Elk jaar De laatste dag van het jaar, Oudejaarsavond in alle landen die de westerse kalender hanteren. Ook wel ‘Silvester’ of ‘Silvesteravond’ genoemd. Na middernacht, wanneer het nieuwe jaar is begonnen, wordt vuurwerk afgestoken en vaak champagne gedronken. Ook drie kussen voor alle aanwezigen is de gewoonte.

1999 In Rusland treedt Boris Jeltsin af als president. Premier Vladimir Poetin wordt interim-president.

1990 Overlijden in Oostwold (Groningen) van dichter en boer Derk Sibolt Hovinga (81). Hij studeert klassieke talen aan de Rijksuniversiteit Groningen, maar stapt al na twee jaar over naar de Landbouw Hogeschool in het Duitse Poppelsdorf (nabij Bonn). Vanaf 1944 tot 1966 leidt hij zijn eigen landbouwbedrijf in Oostwold. Daarna wijdde hij zich volledig aan het dichten. Na zijn crematie is zijn as verstrooid boven de Dollard.

1974 De laatste kolenmijn in Nederland, de Oranje-Nassau I in Heerlen (Limburg), sluit haar poorten. De grootschalige kolenwinning in Nederland is daarmee verleden tijd. In België wordt de laatste kolenmijn in 1992 gesloten.

1972 Portugal treedt uit de UNESCO.

1970 De Grendelgrondwet komt in voege. Deze grondwetsherziening verdeelt de Vlaamse Beweging diep. Enerzijds voert zij belangrijke innovaties in, zoals de indeling van de gekozen leden van beide Kamers in twee taalgroepen (art. 32bis). Verder de oprichting van drie cultuurgemeenschappen (art. 3ter, 59bis, 59ter) en drie gewesten (art. 107quater), zij het met nog minimale bevoegdheden. Anderzijds geven de Vlamingen onmiddellijk hun demografische meerderheid op, wat een fundamenteel ondemocratisch systeem schept.

Zo worden een aantal ‘grendels’ ingevoerd die moeten verhinderen dat de (Vlaamse) meerderheid wetten zou kunnen stemmen die de (Waalse) minderheid niet bevallen. Zo kunnen wetswijzigingen in verband over taal- en communautaire thema’s voortaan worden geblokkeerd door een minderheid van één derde. De ministerraad moet vanaf nu evenveel Franstalige als Nederlandstalige ministers tellen (de premier niet meegerekend). Bovendien kan drie vierde van de parlementsleden van één taalgroep wetten doen opschorten via een ‘alarmbelprocedure’.

De Vlaamse Beweging protesteert tegen deze ondemocratische ‘grendelgrondwet’, omdat men de Vlaamse meerderheid opgeeft zonder dat een akkoord is bereikt over de gewestvorming en het statuut van Brussel. Lode Claes schreef hierover twee boeken: De afwezige meerderheid (1985) en De afwendbare nederlaag (1986).

Pieter Geijl (1887-1966)

1966 Overlijden in Utrecht van Pieter Geijl (79), Nederlands historicus en hoogleraar geschiedenis, eerst aan de Universiteit van Londen, later aan de Universiteit van Utrecht. Hij sympathiseert al heel vroeg met de Vlaamse Beweging en ondersteunt ze ook met raad en daad. Hij geldt als de grote inspirator van de Heel-Nederlandse gedachte en dé tegenstander van de belgicistische geschiedschrijving à la Pirenne. Vanwege zijn kritiek op de Duitse bezetting wordt Geijl gevangengezet in het concentratiekamp Buchenwald, maar later overgeplaatst naar verschillende kampen in Nederland.

Bekend gebleven werken van hem zijn Geschiedenis van de Nederlandse Stam (drie delen), Eenheid en tweeheid in de Nederlanden (1946) en Noord en Zuid; eenheid en tweeheid in de Lage Landen, (1960). Hij ontving in 1957 de P.C. Hooftprijs. In Angelsaksische landen gebruikte Pieter Geijl de spellingvariant ‘Geyl’, omdat Engelstaligen zich geen raad weten met de uitspraak van de ‘ij…

Anne Vegter (°1958)

1958 Geboorte in Delfzijl (Groningen) van Anne Vegter, Nederlandse dichteres, proza-, toneel- en kinderboekenschrijfster. In 2013-2017 wordt ze – als eerste vrouw – aangesteld tot ‘Dichter des Vaderlands’.

