De paus is al een tijdje weer thuis, maar nog aan het bekomen van de reprimandes die hem in Belgenland ten deel vielen over allerlei klerikaal gepotel. Vooral die verdomde Fiamminghi bakten het bruin. Uit pure frustratie dook Franciscus met Filip en Mathilde de katakomben in, waar hij zowaar met koning Boudewijn een persoonlijk onderhoud had over dit ‘moorddadige’ land en zijn moderne abortuswetgeving.

De ‘moedige’ Boudewijn, die een dag koning-af was om de democratisch gestemde wet niet te moeten tekenen, wordt beloond met een zaligverklaring. Althans, daar zal de paus bij de Congregatio de Causis Sanctorum op aandringen, want eigenlijk is een mirakel vereist.

En we kennen Boudewijn als een vroom man, maar op het water zagen we hem nooit gaan, noch slaagde hij erin melaatsen te genezen. Aan het einde van de zondagsmis op de Heizel bevestigde Franciscus alleszins zijn intentie. De zaligverklaring van Boudewijn is de échte climax waarvoor zijn bezoek aan België werd uitgestippeld.

Armoede als deugd

Uitgelaten massa begroet de paus in Oost-Timor.

Een uitgelaten massa begroet de paus in Oost-Timor.

Over die eucharistieviering bereikten ons allerlei vreemde berichten. Dat er een ultramontaans sfeertje hing, een Latijnse pausverering die het gerommel in het ketterse Vlaanderen moest afdempen. Dat het een zeer Belgicaine bedoening was, met veel tricolore vlaggetjes en Franstalige programmaboekjes. Dat de koninklijke familie er prominent aanwezig was, om de aangekondigde zaligverklaring van Boudewijn in de verf te zetten.

Het klopt dat het thema van het seksueel misbruik vooral een Vlaamse aangelegenheid is, in Franstalig België is er nauwelijks belangstelling voor. Zo ontsnapt ook het pausbezoek niet aan de communautaire kloof. Saint-Père, il n’y a pas de Belges.

Het klopt dat het thema van het seksueel misbruik vooral een Vlaamse aangelegenheid is, in Franstalig België is er nauwelijks belangstelling voor. Zo ontsnapt ook het pausbezoek niet aan de communautaire kloof

Franciscus houdt niet van gedoe of dissidentie, wel van eenvoud en devotie. Bij zijn inauguratie in 2013 zei hij uitdrukkelijk dat hij de paus wil zijn van een ‘kerk van de armen’. Daarom heeft hij zichzelf vernoemd naar Franciscus van Assisi, de middeleeuwse heilige op blote voeten. In het evangelie staan inderdaad een aantal passages waarin bezitsloosheid als een deugd wordt aangeprezen, terwijl de rijke maar beter alles wegschenkt en het voorbeeld van Franciscus volgt. Reden waarom sommigen het evangelie als het prototype zien van het Communistisch Manifest.

Maar zoals in het communisme is ook de Franciscaanse soberheidscultus van de kerk dubbelzinnig. Ze heeft namelijk zelf, vooral vanaf de contrareformatie, niet bepaald blijk gegeven van zin voor soberheid en eenvoud, maar integendeel haar rijkdom voluit geëtaleerd als machtssymbool. Je kon ook je zielenheil kopen met aflaten, een handel waarmee onder meer de eclatante Sint-Pietersbasiliek in Rome gefinancierd werd. De armen werd geleerd dat ze vooral arm moesten blijven, des te sneller gingen ze dood en kwamen ze in de hemel.

Eenvoud van geest

Jezus zei: 'Laat de kinderen tot mij komen.'

Jezus zei: ‘Laat de kinderen tot mij komen.’

Onder die verheerlijking van armoede en ascese werd ook een cultus van de geestelijke eenvoud geschoven, het idee dat gelovigen vooral niet zelf moeten nadenken. Iets waar het protestantisme zich hevig tegen afzette. Ook dat idee van ‘ora et labora’ (bid en werk) kwam de wereldse machthebbers goed uit. De gelovige dient zich aan de kinderlijke onschuld te spiegelen, wat het betreden van het rijk der hemelen zou vergemakkelijken.

Zei Jezus niet letterlijk: ‘Laat de kinderen tot mij komen’? Oeps, zouden sommigen dat later té letterlijk genomen hebben? Zou die bepaalde lezing van het evangelie de ‘fond’ gelegd hebben voor pedofiele belangstelling bij de celibataire dienaren van de ‘Heilige Kerk’?

