Met een pensioenhervorming die als belangrijkste verwezenlijking een minimumpensioen vooropstelt na 20 jaar werken, waarop meteen ook kritiek komt van regeringspartijen zelf, lijkt duidelijk dat de Vivaldi-regering niet meer kan besturen.

Onbetaalbaar

De betaalbaarheid van de pensioenen is niet meer gegarandeerd. Er zijn in België – en dan vooral in het zuiden – te weinig beroepsactieven. Daarnaast wordt wie werkt en goed verdient, ook nog eens zwaar belast, waardoor werknemers al snel duur worden.

Door het Belgische repartitiestelsel vloeien die belastingen ook niet individueel terug via de eerste pensioenpijler. Daarom worden tweede en derde pijlers – via de werkgever en via individueel pensioensparen – belangrijker. Voor wie ze zelf kan financieren, althans, of voor wie een werkgever heeft die dat kan.

Nog langer werken?

De problemen zijn al lang gekend. PS-pensioenminister Karine Lalieux verdedigt de belangen van Wallonië. Natuurlijk heeft Lalieux gelijk wanneer zij zegt dat de huidige pensioenen moeten doorbetaald worden, dat daar niet op kan afgedongen worden en dat niet iedereen een geslaagde lineaire carrière heeft in een voor velen weerbarstig leven.

Maar wie nu jong is en werkt, zal ofwel (nog) langer moeten werken om de groeiende groep niet-werkenden te voorzien van een afgesproken pensioen of inkomen, ofwel zwaarder belast moeten worden. Op wat men zelf opspaart via de twee overige pensioenpijlers, op vastgoed, aandelen of spaarrekeningen. Mogelijks zelfs op alles.

Het kan anders

Het kan ook anders, zo claimt Vlaams Belang-politica Ellen Samyn. Volgens de federale volksvertegenwoordiger uit de oppositie kan de fiscale druk omlaag, hoeft men niet per definitie tot 67 te werken en kunnen alleenstaande Vlamingen meer pensioen krijgen. Voorwaarde: dat Vlaanderen zelf interne hervormingen doorvoert wanneer de financiële transfers naar Wallonië en Brussel verdwijnen.

‘Wij zijn in ons economisch programma linkser dan N-VA en rechtser dan CD&V’, zegt Samyn. ‘Noem het een vorm van warm nationalisme. Wij geloven niet in het neoliberalisme van N-VA, noch in de oversubsidiëring van linkse hobby’s. In ons pensioenpuntenprogramma voor werk gaan wij uit van 220 gewerkte dagen per jaar, 7,5 uur per dag, waardoor wij uitkomen bij 66.000 gewerkte uren in een carrière van 40 jaar. Dat zijn voor ons de voorwaarden om een minimumpensioen van 1.650 euro te krijgen.

Ook pleiten wij voor een afzonderlijke sociale zekerheid voor mensen die hier wonen en werken, maar geen nationaliteit van binnen de Europese Unie hebben. Dat geldt dus evenzeer voor Amerikanen of Canadezen. Daarbij kijken wij naar Denemarken, dat een soortgelijk model heeft. Pas wie hier minimaal acht jaar verblijft en minimaal drie jaar werkt, wordt toegelaten tot ons sociaal stelsel. Het hoeft u niet te verbazen dat we voluit voor de Vlaamse context gaan en de Belgische context zo veel mogelijk links willen laten liggen.’

Vivaldi faalt

Kritiek geven op de Belgische Vivaldi-regering is inderdaad gemakkelijk geworden. Pertinenter is: hoe zouden jullie de zaken aanpakken in een zelfstandig Vlaanderen, wanneer de Belgische context faalt?

‘Vlaanderen beschikt over de beste Belgische werkzaamheidsgraad, bijna 79% (Samyn gebruikt hier voorlopige cijfers van Eurostat voor 2022. Het gangbare getal voor de Vlaamse werkzaamheidsgraad in 2021 is ongeveer 75 procent, nvdr). Dat is bijna de fel begeerde 80% waar landen als Duitsland of Nederland naar streven. Ik ga ervan uit dat een werkzaamheidsgraad van 80% haalbaar is voor Vlaanderen.’

