Terwijl het buiten donkerder en kouder wordt en de gasprijzen door het dak gaan, zullen we de komende weken misschien weten welke de globale richting is waar het Belgische energiebeleid heen zwalkt. De federale regering dient een oordeel te vellen over de kernuitstap. En dat terwijl we één van de dagen ook het beroepschrift mogen verwachten. Hét beroepschrift dat Engie Electrabel zal neerleggen tegen het weigeringsbesluit van Vlaams minister van milieu, Zuhal Demir, inzake de gascentrale te Vilvoorde.

Spuug en plaktouw

Wat het eerste betreft kunnen we kort zijn. De kernuitstap die al in 2003 werd beslist komt er in een licht geamendeerde vorm. Daarbij zet men de deur op een kier voor nucleaire centrales van toekomstige generaties zoals thoriumreactoren. Dat is mijn prognose, en het is een wijs besluit.

Ook het duel van de tweede orde dat gestreden wordt rond de gascentrale van Vilvoorde lijkt niet spannend te worden. Ik heb de afgelopen dagen het weigeringsbesluit eens doorgenomen. En hoewel ik geen duurbetaalde advocaat ben in dienst van Engie Electrabel, kan ik me niet van de indruk ontdoen dat het besluit van Demir met spuug en plaktouw aan elkaar hangt.

Om dat uit te leggen zal ik wat moeten schipperen tussen niet al te technisch en breedvoerig worden enerzijds en toch voldoende exact blijven anderzijds. Laat me een poging wagen.

Het draait allemaal om ammoniak

Het weigeringsbesluit lijkt me gestoeld op twee pijlers. Een eerste pijler betreft het in twijfel trekken van de haalbaarheid van vooropgestelde emissienormen van stikstofoxiden (NOx) en vooral van ammoniak (NH3). In de redenering van de kabinetsadviseurs van Demir duikt daar al een eerste joekel van een contradictie op. Het is namelijk zo dat bij de verbranding van aardgas in feite geen ammoniak vrijkomt. Maar, dat men in de loop van het procédé ammoniak aan de verbrandingsgassen toevoegt met de bedoeling de stikstofoxiden te reduceren tot onschadelijk stikstofgas en water.

Dat is de zogenaamde SCR-technologie, en daar komt men niet onderuit indien men de wettelijke NOx-grenswaarden wil respecteren. Daarbij komt echter onvermijdelijk ammoniak in de atmosfeer terecht, de zogenaamde ‘NH3-slip’. Indien de centrale op vollast draait, dat wil dus zeggen als ze dag in dag uit zou moeten instaan voor onze energiebevoorrading, zoals de kerncentrales nu, dan zou het over de niet geringe hoeveelheid van 107 ton per jaar gaan. Aanzienlijk, maar uiteindelijk toch slechts 0,26 procent van de NH3-uitstoot veroorzaakt door de Vlaamse veeteelt (referentiejaar 2018).

Optimum

Het komt er nu op aan een optimum te vinden in de reductie van de uitstoot van NOx enerzijds, en die van NH3 anderzijds. Dat optimum bereikt men het best bij een stabiel draaiende centrale. En daar wringt nu net het schoentje. De STEG van Vilvoorde wordt een piekcentrale, die enkel in werking zal treden wanneer de productie van elektriciteit uit duurzame bronnen (zon, wind, waterkracht…) ontoereikend blijkt.

Tijdens de opstartfase, die ongeveer twee uur in beslag neemt, zal de uitstoot van NOx en NH3 hoger liggen dan bij vollast, uitgedrukt in concentraties van die polluenten in het afgas. Vergelijk het met een houtkachel die vooral veel rook uitstoot wanneer hij nog niet op temperatuur is.

Desondanks maakt Engie Electrabel zich sterk een jaargemiddelde van 15 milligram per kubieke meter NOx te kunnen halen. Dat is de helft van de wettelijk toegestane 30 milligram. De NH3-uitstoot zou dan 3 milligram zijn, meer dan driemaal minder dan de wettelijke grenswaarde van 10 milligram. In een aanvullende nota beweren ze wat NOx betreft zelfs te kunnen zakken tot 10 milligram.

Twijfel

Het kabinet van Demir trekt dat in twijfel. En wel omdat de centrale ‘erg vaak’ (nergens wordt verduidelijkt hoe vaak, hoewel dat op basis van wind- en zonstatistieken toch ingeschat moet kunnen worden) af en aan zou moeten schakelen waardoor deze emissiewaarden (niet de wettelijke maar de vooropgestelde) overschreden zouden worden.

