Toen ik vorig jaar in december het artikel ‘Arrest hof van Beroep legt een bom onder coronamaatregelen’ op Doorbraak publiceerde, kreeg ik van linkse pseudojuristen het verwijt van Cassandra of angstprofeet naar het hoofd geslingerd. Het vonnis van de Brusselse rechtbank van 31 maart 2021 wees de adepten van de Vandenbrouckedoctrine echter terug naar hun progressieve heimat.

De Vivaldi-dictatuur

Even het geheugen. Het arrest van het hof van Beroep van 28 oktober 2020 vermeldde expliciet: ‘ Vele coronamaatregelen raken, zoals appellanten zeer terecht aanvoeren, aan fundamentele rechten, zoals het recht op vergadering, onderwijs, privéleven of ondernemen. Een inperking van die vrijheden kan alleen bij wet, stellen zowel de grondwet als de relevante internationale verdragen zoals het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM). Op die manier is er een fiat nodig van de – verkozen – wetgevende macht…’

Het vonnis benadrukte toen al dat de Vivaldi-regering handelde in strijd met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en de Belgische grondwet. Maar omdat de rechtszaak gevoerd werd door gewone burgers, die zich verzamelden via de vereniging ‘Viruswaanzin’, kreeg het arrest geen media-aandacht. Jammer, want zo kon de Vivaldi-regering haar ongrondwettelijke dictatuur ongestoord verderzetten. Ik gebruik bewust de term dictatuur. Want hoe noem je anders een regering die de grondwet en het parlement negeert?

Ere wie ere toekomt. Peter De Roover (N-VA), was bij mijn weten de enige politicus die de diepgang van het arrest naar waarde wist te schatten. In het parlement en tijdens interviews sloeg hij er de Vivaldi-regering meermaals mee om de oren. Maar De Croo, Verlinden en vooral Frank Vandenbroucke bleken Oost-Indisch doof.

Hypocrisie of activisme?

Op 22 februari dagvaardt de Liga voor Mensenrechten de Belgische Staat voor het ontbreken van een pandemiewet. Ze hanteert daarvoor krek dezelfde juridische argumenten als Michael Verstraeten (PV&V) bij zijn procedure die tot het arrest van 28 oktober 2020 leidde. Noem het justitiële hypocrisie of activistische rechtsgang, maar is het niet hoogst eigenaardig dat er pas een stringent vonnis mét financiële dwangmaatregelen komt, wanneer een vereniging met maatschappelijk aanzien de regering dagvaardt?

Nochtans. Het zou in onze rechtsstaat geen verschil mogen uitmaken. Hoe dan ook, de rechtbank te Brussel gaf de regering in haar vonnis van 31 maart 2021 een veeg uit de pan. Binnen de dertig dagen moeten de coronamaatregelen correct juridisch onderbouwd worden of de regering moet een dwangsom van 5.000 euro per dag betalen.

An accident waiting to happen

De Vivaldi-regering verdedigde zich flauw en lauwtjes. Minister van Binnenlandse Zaken Verlinden verwees naar de tientallen uitspraken van politierechters, burgerlijke rechters en Raad van State, die in haar voordeel oordeelden. Dat is uiteraard larie. Want de belangrijkste juridische aanklacht is het feit dat de Wet betreffende de Civiele Veiligheid van 2007 en de Wet op de Civiele Bescherming van 31 december 1963, een tijdelijk karakter hebben.

Ergo, hoe meer tijd er verloopt hoe hoger de kans op een veroordeling. In de vorige arresten werd kennelijk geoordeeld dat de grens van wat als ‘tijdelijk’ geldt nog niet overschreden was. De kortgedingrechter vond dat op 31 maart 2021 die grens wel was overschreden . Het was dus ‘an accident waiting to happen’.

