In centraal-Europa lijkt de migratiecrisis terug van nooit echt weg geweest. Vooral in Oostenrijk swingt het aantal asielzoekers opnieuw de pan uit, maar ook Servië en Hongarije luiden de alarmbel. Vooral het aantal vluchtelingen uit Azië – in de eerste plaats Afghanistan maar opmerkelijk genoeg ook India en Pakistan – zat de voorbije maanden sterk in de lift.

Een handvol ministers uit Oostenrijk, Hongarije en Servië – dat geen EU-lid is – zaten eind vorige week samen in de Servische hoofdstad Belgrado om de situatie te bekijken en een aantal nieuwe maatregelen op tafel te leggen. De drie landen liggen niet toevallig centraal op de zogenaamde Balkanroute, waarbij migranten vanuit onder meer Noord-Macedonië en Kosovo via Servië richting Hongarije en Oostenrijk – en dus ook richting EU – trekken.

Balkanroute

Op de vergadering werd onder meer bekeken hoe beide EU-lidstaten Servië kunnen ondersteunen om de bewaking aan de Servische zuidgrens met Noord-Macedonië op te voeren. Oostenrijk zette daar de voorbije jaren al enkele tientallen agenten in, en dat aantal zou nu verder worden opgetrokken. Ook Hongarije, dat al jarenlang een zeer migratie-kritische koers vaart, zou nu bereid zijn om nauwer samen te gaan werken met de Serviërs. Na afloop van de vergadering verklaarde de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken dat er de voorbije maanden sprake was van een ware ‘explosie’ aan migranten, die onder meer via Servië illegaal de EU binnenkwamen.

De Balkanroute ontpopte zich in 2015 al tot een bijzonder populaire migratieroute en leidde toen tot een ongeziene migratiecrisis in Europa. Minstens een half miljoen voornamelijk Syrische en Afghaanse vluchtelingen ontvluchtten toen het oorlogsgeweld in hun geboorteland en trokken onder meer via Servië, Hongarije en Oostenrijk richting West-Europa en Scandinavië. Het ontlokte de toenmalige Duitse bondskanselier Merkel de even historische als fel bekritiseerde uitspraak ‘Wir schaffen das’.

Indiërs

Oostenrijk startte dit voorjaar al een operatie om de mensensmokkel en illegale migratie een halt toe te roepen, en verlengde daarvoor onder meer de al bestaande corona-grenscontroles aan de grenzen met Hongarije en Slowakije. Het kwam Wenen op forse kritiek van het Europees Hof van Justitie te staan, dat hierin een inbreuk zag op de Schengen-regels. De Europese Commissie kondigde intussen aan dat het de situatie verder zou onderzoeken. De voorbije zes maanden registreerde Oostenrijk ruim 68.000 migranten van buiten de EU die illegaal het land binnen waren gekomen.

Visumplicht

In de periode januari-augustus 2022 vroegen 56.000 migranten ook asiel aan in Oostenrijk. Tegelijk werden er de voorbije zes maanden ook 440 mensensmokkelaars gearresteerd, dat is evenveel als tijdens het volledige jaar 2021. Onder de migranten die effectief asiel aanvroegen, vormden de Afghanen met 12.000 verzoeken de grootste groep. Ook de Syriërs waren met 10.000 aanvragen nog goed vertegenwoordigd.

Maar vooral het hoge aantal asielaanvragen van Indiërs en Tunesiërs – ruim 15.000 in totaal – doet de wenkbrauwen fronsen. Geen van beide landen zit in een oorlogssituatie, en de kans dat die asielverzoeken worden ingewilligd is dan ook bijzonder klein. Naar een verklaring hiervoor is het niet lang zoeken: noch voor Indiërs noch voor Tunesiërs bestaat er op dit moment een visumplicht wanneer ze vanuit hun geboorteland naar Servië willen reizen.

Het lijkt er dus sterk op dat mensensmokkelaars een nieuwe lucratieve bron van inkomsten gevonden hebben in migranten vanuit die landen die zich vanuit Servië de EU laten binnensmokkelen. Servië is al enkele jaren het enige Europese land dat Indiërs visumvrij het land binnenlaat. Ook uit onder meer Pakistan en Bangladesh doken er de voorbije maanden opvallend veel illegale migranten op in Oostenrijk. Vaak blijkt Oostenrijk overigens ook niet de eindbestemming: doorgaans willen die meestal ongeschoolde migranten naar Italië, waar tienduizenden laagbetaalde illegalen een onuitputtelijk en goedkoop arbeidsreservoir vormen voor de tuinbouw en voor de textielateliers.

Chantage

De nieuwe migratiegolf stelt nog maar eens de tekortkomingen en uitdagingen scherp, waarmee het gefragmenteerde Europese migratiebeleid zich steeds nadrukkelijker geconfronteerd ziet. Net zoals bij de omstreden Turkije-deal in 2016 – waarbij de EU in ruil voor een zak geld de hulp van Turkije moest inroepen om de migratiedruk op de Griekse eilanden te verlichten – krijgt Europa ook nu weer af te rekenen met een buurland dat minder strenge regels hanteert dan de EU zelf.

Waarna mensensmokkelaars in een mum van tijd nieuwe smokkelroutes opzetten om die migranten vervolgens ook de EU binnen te loodsen. Servië – dat al acht jaar een kandidaat EU-lid is – heeft intussen toegezegd om de eigen visumregels af te stemmen op die van de EU. Dat de EU daarvoor ook een politieke prijs zal moeten betalen, hoeft geen betoog. Eenzelfde mechanisme speelt ook al jarenlang tussen Spanje en Marokko, waarbij de Marokkanen in ruil voor flink wat financiële steun de aanhoudende migrantenstroom uit zwart Afrika tegenhouden aan de sterk beveiligde grenzen met Ceuta en Melilla. En waarbij de Spanjaarden – en dus ook de EU – desgewenst even de ogen sluiten wanneer er grof geweld wordt gebruikt.

Bij dit soort deals is het woord chantage dus nooit ver weg. In sommige gevallen houdt de EU zelf een stok achter de deur – zoals met het mogelijke EU-lidmaatschap van Servië – maar net zo vaak moet Europa zich plooien naar de grillen van hoogst dubieuze regimes. Onder meer het veelbesproken Europese migratiepact moest het Europese beleid op dit vlak enigszins stroomlijnen, maar de uitvoering daarvan blijft nu al bijna twee jaar dode letter. En dus blijft ook het Europese migratiebleid vervallen in een kluwen van losse, weinig gecoördineerde maatregelen en beslissingen.

visumregels

Indische en Tunesische vluchtelingen vinden vlot de weg naar… Oostenrijk