Zelden zijn de onmacht en de frustratie van de politiek in dit land zo pijnlijk duidelijk geworden als tijdens het debat tussen de Vlaamse partijvoorzitters gisterenavond op de Voka Rentrée. De druk op Europa om in te grijpen wordt almaar groter, terwijl het binnenlandse debat zich noodgedwongen lijkt te foccussen op extra steunmaatregelen voor bedrijven of aanpassingen aan de automatische loonindexering. Niet veel meer dan gerommel in de marge, maar wel voldoende om elkaar vliegen af te vangen.

Conner Rousseau liet zich vervangen door Melissa Depraetere

Alle Vlaamse politieke zwaargewichten – op Conner Rousseau na, die zich liet vervangen door Melissa Depraetere – verenigd op één podium, het was alweer even geleden. Het leverde gisterenavond een bij momenten pittig debat op met enkele verrassende uitspraken, maar er hing toch vooral een parfum de crise in de Brusselse Bozar. Voka-topman Hans Maertens vatte het in zijn toespraak achteraf wellicht nog het best samen. ‘De politiek in dit land is vaak bijzonder goed in de historische analyse van waar en waarom het ooit verkeerd liep. In het bedenken van oplossingen blinken we doorgaans iets minder uit.’

Politiek gehakketak

Dat de explosie van de energieprijzen vandaag alles en iedereen, en ook rechtstreeks onze welvaart bedreigt, die boodschap lijkt intussen wel doorgedrongen op alle banken. De alarmerende cijfers van Voka én de nieuwsberichten dat zelfs een aantal lokale bakkers of slagers er nu het bijltje bij neer willen leggen, hakten er nog eens extra stevig in. Eén op drie Vlaamse bedrijven, zo klonk het, overwegen vandaag hun productie te verminderen of zelfs volledig stop te zetten. Dat dit een oncontroleerbare golf van gedwongen stopzettingen of zelfs faillissementen en extra werkloosheid in gang kan zetten, daar hoefde geen tekening meer bij.

Maar pas naar het einde van het debat toe leek het tot alle deelnemers door te dringen dat dat het hoog tijd was om te stoppen met het politieke gehakketak over welke partijen en welke politieke keuzes nu precies hebben bijgedragen tot de huidige situatie te stoppen.

Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), die ook aanwezig was, zag zich na afloop van het debat ook min of meer gedwongen om de vlucht vooruit te nemen. Daar waar hij eerder had verklaard dat de Vlaamse regering pas in de septemberverklaring (26/09) nieuwe maatregelen zou aankondigen om het bedrijfsleven te ondersteunen, zegde hij nu toe om binnen enkele dagen al met voorstellen op de proppen te zullen komen. Niet toevallig werd daarop vooral aangedrongen vanuit de partijen die ook in de federale regering zitten. Zij lieten gisteren geen kans onbenut om erop te wijzen dat ook de Vlaamse regering met centen over de brug zal moeten komen.

Geen bazooka-steun

Die centen vormden – niet geheel toevallig – zowat de rode draad doorheen het hele debat. Het was N-VA voorzitter Bart De Wever die als eerste spreker al meteen de krijtlijnen uitzette. Nadat hij eerder ook al had gezegd dat België stilaan een tweede Griekenland aan het worden is, waarschuwde hij gisterenavond opnieuw uitdrukkelijk voor de precaire financiële situatie waarin ons land zich bevindt. ‘Het gaat dus niet op om te verwijzen naar landen zoals Duitsland of Nederland, die wél al verregaande maatregelen aankondigden maar die hun zaakjes financieel ook veel beter op orde hebben.’ Hij counterde daarmee ook meteen de kritiek dat de Vlaamse regering te veel zou dralen met steunmaatregelen voor het bedrijfsleven. ‘We gaan van Vlaanderen geen tweede België maken, eentje is al genoeg.’

