Sinds december 2018 wordt dit land federaal bestuurd door een minderheidsregering met 52 Kamerzetels in lopende zaken en voorlopige kredieten. De drie overgebleven ‘Zweedse’ partijen (Open Vld, MR en CD&V) deden na de stembusslag van mei 2019 met 38 zetels verder. In maart 2020 kregen ze een upgrade naar een volwaardige regering met zelfs volmachten om de coronapandemie te bestrijden. Recent in juni verdwenen die volmachten. De vraag is of de ploeg Wilmes in september niet gaat terugvallen op lopende zaken?

Maar deze drie overgebleven Zweedse partijen hebben ook wel wat te verliezen. Met 14 zetels heeft MR maar liefst: de eerste minister, zes ministers, de Senaatsvoorzitter, de EU-Commissaris en de vaste voorzitter van de Europese Raad. De CD&V haalt met 12 zetels drie ministers en Open Vld heeft met evenveel zetels ook drie ministers en de ‘speaker of the House’. De twee huidige federale regeringsvormers — N-VA (25 zetels) en PS (20 zetels) — hebben niets!

Wie en wat?

In hun pogingen een regering te vormen, zit een stevig ‘communautair pakket’, blijkt. De coronapandemie heeft nimmers nog maar eens bewezen dat de zesde staatshervorming niet werkt met haar vele heterogene bevoegdheden en de onwerkbare bijzondere financieringswet. Een beter bestuurbaar land vereist gewoon een zevende staatshervorming.

Als men qua bevoegdheden snel iets wil wijzigen aan de staatsstructuur dan dient de bijzondere wet van 1980 te worden aangepakt. Dat kan maar met een bijzondere meerderheid én een meerderheid in elke taalgroep.

Een traditionele tripartite aangevuld met de N-VA komt daar het kortst bij met 95 à 97 zetels. Dat wisselende aantal hangt af van de visie van de LDD-burgemeester van Middelkerke en zijn ex-PS-collega van Sint-Joost-ten-Node.

Vette vis

In ieder geval, de burgemeester van Antwerpen zal toch een vette communautaire vis moeten aankondigen. Als de N-VA straks moet aankondigen dat 11 juli een betaalde feestdag wordt en er voor de rest een groots plan wordt aangekondigd voor een staatshervorming na 2024, dan is er een kat in een grootse zak gekocht! De liberale groep uit elkaar rijden, zal niet lukken omdat beide er belang in hebben om tezamen op te treden. Bovendien zijn dat twee partijen die altijd meer kans hebben op een federale regeringsdeelname dan een regionale. Dit laatste is net omgekeerd voor de N-VA en de PS.

Druk uitoefenen op Open Vld en MR kan natuurlijk. Je duwt hen uit de Vlaamse regering, uit de Waalse Gewestregering en de Franse Gemeenschapsregering, je stelt een nieuwe EU Commissaris aan en over anderhalf jaar ga je als Europese lidstaat niet meer voor een verlenging van het mandaat van Charles Michel. Maar als je dat doet, dan is een snelle aanpak van de staatshervorming verloren. Trouwens de tegenstellingen (tussen N-VA en PS onder meer) zullen zich ook laten voelen over vele andere thema’s: defensie, migratie, fiscaliteit, begroting enzovoort.

Vlaanderen

Wil men een staatshervorming wil verkopen aan de bevolking, dan moet er ook een duidelijke situatie zijn waaruit blijkt dat het Vlaamse niveau beter werkt dan het federale bestuur. Dat dit laatste bestuursniveau erg inefficiënt werkt is al langer geweten en deze covid 19-pandemie heeft dat nog eens bewezen.

