Uitgerekend op het moment dat tal van EU-lidstaten opnieuw met een verhoogde migratiedruk kampen, weigert het Europees parlement nogmaals de rekeningen van het Europese grensbewakings-agentschap Frontex goed te keuren. Dat is een stevig politiek signaal, maar het illustreert ook en vooral de tegenstelling tussen het vaak zeer voluntaristische migratiediscours in Straatsburg enerzijds en de harde realiteit op het terrein anderzijds.

Even terug naar afgelopen voorjaar. Toen weigerde het Europees Parlement al een eerste maal om de uitgaven van Frontex – een van de allerbelangrijkste en zwaarst gefinancierde Europese agentschappen – voor 2020 goed te keuren. Het grensbewakingsagentschap zat toen al enkele maanden in het oog van de storm, na de publicatie van een vernietigend rapport door de Europese antifraude-waakhond OLAF eind februari.

Daarin werd Frontex onder meer beschuldigd van corruptie én van de actieve pushback van honderden of mogelijk zelfs duizenden vluchtelingen, onder meer aan de Turks-Griekse grens. Pushbacks maken nadrukkelijk géén deel uit van het Frontex-mandaat, maar de schimmige realiteit aan de Europese buitengrenzen laat zich natuurlijk niet altijd zo gemakkelijk vangen in strikte regels. Toenmalig Frontex-topman Leggeri en andere toplui zouden ook actief zijn tussengekomen om bewijzen daarvan te vernietigen. Voor heel wat NGO’s en mensenrechtenorganisaties die zich al langer verzetten tegen het in hun ogen te harde Europese migratiebeleid was dit rapport een geschenk uit de hemel, en ook binnen het Europees Parlement rezen er almaar meer vragen over het management van het grensbewakings-agentschap. Frontex-topman Fabrice Leggeri trok in april dit jaar zelf zijn conclusies en nam ontslag, maar vooral de linkse en liberale fracties binnen het EP vonden toen al dat er meer nodig was.

Grote schoonmaak

‘Renew Europe was én is nog altijd van mening dat de grote schoonmaak van het tijdperk Fabrice Leggeri aan het hoofd van het agentschap nog lang niet voorbij is,’ klinkt het bij Europees Parlementslid Hilde Vautmans (Open VLD). ‘Na onze eerste weigering om het Frontex-budget van 2020 te kwijten, heeft het agentschap geprobeerd om te antwoorden op onze vragen en opmerkingen, onder meer tijdens het bezoek van een EP-delegatie aan het Frontex-hoofdkwartier in Warschau afgelopen zomer.’

‘Maar de eisen die het EP in mei en zelf al eerder had gesteld, werden intussen maar deels ingewilligd. Onder meer de al langer geplande aanwerving van veertig mensenrechten-toezichthouders laat deels nog altijd op zich wachten. Het EP erkent dat er inspanningen zijn geleverd, maar het verslag van OLAF is te ernstig om nu wél kwijting te verlenen. We hopen dat ons besluit de hervorming van het agentschap kan versnellen.’

Politiek signaal

In se is de weigering van het Europees Parlement om de Frontex-jaarrekening van 2020 te kwijten vooral een politiek signaal. De begroting voor volgend jaar is intussen al goedgekeurd, en op het terrein kan er dus gewoon voortgewerkt worden. Tegelijk gaat er achter het aanslepende conflict met het grensbewakings-agentschap ook een veel fundamenteler debat schuil.

Hoe ver reikt het mandaat van Frontex precies, en in welke mate staan de parlementsleden een hardere strijd tegen de illegale migratie op het terrein toe? Niet voor niets is de geplande aanwerving van enkele mensenrechtentoezichthouders al maandenlang een van de belangrijkste pijnpunten. Zij zouden aan de Europese grenzen, waar Frontex actief is in vaak zeer lastige omstandigheden, toezicht moeten houden op het optreden van Europese grensbewakers en op het respect voor de Conventie van Genève.

Asielbeleid saboteren

‘Wij hebben wél voor de kwijting van Frontex gestemd,’ geeft EP-lid Gerolf Annemans (Vlaams Belang) aan. ‘Wij willen immers dat Frontex zijn werk verder kan zetten, en het lijkt er sterk op dat de linkse en liberale fracties in het EP Frontex nu vooral stokken in de wielen willen steken. In een poging om zo ook een efficiënt Europees asielbeleid te saboteren. We zien vandaag opnieuw waar dit toe leidt: eens we mensen de EU binnenlaten onder het mom dat ze asiel moeten kunnen aanvragen, krijgen we hen nooit meer weg. Ook niet wanneer ze geen recht blijken te hebben op asiel.’

‘In die zin is de beslissing van het EP om de Frontex-rekeningen niet goed te keuren dus wel degelijk een belangrijk politiek feit: het geeft aan dat een aantal partijen in het EP Frontex ertoe willen dwingen om eerder aandacht te hebben voor de bescherming van de mensenrechten dan voor de effectieve bewaking van de buitengrenzen. En dit weegt loodzwaar op het échte debat dat we vandaag in Europa zouden moeten voeren, over het misbruik van het asielrecht en de Conventie van Genève. We hebben ooit de binnengrenzen opgegeven omdat ons verzekerd werd dat de buitengrenzen goed bewaakt zouden worden, maar die bewaking wordt nu almaar verder uitgehold.’

Servië

Dat het Europese migratiebeleid – of vooral het gebrek daaraan – opnieuw met stip op de politieke agenda staat, mag ook blijken uit de informele gesprekken die premier De Croo gisteren plande in de coulissen van de zoveelste Europese energietop. Hij wilde daar onder meer met de regeringsleiders van Zweden, Denemarken en Nederland de verhoogde migratiedruk aansnijden. Binnen datzelfde kader wees de Oostenrijkse minister van Binnenlandse Zaken begin deze week nogmaals met een beschuldigende vinger naar Servië, dat voorlopig nog geen EU-lid is.

‘Met al ruim 56.000 asielaanvragen dit jaar zitten we in Oostenrijk echt aan onze limiet,’ klonk het. Veel van de migranten die nu Oostenrijk binnenkomen, zijn afkomstig uit Servië, een land vanwaar je al jarenlang visumvrij naar de EU kan. Omdat Servië intussen ook de visumplicht voor onder meer Indiërs en Tunesiërs ophief, heeft het land zich tot een populaire toegangspoort ontpopt richting EU. Het bewijst nogmaals dat migratiestromen zich niet in politieke regeltjes laten dwingen, maar vooral meedrijven op de golven van perceptie en opportunisme.

visumvrij

Hoe Frontex almaar meer uitgroeit tot een symbooldossier in het migratiedebat