Bijna 74 miljoen euro gemeenschapsmiddelen kregen de Belgische politieke partijen in 2020. Dat leidt politoloog Bart Maddens (KU Leuven, Vlaams Instituut voor Economie en Samenleving) af uit de pas gepubliceerde resultaten van het vorig boekjaar. Het is het eerste volledige jaar na de verkiezingen, en pas nu kennen we de volledige financiële gevolgen ervan. De verkiezingen van twee jaar geleden mogen voor N-VA dan wel resulteren in minder overheidsmiddelen, de partij blijft de rijkste met een netto-vermogen van bijna 35 miljoen euro. De inkomsten uit overheidsmiddelen vielen voor N-VA terug tot 10,8 miljoen euro in 2020. In 2018 was dit nog 14 miljoen euro.

Rijke communisten

Na N-VA is de PS de rijkste partij, met een vermogen van 13 miljoen euro. De Franstalige socialisten haalden in 2020 8,5 miljoen euro uit overheidssteun. In 2018 was dit nog 10,3 miljoen euro. De dader van deze daling hoeft niet ver gezocht te worden: de PVDA, die er in 2019 qua zetels fel is op vooruit gegaan in alle parlementen. Wat echter echt opvalt, zijn de opmerkelijke financiële resultaten die de communisten van de PVDA kunnen voorleggen.

De stijging van het aantal verkozenen heeft de PVDA inderdaad geen windeieren gelegd. De overheidsdotaties stegen voor de partij van 2,3 miljoen euro in 2018 naar 5,6 miljoen euro in 2020. De partij is qua totale inkomsten de derde grootste van België. Dat komt omdat de extra directe overheidssteun bovenop een sterke financiële onderbouw voor deze partij komt. Maar liefst 4,4 miljoen euro halen de communisten uit lid- en mandatarisgelden, ofte 45% van hun inkomsten in 2020.

Voorbijsteken

De PVDA zit dus op een bom geld. Het netto-vermogen van radicaal links bedroeg in 2020 10,1 miljoen euro. Daarmee is de PVDA rijker dan Open VLD, Ecolo, cdH en Groen, en sluit ze bijna aan bij Vlaams Belang, CD&V en MR. Als de partij in 2024 veel meer verkozenen haalt dan nu, dan zal ze ook enkele van deze partijen voorbijsteken.

Dat verbaast ook Bart Maddens: ‘De PVDA is vreemde eend in de bijt in het Belgische politieke landschap. Hun verkozenen dragen veel meer bij tot de partij dan verkozenen van andere politieke partijen. Ter vergelijking: de PS beschikt over 2 miljoen euro mandatarisbijdragen, de PVDA doet het een half miljoen euro beter’, zegt Maddens aan Doorbraak.be.

‘In 2014 was het totale vermogen van de PVDA maar 3 miljoen euro waard, in 2020 was dat 10 miljoen euro. Tot 2019 kreeg de PVDA ook enorm veel giften – 350.000 euro jaarlijks. Dat was een belangrijke financieringsbron. Maar in 2020 zijn de bijdragen door giften teruggevallen tot 27.000 euro, dezelfde grootorde als de andere partijen. Toch weegt dat voorlopig niet op hun vermogen.’

Minder communiceren

Een andere tendens waar Maddens op wijst, is dat bij de traditionele partijen (de Vlaamse en Franstalige christendemocraten, socialisten en liberalen, red.) de organisatiekosten een steeds grotere hap uit het budget nemen. ‘Dat komt natuurlijk omdat hun inkomsten dalen. Daarom verdringen de verhoudingsgewijze hogere operationele kosten de uitgaven voor communicatie steeds meer bij de klassieke partijen. In absolute cijfers dalen hun kosten dan wel, maar doordat hun budget krimpt, moeten ze natuurlijk relatief meer middelen in de eigen werking steken. Dat is ergens wel een beetje pijnlijk voor de traditionele partijen, want zo worden ze met een soort inertie geconfronteerd. Men ontslaat bij de traditionele partijen niet gemakkelijk mensen, en zal niet snel organisatorische veranderingen aanbrengen. Maar dat wil natuurlijk wel zeggen dat, als de inkomsten dalen, de tering niet echt naar de nering wordt gezet.’

‘Het onderscheid tussen organisatie en communicatie is wel relatief in digitale tijden’ zo voegt Maddens daaraan toe. ‘Met sociale media is het voor politieke partijen vaker een kwestie om marketing- of ideeënspecialisten aan te werven dan advertentieruimte te kopen. Op die manier zitten communicatie-uitgaven ook vaak in de personeelskosten. In de organisatie-uitgaven, met andere woorden.’

Afkalven traditionele partijen

De partij die het meest uitgeeft aan communicatie, is Vlaams Belang. 60% van haar uitgaven gaan naar propaganda. De tweede en derde grootste partijen wat betreft propaganda, volgen ver daarna: N-VA en Groen met telkens een derde van hun uitgaven. De PS besteedt als tweede rijkste Belgische partij slechts een vijfde van haar middelen aan communicatie, het minste van alle partijen.

Tot slot: dat de traditionele partijen in 2020 slechts de helft van het totale aantal directe overheidssteun krijgen (in 1999 was dat nog 75%, red.), is in grote mate te wijten aan de opkomst van PVDA en Vlaams Belang. Zij strijken sinds de laatste verkiezingen 18% van alle overheidsmiddelen op.

Vlaams Instituut voor Economie en Samenleving

PVDA rijker dan Open Vld