1953 Overlijden in Den Haag van Albert Plesman (64), luchtvaartpionier, medeoprichter en directeur van de KLM, waarvan hij een wereldonderneming maakt. Hij zou de bedenker zijn van de naam Randstad.

1949 Frankrijk neemt een ontwerp van wet aan ten gunste van de regionale talen, ingediend door enkele communistische volksvertegenwoordigers. Maar een beetje later worden het Duits en het Vlaams/Nederlands uitgesloten. De bevoegde minister geeft als reden: ‘dat hij weigert het perspectief te aanvaarden van om het even welk onderricht van idiomen die culturen vertegenwoordigen die traditioneel vijandig staan tegenover de onze’ (letterlijk: ‘qu’il refuse à admettre la perspective de quelque enseignement que ce fût d’idiomes qui représentent des cultures traditionnellement hostiles à la nôtre’). Alleen de volksvertegenwoordigers van de Elzas en van Lotharingen protesteren.

1938 Overlijden in Bloemendaal (Noord-Holland) van Richard Roland Holst (70), beeldend kunstenaar, schilder en schrijver. Deze overtuigde socialist maakt o.m. de glas-in-loodramen voor de Utrechtse Domkerk en de wandschilderingen voor de Berlage-beurs in Amsterdam. Echtgenoot van dichteres Henriette Roland Holst-van der Schalk.

Mies Bouwman (1929-2018)

1929 Geboorte in Amsterdam van Mies Bouwman, televisiepresentatrice en quizmaster. Ze begon al in 1951 bij de KRO als omroepster.

1869 Geboorte in Le Chateau-Cambrésis (Frans-Vlaanderen, in het Nederlands: Kamerijkskasteel) van Henri Matisse, kunstschilder en beeldhouwer. Hij staat bekend als voortrekker van de kunstbeweging ‘Les Fauves’ (fauvisme). In zijn geboortestad staat een Musée Matisse. En in weerwil van zijn bekende ontwerp van het decor van de Chapelle du Rosaire de Vence, was Matisse een heiden.

1851 De Antwerpse cultuurvereniging Voor Tael en Kunst verhuist van de Kaasstraat naar het prestigieuze Hotel Weber op het Operaplein. Haar verschillende afdelingen als de ‘symphonie-, de uitgalmings- en de letterkundige afdeling’ vergaderden hier elke week of om de veertien dagen. Tal van Vlaamse culturele manifestaties worden door de vereniging georganiseerd: concerten, liederavonden, declamatiewedstrijden, lezingen, tentoonstellingen, feestelijkheden ter ere van verdienstelijke of bekroonde leden, zoals bijvoorbeeld de grootse viering op 19-20 augustus 1851 van Hendrik Conscience.

1846 Geboorte in Amsterdam van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Begint als Luthers predikant, wordt socialistisch politicus, geheelonthouder en antimilitarist. Stapt in 1897 over naar het anarchisme.

1838 In Antwerpen verschijnt het boek De Leeuw van Vlaanderen van Hendrik Conscience.

1697 Overlijden in Mechelen, zijn geboortestad, van Lucas Faydherbe (80), Vlaams schilder, beeldhouwer en architect.

1687 De Voorschoten, het eerste schip dat Franse Hugenoten naar Zuid-Afrika brengt, vertrekt uit Delfshaven (nu Rotterdam) met aan boord onder meer de families Marais, Fouché, Malherbe, Pinard en Le Roux. Daar starten ze later de Zuid-Afrikaanse wijnindustrie op met de wijnranken die ze op hun reis hebben meegenomen. Op 13 april komen ze aan op Kaap de Goede Hoop.

1564 In de Staten-Generaal verklaart Willem van Oranje: ‘Ik kan niet goedkeuren dat vorsten over het geweten van hun onderdanen willen heersen en hen de vrijheid van geloof en godsdienst ontnemen’.

1514 Geboorte in Brussel van Andries van Wesel, bekend als Vesalius, hoogleraar, lijfarts van keizer Karel V en een der grondleggers van de anatomie en van de moderne heelkunde. Hij sterft als schipbreukeling op het Griekse eiland Zakynthos.

Voor Tael en Kunst

31 december. Net binnen: De Leeuw van Vlaanderen rolt van de drukpers