Hoewel er in de lente van dit jaar nog optimisme heerste over een goede afloop van de zogenaamde ‘Vliegwet’, maakt Brussel zich op voor een voortgezette strijd. Vlaanderen zelf gelooft niet meer in een goede afloop van het dossier, zeker niet voor 2024. Het zette de onderhandelingen stop.

In maart weerklonk zowel binnen de Vlaamse als de federale regering optimisme over de luchthaven van Zaventem. Het door federaal minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) opgestarte overleg tussen de verschillende regeringen, gemeentebesturen en actiecomités kreeg alle kansen. Men sprak voor het eerst sinds lang over een goede afloop, zelfs vóór het jaar aller verkiezingsangsten 2024. Deze herfst is daar nog maar weinig van merkbaar. Sterker nog: de Vlaamse regering wil niet meer verder onderhandelen.

Een groot geheim is dat niet. Brussels minister van Leefmilieu Alain Maron (Ecolo) zei vorige week in de commissie leefmilieu van het Brussels parlement: ‘Voor de zomer was er vrij intensief overleg met de verschillende gewesten. Tussen kabinetten waren we het eens over een oriëntatiebrief die zou worden goedgekeurd door de verschillende regeringen. Daarna bleek echter dat de Vlaamse onderhandelaars volstrekt onaanvaardbare amendementen aan die brief wilden toevoegen. De Vlaamse Regering wilde bovendien de mogelijkheid hebben om de overeenkomst op elk moment eenzijdig op te kunnen zeggen. Dit komt voor ons neer op de deur dichtslaan’.

Bestaanszekerheid

Volgens een bron dichtbij de Vlaamse regering klopt dat, maar wordt het zo verwoord: ‘De Brusselse regering stuurt erop aan om helemaal geen nachtvluchten meer toe te laten, en daarna ook bijna alle overlast overdag op de Vlaamse Rand af te wentelen. Wij willen wel onderhandelen, maar dan wel over een globaal akkoord waarin de luchthaven bestaanszekerheid heeft. Op deze manier heeft het geen zin’.

Ook de MER-studie die het Franse onderzoeksbureau Envisa afleverde, en die een voor alle partijen objectieve basis moet vinden van waarop kan worden verder gebouwd, wordt verschillend geïnterpreteerd. Ter herinnering: een van de grote problemen bij het streven naar een vliegwet, en dat al sinds meer dan tien jaar, is dat men de bestaande en toekomstige vluchtroutes van alle vliegtuigen die op Zaventem landen dan wel opstijgen moet objectiveren. Dat kan alleen door middel van een milieu-effectenrapport.

Hoewel in alle voorbereidende akkoorden wordt gesteld dat dit MER nodig is om tot een akkoord te komen, en op zich niemand er tegen is, is ook het MER voorwerp van veel politieke interpretatie. Immers: als een bepaalde vluchtroute duidelijk veel geluidsoverlast veroorzaakt voor veel mensen, zou men het vliegverkeer daar best moeten verhinderen.

Relatief

Omdat Brussel en de Vlaamse Rand dan ook nog eens politiek verschillende entiteiten zijn, betekent elke verlegde vluchtroute boven deze of gene regio, last elders. Is het niet in de feiten, dan zeker ook in de perceptie. Ook al is ‘aangetoond’ in de MER-studie dat vliegen boven Brussel objectief minder wenselijk is omdat er meer mensen wonen, probeer het maar eens ter plaatse uit te leggen als dat betekent dat er meer boven dunner bevolkte gemeenten als Kraainem of Grimbergen gevlogen wordt. Overigens: niet alle gemeenten in de Vlaamse Rand zijn even dun bevolkt. In een land als België heeft dat argument ook een zekere relativiteit.

Het gevolg is dat er naast een ‘objectieve’ basis dus ook nood blijft aan een politiek-maatschappelijk compromis. Een spreidingsplan, zeg maar. Maar, van het moment dat er nood is aan een ‘billijke’ spreiding, is er vervolgens van ‘objectiviteit’ niet veel sprake meer. We kunnen het ook niet vaak genoeg herhalen: door de ligging van de luchthaven zelf is het aantal mogelijkheden beperkt.

Verlenging startbaan

Maar terug naar het MER van Envisa. Daar zijn verschillende versies van. In de meest definitieve versie van de studie wordt een aantal maatregelen genoemd die men zou moeten nemen om alvast de Brusselse eisen te honoreren, zegt Alain Maron. Die maatregelen zijn bijvoorbeeld: het beperken van nachtvluchten, het sleutelen aan windnormen om een bepaald spreidend startbaangebruik mogelijk te maken.

Ook het verlengen van de start-/landingsbaan 25L behoort tot de opties. Dat is de baan die uitkomt op de steenweg van de Brabantse gemeente Kortenberg naar buurgemeente Steenokkerzeel. Als je een kaartje van de regio erbij neemt met de bovenkant naar het noorden, is dat de evenwijdige startbaan onderaan. Deze zou men volgens Envisa met 900 meter kunnen verlengen. Op die manier kunnen vliegtuigen bij het opstijgen sneller een bocht maken om Brussel te vermijden. Het dichtbevolkte Brussels gewest wordt dan minder overvlogen. Het dichtbevolkte Zaventem daarentegen zullen vliegtuigen nog steeds doorkruisen.

De Vlaamse regering is niet a priori tegen die verlenging klinkt het bij onze bron, maar opnieuw alleen als deze maatregel kadert in een evenwichtig beheerskader voor de luchthaven. Evenwichtig? Georges Gilkinet behoort tot de partij Ecolo en heeft dus een directe lijn met de Brusselse Ecolo-afdeling. Doorbraak-lezers weten het al lang. In Brussel maakt niet alleen Ecolo er een politieke strijd van om alle vliegverkeer boven het Brussels gewest te verbannen. Zolang Ecolo er een politieke macht is, zal er van veel toegevingen weinig sprake zijn en zullen alle Franstalige politieke partijen zich onverzettelijk opstellen. Daardoor is een ‘evenwichtige’ toekomst voor de luchthaven binnen dit onderhandelingsparadigma erg onzeker.

Vlaamse democratie

De Vlaamse regering kan natuurlijk ook het been stijf houden en het overleg blijven negeren. Zaventem is een anomalie: het ligt op Vlaams grondgebied, maar is grotendeels een federale aangelegenheid. Dat komt onder andere omdat het nog deels uitgebaat wordt door de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij. Het is dan ook realistisch dat de Vlaamse regering van de luchthaven een breekpunt zal maken bij onderhandelingen met de Franstaligen in 2024.

Al lost dat natuurlijk niet het probleem op dat er ook in de Vlaamse Rand steeds meer verzet groeit tegen de 24-7-uitbating van de luchthaven. Dat zal dan een goede test voor de eigen Vlaamse democratie zijn.

Vlaamse democratie

Vlaamse regering slaat onderhandelingsdeur luchthaven dicht