De VRT moet voldoen aan een beheersovereenkomst met de Vlaamse regering. De Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) kwam tot de conclusie dat de VRT bijna over de gehele lijn voldoet aan de doelstellingen in een rapport dat veel vragen oproept en weinig antwoorden oplevert.

De Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) publiceerde onlangs het jaarlijks rapport over de naleving van de beheersovereenkomst van de VRT. Dat rapport is gebaseerd op KPI’s of key performance indicators. KPI’s zijn een uitvinding van adviesbureau McKinsey. De VRM behandelde in haar rapport 39 van dergelijke KPI’s die de strategische doelstellingen van de openbare omroep moeten helpen meten.

Maatschappelijke relevantie

De formulering van die KPI’s levert zeer bevreemdende lectuur op. Bijvoorbeeld KPI 1 ‘Elk aanbodsmerk maakte belangrijke maatschappelijke thema’s bespreekbaar in kwaliteitsvol en ontspannend aanbod’. Of wat gedacht van KPI 3 ‘De VRT kan jaarlijks 100 voorbeelden van maatschappelijke relevantie naar voor schuiven over de verschillende aanbodsmerken heen’.

De KPI’s vallen uiteen in zes doelstellingen. De eerste doelstelling is dat de VRT dicht bij de mensen moet staan. Ten tweede moet de VRT een breed én digitaal aanbod leveren. Ten derde betrouwbaar zijn. Ten vierde de Vlaamse cultuur uitdragen. Ten vijfde moet de openbare omroep innovatief zijn en ten zesde een motor van de Vlaamse audiovisuele sector worden. Een onafhankelijke deskundige moest dat laatste punt controleren. Omdat dat pas in 2024 verplicht is, lezen we daar nu nog iets over.

Herkomst van de gegevens

Bij een dergelijk diepgaand onderzoek is de herkomst van de gegevens belangrijk. De VRM kreeg die gegevens van de VRT zelf. De VRM deed beroep op marktonderzoek (o.a. dataSynergie en Profacts) en de Monitor Diversiteit van de Universiteit Antwerpen en Universiteit van Amsterdam. Dezelfde marktonderzoekers leverden tegen betaling ook aan de VRT onderzoeken die de VRM integreerde in haar rapport.

Opvallend is dat uit de KPI’s blijkt dat de VRT de KPI’s afvinkt bij het maken van alle programma’s. Dus bij elk programma van radio tot tv, van kinderprogramma’s tot tv-series liggen onderwerpen en personele invulling op voorhand vast in functie van het kunnen afvinken van KPI’s en doelstellingen.

Zo meldt het rapport dat Ketnet in het fictieprogramma 3Hz de hoofdpersonages twee Syrische zussen liet helpen om de woonomstandigheden te verbeteren. Zo meldt de VRT trots dat ze ‘huisjesmelkers’ onder de aandacht bracht in de media via een kinderprogramma. Fictie voor minderjarigen als middel om punten te scoren in een rapport voor de politieke bewindsvoerders. In de hele studie somt de VRM voor elke zender op in welke fictie- of entertainmentprogramma’s de VRT tal van maatschappelijke thema’s verwerkte om KPI’s te behalen.

gokreclame

Erg consequent blijkt dat deugpunten tellen trouwens niet. Meermaals beweerde Sporza gokreclame in de sport aan te kaarten. Daarbij vergaten zowel VRM als VRT aan te geven dat gokreclame prominent aanwezig is op Sporza. Zeker op de Sporza.be-website die decretaal eigenlijk geen reclame mag verkopen omdat het geen radiozender is. De omzet uit gokreclame op de ‘aanbodsmerken’ van de VRT zou anders niet misstaan in het rapport.

De conclusie van VRM was bijna altijd dat de VRT de ‘performantiemaatstaf’ behaalde. Een zeldzame uitzondering was de diversiteitsmaatstaf in de beeldvorming. In het gehele aanbod van alle programma’s en alle media moet de VRT van 40% vrouwen naar 48% in 2025. Qua afkomst moet van 7,5% personen in beeld met buitenlands afkomst naar 9,5% in 2025. Gehandicapten moeten van 1% naar 2% in 2025. Volgens de VRM toch een paar werkpuntjes qua ‘beeldvorming’. De VRM meldde dat volgens de beheersovereenkomst die doelstellingen uitdrukkelijk niet bereikt mogen worden door ‘positieve discriminatie’.

Diversiteit en digitaal

Een tweede werkpunt qua diversiteit naast de diversiteit op de buis is de diversiteit binnen de openbare omroep. Ook voor de diversiteit in het personeelsbestand bleken twee doelstellingen niet bereikt: 7% personeelsleden van buitenlandse afkomst (het waren er 5,2% eind 2022) en een genderevenwicht voor het hoger kader (eind 2022 bestond de VRT-top uit 45,2% vrouwen).

Een ander falen dat uit het rapport bleek is dat het niet wil lukken met het digitale aanbod. Daarbij gaat het om geregistreerde gebruikers. Het aantal actieve VRT-profielen nam toe tot 1,3 miljoen gebruikers. Die geregistreerde gebruikers moeten minstens één keer per maand de radio-app, VRTMax, de VRTnws-website of Sporza.be gebruiken. Maar 40% van de geregistreerde gebruikers deed dit.

Betrouwbaar nieuws

De belangrijkste onderdelen van het rapport zaten verborgen in twee KPI’s. Namelijk betrouwbaarheid van de nieuwsprogramma’s en de onafhankelijkheid van de nieuwsprogramma’s. Dat is de bestaansreden van een openbare omroep met een nieuwsdienst. De zogenaamde ‘public service broadcasting’ of ‘public service media’. De gepubliceerde informatie over deze hete hangijzers bleek zeer summier.

Blijkbaar deed de VRM hier geen eigen onderzoek. De betrouwbaarheid van de nieuwsprogramma’s liet de VRT zelf peilen door dataSynergie. De enige cijfers die Vlaamse parlementsleden en het publiek krijgen komen dus van de VRT zelf. 74% van de ondervraagden had vertrouwen in de nieuwsprogramma’s op tv, 71% had vertrouwen in de nieuwsprogramma’s op de radio en 69% in het nieuwsaanbod van de VRT online. Vergeleken met Facebook (22%) en Twitter (17%) vond de VRM dat de performantiemaatstaf in 2022 behaald is. Op zijn minst een vreemde redenering want noch Facebook, noch Twitter zijn nieuwsorganisaties. Een vergelijking met het VTM-nieuws, de kranten of nieuwswebsites zou veel correcter zijn.

De vraag werpt zich op of 26% burgers die de VRT-nieuwsdienst niet (meer) vertrouwen nu veel of weinig is? Neemt dat vertrouwen af of toe?

Qua onpartijdigheid kregen de Vlaamse parlementsleden en de burger zelfs geen cijfers. KPI 21 ging over onpartijdigheid. Een studie die de VRT hierover bestelde bij de Universiteit Antwerpen zou dat bevestigen volgens de VRM.

Vlaamse cultuur

De VRT is onpartijdig … volgens de VRT