Een migrant die geld naar zijn land van herkomst stuurt, ontvangt een belastingvermindering in veel EU-landen. In België is 80 procent aftrekbaar van de belastingen. We zijn met 6,4 miljard euro een kampioen wanneer het gaat over deze overmakingen of ‘remittances’. Buitenlandse Zaken financiert zelfs een project om de opties in Congo, Marokko en Senegal beter bekend te maken bij de diaspora in België.

Remittances zijn betalingen van migranten naar bekenden in hun land van herkomst. Volgens een rapport van het Verwey-Jonker Instituut in juni 2022 in opdracht van het Nederlandse parlement zijn deze overmakingen of ‘remittances’ van groot belang voor veel ontwikkelingslanden. ‘Wereldwijd is de omvang van remittances naar ontwikkelingslanden groter dan de omvang van directe investeringen en ontwikkelingssamenwerking bij elkaar opgeteld.’ De bedoeling van dat rapport was om de transactiekosten op remittances te verlagen op vraag van D66-kamerlid Achraf Bouali.

Kritiek

Uit bronnen van de Europese Unie bleek dat tal van EU-landen belastingen terugbetalen op het deel van hun inkomen dat migranten naar hun thuisland sturen. De Nederlandse Rijksoverheid moest na een beroep op de openbaarheid van bestuur op 13 juli 2023 zelfs documenten vrijgeven die bewezen dat de Nederlandse fiscus daarover afspraken maakte met bijvoorbeeld Israël en Ghana. Een Ghanees die geld overmaakt naar familie in Ghana kan in Nederland belastingvermindering krijgen. Buiten de Europese Unie worstelt het Verenigd Koninkrijk met de ‘remittance base taxation’, die een gunstig fiscaal regime biedt voor het overmaken van geld naar landen van herkomst.

Door het toenemend misbruik van deze fiscale voordelen pasten verschillende landen al hun wetgeving aan, zodat de voordelen enkel nog gelden voor lonen, pensioenen en uitkeringen van personen die niet gedomicilieerd zijn in de bronstaat van de inkomsten. Dat komt dus neer op een dubbelbelastingsverdrag. Toch komen persoonlijke overmakingen naar familie of eigen bankrekeningen in het land van herkomst vaak nog in aanmerking voor belastingaftrek of terugbetaling van de inkomstenbelasting.

In hoeverre is of was dat ook in België het geval? Een eenduidig antwoord kon de woordvoerdersdienst van de fiscus niet geven, maar ze verwezen naar een website waar over het betalen van onderhoudsgeld het volgende staat: ‘Als u voldoet aan de voorwaarden, is 80 procent van het betaalde onderhoudsgeld aftrekbaar van uw gezamenlijk netto-belastbaar inkomen.’ Dat onderhoudsgeld is niet enkel voor vrouw en/of kinderen, maar ook voor ouders. Iedereen mag zijn ouders financieel helpen én die tussenkomst fiscaal aftrekbaar maken. De ouders moeten ‘behoeftig’ zijn. Die extra voorwaarde staat zo in het Burgerlijk Wetboek, waarnaar de fiscale wet verwijst.

Geldcorridors

Per land bestaat een ‘corridor’. Volgens de Nationale Bank van België waren in 2019 de vijf grootste formele ‘remittance corridors’ Marokko, Turkije, Roemenië, de Filipijnen en Congo. Die vijf landen ontvingen in totaal 459.796.965 euro. Meer dan de helft van de door de Nationale Bank gemeten remittances in 2019 met een waarde van 870.370.913 euro.

In Nederland waren in 2020 de belangrijkste corridors Afghanistan, Eritrea, Ghana, Marokko en Somalië. De top drie ontvangende landen in Nederland bestaat uit Marokko, Turkije en Suriname. De eerste twee ontvangen elk 85 miljoen euro en de derde 81,6 miljoen euro. Ghana is zevende in de rangschikking met 12 miljoen euro. Afghanistan en Somalië ontvangen 7 miljoen euro via ‘formele’ kanalen.