Geen lange loopbaan

‘Het probleem is dat de gemiddelde loopbaanduur van de Vlaming niet zo erg lang is. Gemiddeld komen we maar op een carrière van 34 jaar. Wij streven dan wel naar een minimumpensioen voor iedereen die voltijds veertig jaar gewerkt heeft. Maar er moet gemiddeld genomen wel meer gewerkt worden vooraleer elke Vlaming recht kan hebben op dat pensioen.

Rechts wil dat oplossen door iedereen zonder onderscheid tot zijn 67e te laten werken. Wij willen eerder dat wordt ingezet op voldoende arbeidstijd. Als iemand op zijn 18e begint te werken – wat vaak het geval is bij laaggeschoolden en arbeiders die hard werk verrichten – dan kan die persoon voor ons al vanaf zijn 58e genieten van een voltijds minimumpensioen. De startleeftijd is belangrijker dan de mantra dat iedereen langer moet werken.

Uiteindelijk is dat rechtvaardiger dan de tergende onzekerheid over zware beroepen nu. Daar raakt Vivaldi niet uit, behalve voor de openbare sectoren. We gaan er wel van uit dat vijftigers die al jong zijn beginnen werken in een zwaar beroep, tegen hun vijftigste moe gewerkt zijn. Daarom dat we voor vijftigplussers de werkloosheidsvergoedingen niet beperken in de tijd. Hooggeschoolden zullen ook na hun vijftigste blijven werk vinden. Laaggeschoolden niet. Daar tonen we dus mildheid, net als voor mantelzorgers en jongere werklozen die een opleidingstraject volgen. Binnen een veertigjarige carrière kunnen er eveneens gelijkstellingen blijven bestaan voor mensen die werkonbekwaam zijn, of die tijdelijk werkloos zijn geweest. Daar kunnen we over praten.’

Perfect gezond

Kenmerkend voor Vlaanderen is dat flink wat oudere werknemers die perfect gezond zijn, kiezen voor een aanlokkelijk SWT-traject (Stelsel van Werkloosheid met bedrijfsToeslag), waardoor zij ontslagen worden maar wel een toeslag krijgen bovenop hun werkloosheidsvergoeding. Cruciaal hierbij is dat hun arbeid te duur is voor de werkgever.

Is het dan niet socialer om de belastingen op inkomen te verlagen?

‘Afstappen van de automatische loonindexering willen we alleszins niet doen, om te beginnen. Daarnaast willen we de bijzondere bijdragen van de sociale zekerheid afschaffen. Netto houden mensen die werken zo meer over. De fiscale en parafiscale druk in België is torenhoog. Dat klopt natuurlijk. In 2019 kende België de derde hoogste druk in de Europese Unie, na Denemarken en Frankrijk. Als het Belgisch belastingstelsel op Nederlandse leest geschoeid was, dan zouden de Belgen 29 miljard euro minder belasting betalen: 2.530 euro minder per inwoner, of 5.935 euro minder per beroepsactieve inwoner.

We blijven voorstander van een progressief belastingsysteem. Dat is socialer. Wel willen we het belastingvrij minimum optrekken tot het niveau van het leefloon voor een alleenstaande. Vandaag is dat minimum ongeveer 9.050 euro, om in ons stelsel opgetrokken te worden tot 13.000 euro. Daarnaast willen we het belastingtarief van 40% verlagen naar 30%. Ook door al die maatregelen blijft er van een bruto-inkomen veel meer netto over.

Een alleenstaande ziet zo het netto-inkomen toenemen met 136 euro per maand, een koppel met 250 euro per maand. Deze fiscale hervorming is nu budgettair al mogelijk in Vlaanderen, binnen het huidige belastingsysteem, en zonder besparingen. De budgettaire kost ervan bedraagt immers 6,36 miljard euro. Dat is minder dan wat de afschaffing van de transfers naar Brussel en Wallonië opleveren – 7,6 miljard euro in 2021. Deze transfercijfers komen van de Hoge Raad voor Financiën. We zuigen dus niets uit onze duim.’

