‘Brussels Gewest is ondergefinancierd’. Het stond in De Tijd van 26 mei en tussen aanhalingstekens. Niet de krant dus beweert dat, het is Sven Gatz (Open Vld) die het doet, de minister van Financiën in de Brusselse stadsgewestregering.

Van de Nationale Bank weten we (persmededeling 20 april) dat de Vlaamse regering vorig jaar 5,7 miljard euro in het rood ging, de Waalse 2,2 miljard en de Brusselse 1,3 miljard. Hun volle draagwijdte krijgen die financieringstekorten pas wanneer men ze afzet tegen de inkomsten, zoals De Tijd deed. Dan blijkt dat Vlaanderen vorig jaar 10,9%, Wallonië 15,4% en Brussel bijna 26% meer hebben uitgegeven dan ze hebben ontvangen.

‘Stevig onder druk’

Het ontlokte minister Gatz de verzuchting: ‘Onze begroting staat stevig onder druk. Ik maak me daar zeker zorgen over’. Dat is andere taal dan in oktober 2019, bij de voorstelling van de begroting voor 2020. Toen zei Gatz dat die ‘opnieuw in evenwicht’ was en ‘de traditie van de afgelopen jaren’ werd voortgezet.

Die ‘traditie’, in het leven geroepen door zijn voorganger en partijgenoot Guy Vanhengel, bestaat erin de aangegane leningen bij de eigenlijke inkomsten te tellen. Zo is een begroting natuurlijk altijd in evenwicht. Maar de Brusselse uitgaven liggen al jaren beduidend boven de ontvangsten, leren de rapporten van het Rekenhof: 156 miljoen euro in 2016; 201 miljoen euro in 2017; 912 miljoen euro in 2018; 1,1 miljard in 2019. Voor 2020 is het Rekenhof de rekening nog aan het nakijken, maar volgens de Nationale Bank gaat het dus om 1,3 miljard euro.

Boven zijn stand

‘Ons gewest is ondergefinancierd’, zei Gatz aan De Tijd. Hij had ook kunnen zeggen: ‘Ons gewest leeft boven zijn stand’. Wie boven zijn stand leeft, kan zijn inkomsten zien te verhogen. Hogere belastingen sluit Gatz echter uit. ‘We hebben de laagste personenbelasting van het land en er is geen reden om daar verandering in te brengen’. Tiens, zijn rode cijfers net niet een reden om de belastingen te verhogen?

Wie boven zijn stand leeft, kan zijn uitgaven verminderen. Het siert Gatz dat hij dat niet uitsluit. ‘Om de begroting op orde te zetten, kijk ik in eerste instantie naar besparingen’, vertrouwde hij De Tijd toe.

Meer nog dan naar besparingen, kijkt Gatz naar 2024. Dat jaar zijn er parlementsverkiezingen en alles wijst erop dat nadien het institutioneel-communautaire contentieux ter tafel zal liggen. Brussel zal dan een aanpassing vragen van de Bijzondere Financieringswet (BFW), aldus Gatz.

Extra-financiering

Ter herinnering: bij de jongste aanpassing van de BFW, in de zesde staatshervorming (2011-2014), kregen de gewesten meer fiscale autonomie, in de vorm van opcentiemen op de personenbelasting. Afgesproken werd dat Wallonië en Brussel daar tot en met 2024 geen verlies mogen door lijden. Daarom krijgen ze elk jaar een compensatie; voor Brussel gaat het om 102 miljoen euro. Van 2025 tot 2035 wordt het compensatiebedrag stapsgewijs afgebouwd. Brussel krijgt dan tien jaar lang jaarlijks 10,2 miljoen euro minder. Door een aanpassing van de BFW wil Gatz dat voorkomen en de 102 miljoen euro als extra-financiering behouden. Met extra-financiering is het Brusselse stadsgewest nochtans al niet karig bedeeld, leert de Algemene Toelichting bij de rijksbegroting voor 2021.

De grootste post is de ‘Nationale solidariteitstussenkomst’, goed voor 401,5 miljoen euro. Omdat de internationale ambtenaren die in Brussel werken geen belastingen betalen, krijgt het gewest 175,2 miljoen euro. Het ‘inkomensverlies’ dat de Vlaamse en Waalse pendelaars heten te veroorzaken, wordt met 44 miljoen euro gecompenseerd. De federale overheid schuift 154,6 miljoen euro toe voor mobiliteit en 43,4 miljoen euro voor investeringen. Omdat op overheidsgebouwen geen onroerende voorheffing wordt betaald (‘dode hand’) is er een vergoeding van 105,7 miljoen euro. Dat sommige Brusselse gemeenten zo vriendelijk zijn een Nederlandstalige schepen of OCMW-voorzitter te benoemen, wordt beloond met 43,2 miljoen euro. De tweetaligheid van de gewestdiensten is 3,6 miljoen euro waard. Ten slotte is er een post ‘divers’ van 59,6 miljoen euro.

Werkplaatsbeginsel

Opgeteld komt de extra-financiering neer op 1,031 miljard euro, zowat een vijfde van de inkomsten van het stadsgewest. Daar wil Gatz dus 103 miljoen euro aan toevoegen. En nog is dat niet voldoende. De minister laat ook zijn oog vallen op de personenbelasting. Een deel daarvan gaat als dotatie naar de gewesten en wordt verdeeld volgens de woonplaats van de belastingbetaler. Omdat veel Vlamingen en Walen in Brussel werken, zou de dotatie volgens Gatz ten dele verdeeld moeten worden volgens de werkplaats, ‘zoals dat ook in andere landen gebeurt’.

Pardon? Zoals in andere landen? Kan Gatz één federaal land noemen waar deelstaten volgens het werkplaatsbeginsel gefinancierd worden? In Zwitserland, bijvoorbeeld, heffen de kantons zelf personenbelasting. Dat gebeurt in het kanton waar men woont, niet in dat waar men werkt. In Duitsland, een ander voorbeeld, gaat 42,5% van de federaal geïnde personenbelasting naar de deelstaten. De verdeling gebeurt op basis van de woonplaats van de belastingbetaler.

Het is echter niet omdat het in andere federale landen niet bestaat, dat het in België niet zou kunnen – zie de alarmbel en de pariteit in de ministerraad. Als Gatz de onderfinanciering van Brussel preekt, kan de Vlaming dus maar beter op zijn centen letten.

Werkplaatsbeginsel

Als Gatz de onderfinanciering van Brussel preekt …