De nadruk op formele en informele is belangrijk. Een aantal corridors voldoet niet aan regels tegen witwassen en financiering van terrorisme. Bij de ‘formele’ kanalen zijn geldtransactiekantoren nog altijd de belangrijkste aanbieders. Die doen dat niet gratis. In België zijn de transactiekosten 5 procent naar Marokko en 8 procent naar Turkije. In de corridors naar Marokko en Turkije zijn de formele kanalen het belangrijkst, namelijk banken en geldtransactiekantoren.

Apps

Over de ‘informele’ kanalen is noch in België, noch in Nederland iets bekend. Wel blijken steeds meer migranten apps te gebruiken die het marktaandeel van de informele kanalen overnemen. De bekendste zijn Remitly, Unity Money Transfer, XOOM, Azimo, Worldremit, WISE, Currency Fair, MoMo en TapTap.

Uitkeringstrekkers gebruiken vooral informele kanalen om de geldtransacties verborgen te houden. ‘Men is bang om uitkering en toeslagen te verliezen bij een controle van hun bankafschriften door de gemeente’ zegt het Nederlandse rapport. Uit de focusgroep over Ghana bleek dat vooral illegalen informele kanalen gebruiken. Afghanen en Ertitrëers gebruiken vooral het oude informele Hawala-systeem.

België kampioen

Toch promoot de Belgische minister van Ontwikkelingszaken Caroline Gennez – die het dossier erfde van Meryam Kitir – ‘remittances’ die naar Afrika gaan. België is een kampioen qua remittances. In België gaat volgens Eurostat 6 miljard euro van migranten naar het buitenland (6,4 miljard euro volgens Buitenlandse Zaken).

Een deel zijn lonen, uitkeringen, pensioenen die Belgische overheden betalen naar het buitenland. De twee grootste posten zijn lonen en pensioenen voor Fransen (ongeveer 2 miljard) en Nederlanders (ongeveer een half miljard). 2,5 miljard euro is geld dat naar landen buiten de Europese Unie gaat. Dat bedrag bestaat hoofdzakelijk uit persoonlijke overboekingen van migranten naar hun thuisland.

In 2021 bereikten de remittances een record in de Europese Unie. Liefst 57 miljard euro stroomde via remittances uit de Europese economie. Door lonen, uitkeringen en pensioenen bij te tellen is het vergelijken van die geldstromen moeilijk. Eurostat splitst de ‘remittances’ op in persoonlijke overmakingen en officiële inkomsten. De Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds roepen al jaren op om de remittances niet te belasten. Met het risico van dubbele non-heffing waarbij nergens belasting betaald wordt.

Organisatie

NGO’s zoals het door de EU gesubsidieerde ADEPT adviseren de Afrikaanse diaspora op het vlak van remittances. In maart 2023 zette de FOD Buitenlandse Zaken zelfs met de ADEPT en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) een project op rond remittances. IOM is een onderdeel van de Verenigde Naties.

Dat project moet de remittance-stromen uit België analyseren tegen augustus 2023. Daarna moet het de zenders en ontvangers van het remittance-geld bewust maken van de bestaande opties. De bedoeling is om de remittances van de diaspora om te zetten in investeringen in de landen van herkomst. Het project focust op drie landen: Senegal, de Democratische Republiek Congo en Marokko.

De deelnemers aan het O-Remit-project zijn de Nationale Bank van België, de Nederlands-Keniaanse risicokapitalisten van ZidiCircle en het door de Vlaamse overheid gesubsidieerde Ondernemers voor Ondernemers vzw. De projectleiders zijn een mensenrechtenactiviste, een juriste en een klimaatactiviste. Met een aftrek van 80 procent op het netto-belastbaar inkomen dankzij onderhoudsgeld zijn remittances erg aantrekkelijk. Zelfs met een leefloon of werkloosheidsuitkering omwille van de teruggaven van de belastingen.

Verwey-Jonker Instituut

Wie geld stuurt naar thuisland krijgt belastingvermindering