Illegaliteit

Het tweede argument kwam van Alexander De Croo himself. Hij zei in de Kamer: ‘Het vonnis zegt niets over de grondwettelijkheid van de maatregelen zelf. Die worden niet in vraag gesteld en blijven ook gelden’. Strikt juridisch gezien is dit citaat juist. Het is niet omdat je brood op illegale wijze bakt, dat de ingrediënten illegaal zijn, maar het zet de verkoop van het brood wel op de helling. De Vivaldi-regering kan haar dictatuur verder zetten en ook 30 dagen na de betekening van het vonnis de maatregelen autoritair blijven opleggen. Maar de regering begeeft zich dan pas echt in de illegaliteit. Als dat zich voordoet heb ik volgende bedenkingen:

Het is zeer de vraag hoeveel politierechters nog zullen oordelen dat boetes voor de handhaving van maatregelen genomen zonder enige rechtsgrond nog rechtsgeldig zijn? De eerlijkheid gebied mij te zeggen dat politierechters ook dan nog steeds kunnen oordelen dat ze rechtsgeldig zijn. Maar het lijkt mij eerder plausibel dat ook zij het justitieel licht zullen zien en de ongrondwettelijke maatregelen van Vivaldi de wacht aanzeggen.
De vraag rijst ook of een rechtszaak van pakweg de horeca, kappers of de cultuursector om de deuren te mogen openen nog zal afgewezen worden?
Wat met rechtszaken tot schadevergoeding voor het ongrondwettelijk volledig of half sluiten van de bedrijven? Het vonnis opent daarvoor alvast de deur en juridische experten achten hen niet zonder slaagkansen.

Juridisch massacre

Voor juristen er mij mee om de oren slaan, wil ik duidelijk zijn: de drie bovenstaande vragen gelden nu reeds. Doch de slaagkansen ervan zullen naar mijn bescheiden mening exponentieel stijgen wanneer Vivaldi de deadline overschrijdt.

Geloof me zoet, de Vivaldisten stellen zich bovenstaande vragen ook. Ze willen evengoed een juridisch massacre vermijden. Hun eigen falen toegeven, is dan weer een brug te ver. Ze zullen er alles aan doen om de pandemiewet nog voor het eind van deze maand in het parlement goed te keuren. Zo vermijden ze verdere blamages van rechtscolleges.

De grondwettelijkheid van de maatregelen

Ik keer nog even terug naar de al dan niet grondwettelijkheid van de maatregelen zelf. Daaromtrent waren er recent ook evoluties. Zo loopt er een procedure voor het Grondwettelijk Hof van de vereniging ‘Geen vodje papier’ waarvan eerstdaags een uitspraak gaat komen. Daarnaast wordt eind deze maand een arrest van het hof van beroep te Brussel verwacht over de zaak ingespannen door 200 burgers over de wettelijkheid van de coronamaatregelen genomen sinds 20 oktober 2020.

Last but not least zijn er de op 26 maart 2021 gestelde prejudiciële vragen over artikelen 182 en 187 van de Wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid. De politierechtbank van Charleroi wil duidelijkheid van het Grondwettelijke Hof over bepaalde aspecten van de maatregelen. Helaas laat een antwoord op dergelijke vragen doorgaans een tweetal maanden op zich wachten. Doch eenmaal het antwoord er is zou het voor x-aantal rechtszaken betekenen dat er geen boete moet betaald worden.

De guillotine van Vivaldi

Samengevat kunnen we stellen dat de rechtbanken in België de term ‘tijdelijk’ eindelijk afgelijnd hebben. Hierdoor krijgen de rechtszekerheid en het handhavingsbeleid van de coronamaatregelen een serieuze knauw. De Vivaldi-dictatuur is als het ware onthoofd. Het is goed om te weten dat in België de rechterlijke macht een barrière opwerpt tegen dictatoriaal bestuur.

Het is geruststellend om vast te stellen dat zelfs een regering van liberalen, christendemocraten, ecologisten en socialisten niet weg geraakt met het flagrant overtreden van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en de Grondwet. Opgepast! Ik hoop van ganser harte dat Vivaldi het voorbeeld van de Poolse partij ‘Recht en Rechtvaardigheid’ (PIS) niet volgt en het probleem oplost met rechters te vervangen door handpoppen.

Wet betreffende de Civiele Veiligheid

Vivaldi-dictatuur onthoofd