De gelovige dient zich aan de kinderlijke onschuld te spiegelen, wat het betreden van het rijk der hemelen zou vergemakkelijken

Delicate vragen. Om terug te keren naar het miserabilisme, de Franciscaanse lijn die armoede predikt: het is een griezelig perspectief, het idee dat we achterlijkheid als deugd moeten koesteren. Ik ben net van oordeel dat een flinke scheut materialisme en de drang naar welvaart ons ook geestelijk bevrijden. Mensen die het goed hebben, niet de rijke mensen, maar laten we zeggen de middenklasse, creëren ook de ruimte om kritisch te denken en afstand te nemen van de macht.

Het communisme heeft daarbij de wagen voor het paard gespannen: je emancipeert een mens niet door hem zijn religie af te pakken. Dat was ook een zware denkfout van de Franse Revolutie, met haar aan de hysterie grenzende christofobie, de confiscatie van kloosters en kerken, het verbod op erediensten en – toppunt van belachelijkheid – de instelling van de ‘Cultus van het Opperwezen’ (Culte de l’Etre suprême) met Maximilien de Robespierre als een soort hogepriester.

Kalkoen met Kerstmis

De Grote Moskee van Brussel, een cadeau van de diepgelovige Boudewijn aan het Saoedische koningshuis. Dra zou het een broeihaard van moslimextremisme worden.

De Grote Moskee van Brussel, een cadeau van de diepgelovige Boudewijn aan het Saoedische koningshuis. Dra zou het een broeihaard van moslimextremisme worden.

De toenadering tussen het christendom en de islam, een ballon die paus Franciscus zelf een paar keer opliet, loopt in datzelfde spoor van de terugkeer naar eenvoud, onder het motto: ‘Liever de islam dan de goddeloosheid.’

Ook Boudewijn was dat idee genegen: zie zijn rol in de oprichting van de Brusselse Grote Moskee. De islam is dé religie van het pauperisme. Hij ent zich als een schimmel op de achterlijkheid, materieel én intellectueel. Daarom ook gedijt hij zo goed in de meest gore negorijen van deze planeet. Soms neemt hij de vorm aan van een staatsgodsdienst, soms deze van een jihadistische terreurbende.

Dat zou ons moeten doen nadenken over tegenstrategieën in onze samenleving. De sleutel tot deradicalisering is aanleren dat de vervulling van het bestaan in dit leven ligt, dat werken loont en welvaart oplevert. Een verlicht materialisme dus, of noem het gewoon meritocratie. Daartoe moeten allochtone jongeren in de arbeidsmoraal van de middenklasse betrokken worden, waarin werken de sleutel tot succes en vermogen is, en niet het aanroepen van Allah.

Vanaf dan zijn de principes van de Europese Verlichting, rond seculariteit en vrije meningsuiting bijvoorbeeld, dichterbij.

De sleutel tot deradicalisering is aanleren dat de vervulling van het bestaan in dit leven ligt, dat werken loont en welvaart oplevert. Een verlicht materialisme dus, of noem het gewoon meritocratie

Of zoals Bertold Brecht zei: ‘Erst kommt das Fressen, und dann kommt die Moral.’ Geen intellectuele vrijheid zonder materiële zekerheid. Armoede maakt dom, dat is zelfs fysiologisch zo: ondervoeding doet het brein krimpen. Geef die kluizenaar iets te drinken, te eten, een pak en een job. Dat is goed tegen visioenen.

Leve het autosalon, de meritocratie, de totale tewerkstelling, de vakanties naar het zuiden, de kalkoen met Kerstmis en de kreeft met Nieuwjaar. Alle plezier zit in het heden, schrap de ijle vooruitzichten op het hiernamaals. Helemaal tegengesteld dus aan de idealen van de heilige Franciscus, met alle sympathie.

Ziezo, het is een beetje lang uitgelopen, deze nabeschouwing, maar God laat zich niet voor één gat vangen. En nu word ik dringend bij de Congregatio de Causis Sanctorum geroepen, voor culinair overleg. Theologie voor ongelovigen, dat is een vak dat ik nog wel wil geven als ze het me zouden vragen.

Vlaamse aangelegenheid

Zalig de armen van geest