Lage belastingtarieven

Wat met de laagste belastingvoet van 25%? Blijven mensen met lage inkomens niet recht hebben op lage belastingtarieven, of worden zij van de weeromstuit direct aan 30% belast?

‘Het belastingvrij minimum wordt verhoogd. De schijf van 0% wordt dus groter. Anders gezegd: wie in de schijf van 25% valt, betaalt voortaan 0% op een groter deel van zijn inkomen. De lage inkomens halen daar het meeste voordeel uit. De Hoge Raad voor Financiën berekende dat dit de duurste fiscale maatregel is, maar ook een die de progressiviteit en rechtvaardigheid verhoogt. De budgettaire kost ligt op 4,1 miljard euro voor België en 2,6 miljard voor Vlaanderen. Dat is een derde van de jaarlijkse transfer vanuit Vlaanderen naar Wallonië. Best betaalbaar, dus.’

Vlaktaks

Waarom niet – ik zeg maar iets – een vlaktaks voor alle inkomens? Dat heeft het voordeel van de duidelijkheid, en is daardoor makkelijker als eerlijk te percipiëren voor iedereen die door te werken inkomen wil verwerven…

‘Wij blijven geloven in het gezonde basisprincipe: de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten. Progressieve belastingtarieven dus. Daarom ook dat het ons tegen de borst stoot dat door fiscale spitstechnologie en allerhande achterpoortjes bepaalde bedrijven geen winstbelasting betalen en zich zo onttrekken aan hun verplichting ook bij te dragen.

Met een vlaktaks zullen de rijksten niet in verhouding tot hun draagkracht belast worden. Het probleem zit hem niet in de progressieve tarieven – daar is iedereen het best over eens. Het probleem zijn de hoogte van de tarieven, de enorme fiscale en parafiscale druk op arbeid. In België zit je al bij een mediaaninkomen van 3.500 euro bruto per maand in de hoogste schijf van 50%. In Nederland is dat pas vanaf 5.830 euro en in Duitsland vanaf 23.150 euro. België is het enige land waar een alleenstaande minder dan de helft overhoudt van de loonuitgave van zijn werkgever. Je moet toch geen fiscaal expert te zijn om te beseffen dat dat er los over is. Het gaat voor ons over eerlijke en redelijke tarieven, niet over vlaktaksen.’

Iedereen draagt bij

Remi Vermeiren stelde onlangs op Doorbraak nog: Vlamingen willen bepaalde jobs niet uitvoeren. Tegelijkertijd zijn er in Brussel vele jongeren op beroepsactieve leeftijd. Hoe wil u hen activeren?

‘Iedereen die wil werken, levert een bijdrage. Ook Brusselaars, ongeacht kleur of afkomst. Ook voor Vlaams Belang. Laat dat duidelijk zijn. Het activeringsbeleid is echter een gewestelijke bevoegdheid. Het is aan de Brusselse regering om jongeren te activeren.

Maar ik wil best enkele suggesties doen, hoor. Beperk de werkloosheidsuitkering voor jongeren tot 2 jaar in de tijd. Verplicht een grondige studie van het Nederlands in Franstalige scholen en schaf nationale arbeidsovereenkomsten af ten voordele van regionale CAO’s, waardoor de lonen in Vlaanderen sneller kunnen stijgen dan in Brussel.’

Vooruit-voorzitter Conner Rousseau wil opnieuw kiezers afsnoepen van uw partij. Gaat dat lukken?

‘Hij mag dat proberen (lacht). Vreemd genoeg herontdekken de Vlaamse sossen nu plots dat werken moet lonen, dat Molenbeek vervreemd is en dat pensioenakkoorden van hun eigen regering een maat voor niets zijn. We denken dat onze kiezers wel slim genoeg zijn om dat te doorzien.’

vlagtaks

Ellen Samyn: ‘Wij geloven niet in het neoliberalisme van de N-VA, noch in de subsidiëring van linkse hobby’s’