sommige ziekenhuizen zouden ook geen of foute cijfers hebben doorgegeven, ‘maar dat is iets van de wandelgangen.’

Geen heilige graal

Wat wel duidelijk blijkt — en wat ook Van der Auwera toegeeft — is dat noch opschaling van het aantal bedden op intensieve zorgen, noch patiënten overbrengen naar andere ziekenhuizen per definitie goede methodes van aanpak zijn. ‘Extra bedden betekent vaak een verkeerde keuze, maar ook overdrachten zijn geen heilige graal. De manier waarop ons ziekenhuislandschap vandaag is opgebouwd, maakt dat er veel tijd verloren gaat met de organisatie van een degelijke spreiding van patiënten in de ziekenhuizen.’ Van der Auwera wijt dat aan het ‘IKEA-gehalte’ van onze ziekenhuizen: te veel ziekenhuizen doen vandaag alles. Een bed op intensieve zorgen is niet in elk ziekenhuis hetzelfde, met dezelfde kwaliteit. Vandaag mag elk ziekenhuis zelf een spoedafdeling naar eigen inzicht organiseren, zo suggereert de ambtenaar.

Daarmee doelt de ambtenaar op een hervorming van het ziekenhuislandschap. Daarbij zouden ziekenhuizen meer in (regionale) specialisatieclusters gaan werken. Dat ligt voor sommigen echter moeilijk. Van der Auwera breekt daarbij een lans voor een gecentraliseerd medisch dispatchsysteem. Dit in plaats van de keuzevrijheid voor overdrachten bij de ziekenhuizen zelf te leggen. ‘Er zijn tijdens de crisis patiënten naar ziekenhuizen getransfereerd zonder dat men wist of het kwaliteitsniveau van verzorging hetzelfde was.’

Vrij is relatief

Opmerkelijk is dan ook de volgende uitspraak: ‘Doorheen de crisis zijn ziekenhuizen op dezelfde filosofische lijn als wij gekomen. Een vrij ziekenhuisbed betekent op zichzelf niets. Het gaat om het beschikbare personeel dat de kwaliteitsvolle zorg kan bieden. Daarom is er bij de derde golf meer voor geopteerd om een bed pas als “vrij” te omschrijven wanneer er ook genoeg verplegend personeel aanwezig was om kwaliteitsvolle zorg te bieden.’

Vele verdere en pertinente vragen van de oppositieleden Kathleen Depoorter (N-VA) en Sofie Merckx (PVDA), beiden medisch geschoold, werden niet structureel beantwoord. Bij Depoorter was dat bijvoorbeeld de vraag waarom in buurlanden een opschaling van het aantal ziekenhuisbedden wel een goed resultaat oplevert. Merckx zag haar vraag over waarom er geen specialistische covidziekenhuizen kunnen worden gevormd, onafhankelijk van de andere zorg, niet fundamenteel beantwoord.

verplegend personeel

Van der Auwera: ‘Onze ziekenhuizen zijn IKEA-ziekenhuizen’