Desalniettemin is de Vlaamse regering met haar administratie er op geen enkel moment in geslaagd om in één van de vele gaten te springen, die het federale niveau liet liggen. De Vlaamse reguleringsdrift is à la Kafka en enige vorm van administratieve vereenvoudiging is de deelstaat onbekend. De kost van deze pandemie voor Vlaanderen is al erg groot en zal nog groter worden met de aankomende brexit. Dus – vooral – de N-VA moet iets doen aan de heropleving van de Vlaamse regering onder leiding van Jan Jambon.

De neergang

De drie traditionele partijen – Open Vld, CD&V en sp.a – hebben de laatste verkiezingen nogal wat verloren en hun aantal parlementaire zetels zijn een schim in vergelijking met hun ooit behaalde hoogtepunt.

De reden is heel eenvoudig: de klassieke partijen hebben hun verkiezingsbeloften niet waargemaakt en hun electorale achterban niet genoeg verzorgd. Het werden ingewikkelde compromissen, die electoraal onverkoopbaar zijn/waren voor de achterban. De vraag is nu of de N-VA, na de nederlagen van oktober 2018 en mei 2019, 20 à 25% kiezers kan vasthouden. Essentieel zal hierbij zijn wat men binnenhaalt op het vlak van de staatshervorming, de migratiepolitiek en vooral de fiscale en budgettaire beleidslijnen.

Mogelijkheden

Er zijn drie mogelijke scenario’s. Ofwel brengen deze federale onderhandelingen ons tot een nieuwe regering. Ofwel blijft de huidige regering verder in lopende zaken. Of we krijgen nieuwe verkiezingen in het najaar. De vraag is maar of er voor die laatste piste een meerderheid is te vinden in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

Wordt er op verkiezingen gegokt, dan blijft de huidige Zweedse minderheidsregering zitten in lopende zaken en met voorlopige kredieten. Een verderzetting van de huidige ploeg is zeer twijfelachtig, omdat dan te veel partijen steun moeten geven aan drie partijen die tezamen maar 38 zetels hebben en in feite oververtegenwoordigd zijn in de federale regering. Maar niets belet dat een regering in lopende zaken een andere samenstelling krijgt. Dat zou voorde N-VA en de PS het voordeel hebben dat ze in de regering komen. Zo bemachtigen beide partijen ministers én belangrijke informatie. Want het feit dat de regering in lopende zaken bestaat uit de partijen van voor de verkiezingen, is ook niets meer dan een politieke gewoonteregel.

Beperkte periode

Het idee van PS en N-VA zou erin bestaan dat een nieuwe federale ploeg maar zou besturen tot in mei 2023. Nadien zouden er dan verkiezingen komen voor de Kamer. Dat heeft alvast het voordeel dat de verschillende verkiezingen – federaal en regionaal – uit elkaar worden gehouden. Het is dan gedaan met de electorale ‘ super Sundays’ zoals we die nu kennen. Het is ook maar logisch dat in een federaal land met confederale trekken, de verkiezingen niét samenvallen.

Desalniettemin stelt zich de vraag of een nieuwe regering op zowat 30 maanden tijd structureel iets kan verwezenlijken om de crisis enigszins op te lossen. En zal ze daarvoor de sympathie kunnen winnen van het kiezerspubliek? Na de verkiezingen van mei 2023 volgen dan de deelstatelijke verkiezingsslag van mei 2024 en de lokale van oktober 2024.

Een andere handciap is dat de regionaal georganiseerde politieke partijen in dit land nooit hebben kunnen werken met een federaal electoraal landschap. Iedereen komt overal op, op alle niveaus! Partijen zouden hun politiek personeel moeten opdelen in een federale en een deelstatelijke ploeg. Wie in 2023 verkozen wordt in de Kamer, moet dat mandaat maar opnemen.

Conclusie

Eigenlijk zijn er maar twee realistische opties. Ofwel komt er een nieuwe volwaardige regering — al dan niet beperkt in tijd en programma. Of we gaan in het najaar naar de stembus. De vraag is dan wel welke partijen de lopende zaken van dit land verder gaat behartigen.

vette vis

Regering of verkiezingen?