Dat CD&V voormalig Vlaams minister Joke Schauvliege naar voor schuift als rechter voor het Grondwettelijk Hof is een farce met vele dimensies, die de kern van het disfunctioneren van dit land andermaal pijnlijk bloot legt. Joke Schauvliege mag dan een gigantisch electoraal kapitaal hebben, haar politieke loopbaan is een brokkenparcours, een cascade van pijnlijke uitspraken en politieke flaters. Maar voor CD&V – een partij zonder veel eigenschappen – vormt dit geen bezwaar om haar voor deze topjob naar voor te schuiven. Politieke loyaliteit of volgzaamheid staat hoger aangeschreven dan persoonlijke competentie.

Bovendien toont de weinig transparante benoeming het haast sectaire karakter van dergelijke instituten aan. De helft van de rechters van dit hof bestaat uit politici. Zo beschikken de regimepartijen over een aanspreekpunt – een influencer – binnen de muren van het Grondwettelijk Hof. Het zet niet alleen de scheiding der machten op de helling, maar het gaat tevens over een benoeming tot 70 jaar met een stevig salaris. Horen deze middeleeuws aandoende praktijken in een moderne rechtsstaat thuis?

Jokes brokkenparcours

Het orgelpunt van Jokes brokkenparcours vormt zeker de opmerkelijke speech als minister van Leefmilieu bij het Algemeen Boerensyndicaat in het landelijke Lierde in 2019. In ware paranoiastijl gaf de politica uit Evergem te kennen dat de klimaatbetogingen – die toen door de straten van Brussel denderden – niet alleen over het klimaat gingen, maar opgezet waren om haar te beschadigen. ‘Men heeft me dat ook verteld vanuit de Staatsveiligheid’, vertrouwde ze de samengestroomde boeren in Lierde op een haast informele wijze toe. ‘Ik zie geen spoken’, gaf ze zelfzeker te kennen. Wat later werd ze in tranen ‘kameraadschappelijk’ door Hilde Crevits en Wouter Beke naar de uitgang geleid.

De leugen over het complot van de klimaatbetogers vormde een van haar vele, hilarische uitschuivers. Bij haar aantreden in 2009 als Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en cultuur bekende ze in Terzake dat ze in het halfjaar voordien naar één toneelstuk was geweest, dat van een Evergems amateurgezelschap. De artistieke elite reageerde verbolgen. Ze had het ook over de befaamde acteur ‘Mathias Schoenmakers’ en de Nederlandstalige groep Yevgueni werd herdoopt tot ‘Zjef Genie’. De cultuurwereld hapte naar adem.

Brokkenparcours

Ondanks hevige protesten kende Joke Schauvliege als minister van Leefmilieu een milieuvergunning toe voor de bouw van het gecontesteerde winkelcentrum Uplace, die later door de Raad van State werd vernietigd. Voor de Raad van State was het compleet onduidelijk ‘hoe de Vlaamse minister van Leefmilieu de administratieve beroepen in alle objectiviteit, zonder vooringenomenheid en zonder gebonden te zijn door eerder aangegane overeenkomsten, heeft kunnen beoordelen’. Het is niet bepaald een geruststellende gedachte dat Schauvliege straks in alle objectiviteit over de complexe bevoegdheidsverdeling in dit land zal moeten oordelen.

‘Een boom dient om gekapt te worden’, liet Schauvliege zich in 2015 ontvallen. Als minister van Natuur en Landbouw verleende ze aan het transportbedrijf Essers een kapvergunning voor de uitbreiding van het bedrijf. Daarvoor moest 12 hectare natuurgebied wijken. De belangen van een bedrijf wegen blijkbaar zwaarder… De milieuvergunning werd later ingetrokken en de uitbreiding van het transportbedrijf was van de baan. Door welke belangen zal Schauvliege zich als toekomstig rechter in het Grondwettelijk Hof laten leiden?

Voormalig ministerpresident Geert Bourgeois trok in 2017 de omstreden boskaart van Joke Schauvliege in, die de beschermde bossen in kaart moest brengen, omdat er te veel fouten en onnauwkeurigheden in stonden. Dat zou toch vragen moeten doen rijzen over de geschiktheid van Schauvliege? Niet dus.

Geloofwaardigheidsprobleem

Als minister van Ruimtelijke Ordening kon ze het verschil niet maken. De beslissing om vanaf 2040 geen bijkomende ruimte meer in te nemen, stuitte op hevig verzet en blijft in nevelen gehuld. Ook het statiegeld op blik en plastic kreeg ze er in de Vlaamse Regering niet door. Of Joke Schauvliege beslagen op het ijs komt om in het Grondwettelijk Hof te zetelen, is zeker niet aan de orde. Belangrijk is dat ze de juiste partijkaart heeft en bovendien heel loyaal blijft aan de partij.

Intussen zit de CD&V met een ernstig geloofwaardigheidsprobleem. De partij is niet alleen van een machtspartij tot een figurant in de politieke marge verworden, maar mist iedere vorm van daadkracht, leiderschap en uitstraling. Gebuisde figuren als Kris Peeters, Wouter Beke en Joke Schauvliege vormen de reïncarnatie van de kramp waar de partij momenteel in zit.

Democratisch deficit

De topbenoemingen in het Grondwettelijk Hof doen middeleeuws aan en zijn een rechtstaat onwaardig. In de Verenigde Staten worden dergelijke topbenoemingen voorafgegaan door zware hoorzittingen in het parlement, die voor het publiek toegankelijk zijn. In dit land is er niet alleen een totaal gebrek aan transparantie, kandidaten worden ook niet onderworpen aan een test. Politici die zichzelf tot rechter benoemen, horen thuis in minder stabiele democratieën.

België kraait hoog van de toren wanneer het gaat over de schendingen van de grondwet in Polen en Hongarije, maar met dit soort ‘Berlusconi-streken’ etaleert dit koninkrijkje voor de zoveelste keer zijn democratisch deficit.

In een interview in Dag Allemaal liet Joke Schauvliege ooit verstaan dat ze heel graag met een kruidenkraam op de markt was begonnen. ‘Eentje met verse kurkuma, peperbolletjes, en kaneelstokjes.’ Een gemiste kans… niet alleen voor Joke.

Vlaams minister van Leefmilieu

Joke Schauvliege… een farce met vele dimensies