Kersvers CD&V-voorzitter Sammy Mahdi zat op dezelfde lijn, en stelde resoluut dat een herhaling van de brede bazooka-steun zoals tijdens de coronacrisis, nu niet aan de orde is. ‘Maar vanuit de Vlaamse regering ligt er wel degelijk een voorstel voor een steunmechanisme klaar’, reageerde hij op de kritiek van collega-partijvoorzitter Egbert Lachaert. Die had de Vlaamse regering enigszins opportunistisch aangemaand om te stoppen met de ‘politieke spelletjes.’

Engie-deal

Vanuit groene en linkse hoek werd de vraag naar extra en veel bredere maatregelen, zoals bijvoorbeeld tijdelijke werkloosheid, wél op tafel gelegd. Tegelijk beloofde Groen-covoorzitter Jeremie Vaneeckhout tegen eind deze maand ook een concreet voorstel om de energiebedrijven extra te belasten. Op de vraag hoeveel inkomsten de federale regering daaruit dan precies hoopt te halen, wilde hij geen concreet cijfer plakken, maar het zou wel om ‘enkele miljarden’ moeten gaan.

In een reactie op de kritiek van onder meer Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en Raoul Hedebouw (PVDA) dat grootverdiener Engie hierbij wellicht de dans zou ontspringen en amper belast zou worden op de megawinsten die het nu uit de overblijvende kerncentrales puurt, erkende Egbert Lachaert dat de federale regering op dat vlak niet zoveel troeven achter de hand heeft. ‘Er is met Engie nu eenmaal een contract afgesloten, over de nucleaire rente die het bedrijf moet ophoesten, we kunnen dat contract niet eenzijdig verbreken.’ Jeremie Vaneeckhout kon dat enkel maar beamen. ‘De Engie-deal zal ons geld kosten.’

Netto-indexering als doekje voor het bloeden

Even opvallend als ontluisterend: haast iedereen aan tafel was het er gisteren over eens dat de oplossing van Europa zal moeten komen, en dat België te klein en te onbetekenend is om een crisis van deze omvang aan te pakken. Op de vraag hoe we het financiële leed van de bevolking en het bedrijfsleven op korte termijn dan wel kunnen verzachten, kwamen er – op wat steriel gehakketak over het al dan niet behouden van de automatische loonindexering – weinig concrete antwoorden.

Vanuit het bedrijfsleven klinkt de roep dat die indexering niet langer houdbaar is immer luider. Bij wijze van politiek compromis pleitten zowel Lachaert als De Wever daarbij voor een eenmalige netto-indexering. Tom Van Grieken zag dan weer eerder heil in het optrekken van de belastingvrije som in de inkomensbelasting.

Uitstootrechten

In één adem legde Bart de Wever daarbij ook de vinger op een pijnlijke wonde, waarmee hij de bal netjes opnieuw in het kamp van de federale regering deponeerde. ‘Zolang we ook de belastingschalen niet indexeren, is het vooral de federale overheid die rijk wordt van de loonindexering. Als we die belastingschalen niet optrekken, wordt de impact van een indexering op het gezinsinkomen immers meteen weggegomd, omdat heel veel mensen dan in een hogere belastingschaal terechtkomen en meer belastingen zullen moeten betalen.’

In de marge van het debat gisterenavond kwam ook een ander heikel thema nadrukkelijk op tafel: hoe lang kan het huidige Europese systeem van de uitstootrechten (ETS) nog overeind blijven? Het ETS-systeem vormt al jarenlang een van de belangrijkste steunpijlers van het Europese klimaatbeleid, maar nu de energieprijzen exploderen, willen steeds meer bedrijven af van die extra belasting op de uitstoot van CO2. Vooral energie-intensieve bedrijven betalen zich vandaag blauw aan die rechten, die ze moeten aankopen in functie van de hoeveelheid CO2 die ze jaarlijks uitstoten. Onder meer vanuit de N-VA worden er nu nadrukkelijk vragen gesteld bij deze extra kosten voor bedrijven die het op dit moment al bijzonder zwaar hebben.

Voka Rentrée 2022

Debat Vlaamse partijvoorzitters legt vooral politieke onmacht bloot