Maar zelfs indien dit zo zou zijn, dan impliceert het wel dat het totale debiet aan afgassen veel lager ligt dan bij een permanent functionerende centrale, zijnde 8.700 operationele uren per jaar. Ter vergelijking, de huidige vergunde gascentrale op dezelfde locatie is ook een piekcentrale en draaide in 2019 maar 455 uren, dus bijna twintig keer minder. Toch lijken Demir & co in hun redenering de volgende contradictie in te bouwen. Enerzijds gaan ze ervan uit dat de vooropgestelde emissiedoelen niet zullen worden gehaald omdat de centrale voortdurend op- en afschakelt. Terwijl ze er anderzijds op blijven hameren dat de NH3-uitstoot toch 107 ton per jaar zal bedragen, wat echter enkel zo is indien de centrale permanent zou draaien.

Passende beoordeling

De tweede pijler betreft de inschatting van de impact van de stikstofdepositie op de nabijgelegen natuurgebieden. Opnieuw gaat het hier voornamelijk over ammoniak. Boze boeren wachten nog altijd op het vastleggen van de ‘Programmatische Aanpak Stikstof‘ of ‘PAS’, zodat zij eindelijk weten waar ze aan toe zijn.

Ook dat ei zal moeten gelegd worden op het kabinet van Demir. Het kabinet had het de afgelopen weken echter veel te druk met het afschieten van de gascentrale in Vilvoorde. En dat terwijl de Vlaamse veeteelt 381 maal méér NH3 uitstoot dan wanneer de STEG van Vilvoorde jaar in jaar uit zou draaien op vollast. Wat ze dus nooit zal doen. De boeren zullen nog even moeten wachten. Ieder heeft zo zijn prioriteiten.

‘Passende beoordeling’

In afwachting van een PAS, en ten gevolge van het beruchte ‘stikstofarrest’, heeft Zuhal Demir recent een instructie uitgevaardigd. Daarbij zal men bij projecten die een stikstofdepositie veroorzaken (NOx+NH3), al véél sneller dan vroeger moeten overgaan tot de opmaak van een ‘passende beoordeling’. Dat is een studie die moet inschatten welke specifieke impact het project zal hebben op de omliggende natuurgebieden. Bovendien bepaalt het Natuurdecreet dat men moet kunnen aantonen dat een project geen vermijdbare schade toebrengt aan de natuur.

Ik ga nu even héél kort door de bocht door te stellen dat de passende beoordeling wel degelijk werd opgemaakt. En dat daaruit blijkt, evenals uit het advies van het Agentschap Natuur en Bos, dat er geen significante impact is op de natuurgebieden, en dat er geen vermijdbare schade wordt toegebracht aan de natuur. De passende beoordeling ging daarbij zelfs uit van het worst case-scenario van een permanent draaiende centrale.

Demir veegt deze conclusies en adviezen – zich daarbij uitputtend in semantiek en intentieprocessen – van tafel en stelt dat er onvoldoende werd aangetoond dat er geen schade of significante impact zal zijn.

Domme ambtenaren

Laten we nu even aannemen dat alle adviserende ambtenaren effectief domme kloten zijn en dat de enige échte milieu-experten het kabinet Demir bevolken. Maar ook dan stelt het Natuurdecreet dat er nog verschillende opties zijn. De overheid kan dan de vergunning weigeren. Of voorwaarden opleggen om de schade te voorkomen, te beperken of, indien dit niet mogelijk is, te herstellen.

Die tweede optie is gangbaar in het vergunningenbeleid in Vlaanderen. Voor een botte weigering wordt in feite enkel geopteerd wanneer het langs alle kanten negatieve adviezen regent. Dat was in dit dossier geenszins het geval. Enkel het gemeentebestuur van Grimbergen – geleid door de N-VA en een internationale autoriteit inzake stikstofdepositie – adviseerde negatief, en zelfs daarvoor waren er twee stemronden nodig.

Demir schreef in haar ministeriële instructie in het voorjaar trouwens zelf: ‘Het Omgevingsvergunningsdecreet stelt een oplossingsgerichte vergunningverlening voorop, en biedt daartoe ook de mogelijkheid, al dan niet mits een nieuw openbaar onderzoek of een herneming van de adviesverlening.’

In een dergelijk geval – een overwicht aan positieve adviezen – leg je als minister dus hoogstens bijkomende voorwaarden op. En ook die moeten zorgvuldig gemotiveerd worden. Het weigeringsbesluit van Zuhal Demir is duidelijk politiek geïnspireerd en zal mijns inziens niet standhouden.

weigeringsbesluit

Waarom de gascentrale in Vilvoorde er toch zal komen