In het Europees Parlement werd deze week een nieuw – en behoorlijk vernietigend – rapport goedgekeurd over de staat van de rechtsstaat in Hongarije. De conclusies laten weinig aan de verbeelding over: het democratische systeem, de persvrijheid en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer blijven er zwaar onder druk staan, volgens het rapport. Het Parlement vraagt dan ook om de Europese geldkraan voor Hongarije dicht te draaien. Of het ditmaal echt zo ver komt, blijft twijfelachtig.

Vier jaar geleden al zegde het Europees Parlement Hongarije een eerste keer de wacht aan, omdat een aantal Europese waarden onder het Orban-regime almaar meer in de verdrukking zouden komen. De commissie Burgerlijke Vrijheden, Justitie en Binnenlandse Zaken – waarvan ook Hilde Vautmans (Open VLD/Renew Europe) deel uitmaakt – pakt nu uit met een nieuw rapport, dat gisteren ook in de plenaire zitting werd goedgekeurd.

Waarnemers

Het nieuwe onderzoek laat weinig aan de verbeelding over. In de eerste plaats blijven de kwaliteit en de transparantie van het wetgevend proces in Hongarije een grote bron van zorg. Op dat vlak wordt onder meer verwezen naar wijzigingen in het kiesrecht – onder meer een hertekening van de kiesdistricten – die nadelig zouden zijn voor de oppositie. Ook het feit dat de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) het bij de verkiezingen dit voorjaar nodig achtte om een waarnemingsmissie te sturen– iets wat uiterst zelden voorkomt binnen de EU – wees al in die richting. De OVSE stelde toen vast dat de verkiezingen wel degelijk eerlijk verlopen waren, maar dat er sprake was van een manifest ongelijk speelveld voor de deelnemende partijen.

Persvrijheid in gevaar

Het nieuwe rapport stelt ook vragen bij de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Leden van het Hongaarse hooggerechtshof zouden nu buiten de normale procedure om benoemd kunnen worden. Ook een speciale VN-rapporteur had in april vorig jaar al een brief gestuurd naar de Hongaarse regering waarin hij aangaf dat de rechterlijke macht in het land almaar meer onderworpen raakte aan de wetgevende macht.

Ook over de vrijheid van menigsuiting en de persvrijheid rijzen er steeds meer vragen. De overheid stelt flink wat overheidsgeld ter beschikking van regeringsgezinde media, er is sprake van te weinig pluriformiteit in de media en de verscherping van het toezicht op de pers heeft er toe bijgedragen dat Hongarije op de wereldindex voor de persvrijheid intussen tot een weinig benijdenswaardige 85e plaats is teruggezakt, op 180 landen.

Artikel 7

De auteurs van het rapport toonden zich woensdag formeel: Europa moet nu eindelijk zijn tanden laten zien, en desnoods het beruchte artikel 7 uit het EU-verdrag in praktijk brengen. Dit artikel kan worden ingeroepen als er sprake is van een ernstige schendig van de EU-grondrechten. Op basis daarvan zou de Europese Commissie bijvoorbeeld de geldkraan kunnen dichtdraaien voor de zowat 40 miljard euro waarop Hongarije de volgende jaren recht heeft in het kader van het EU-Herstelfonds.

Ook Polen zit overigens in een vergelijkbare situatie, maar het is hoogst twijfelachtig of de Polen even streng zullen worden aangepakt, nu het land economisch én geostrategisch een almaar belangrijkere rol toebedeeld krijgt binnen Europa.

CC-BY-4.0: © European Union 2019 – Source: EP

Hilde Vautmans (Renew Europe) in het Europees Parlement

Schone schijn

Europarlementslid en lid van de LIBE-Commissie Hilde Vautmans vindt dat het tijd is om nu ook echt te handelen. ‘Zelfs nadat de Commissie en het Parlement al verschillende procedures opstartten – zoals de voorlopige opschorting van de EU-herstelfondsen – lijkt er weinig te bewegen en werden er al evenmin resultaten geboekt. Eind augustus nog diende Hongarije zelf een aantal corrigerende maatregelen in, zoals de mogelijke oprichting van een anticorruptie-autoriteit. In de hoop zo toch het geld van het EU-herstelfonds los te weken.’

Volgens de liberale politici is dit enkel maar schone schijn. ‘Op 21 september moet de Commissie beslissen of men het geld al dan niet vrijmaakt, maar wij liberalen vinden dat dit nu helemaal niet aan de orde is. Hongarije schendt onophoudelijk de meest fundamentele waarden en normen van onze Unie, waardoor er ook risico’s blijven bestaan voor een verkeerd gebruik van de Europese middelen. Daarom mogen de herstelfondsen niet worden uitgekeerd.’

Informele top

Begin oktober staat er in Praag een informele top van de Europese regeringsleiders op het programma. De kans is groot dat zij dan de kwestie Hongarije op hun bord zullen krijgen, maar of ze effectief zo ver zullen willen gaan als het Europees Parlement nu voorstelt, is zeer de vraag. Op een EU-top is immers unanimiteit vereist, en het staat in de sterren geschreven dat Polen de voet dwars zal zetten, mochten de overige lidstaten effectief de geldkraan willen dichtdraaien voor Boedapest.

‘De Raad moet nu in eerste instantie de aanbevelingen aannemen op basis van artikel 7. Hiervoor is maar een viervijfde-meerderheid vereist, geen eenparigheid’, reageert Vautmans. ‘Polen kan dit dus niet blokkeren. Voor een daadwerkelijke vaststelling van een inbreuk en effectieve sancties is dan weer wel eenparigheid van stemmen in de Raad nodig, maar dat zijn zorgen voor later.’

VN Rapporteur

Europees rapport over rechtsstaat verhoogt druk op Hongarije