Het was de voorbije tijd bijzonder windstil op de Britse eilanden. Dat moet u letterlijk nemen. Windmolenparken wekken ongeveer een vijfde van de Britse elektriciteit op. De voorbije maand wekten die door het rustige weer slechts twee procent op. En dat is een probleem, want nu moeten de Britten terugvallen op de aardgasindustrie om het gat op te vullen dat werd veroorzaakt door de makke winden. Zestien procent van de Britse energie wordt nucleair opgewekt. Maar de kerncentrales zijn verouderd en vier van de veertien actieve centrales zijn gesloten door herstelwerken. Vorige week was een hevige brand in Kent de oorzaak voor de tijdelijke sluiting van de elektriciteitsverbinding die onder het Kanaal loopt tussen Engeland en Frankrijk. Tot zeker 13 oktober zal er in die regio een verminderde elektriciteitscapaciteit zijn omdat de Franse import onmogelijk is.

Wereldwijde vraag naar aardgas

Het Verenigd Koninkrijk is nu voor de helft afhankelijk van de import van aardgas. Wat de Noordzeeboorplatformen te bieden hebben is namelijk ook niet meer wat het geweest is. En dit, uitgerekend op het ogenblik dat de vraag naar aardgas wereldwijd piekt. De wereldeconomie probeert zichzelf op gang te draaien na de coronacrisis, en aardgas speelt daar een belangrijke rol in. De Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen eisen hun deel op, evengoed als de Europese. De Britten hopen dat de Amerikanen en de Australiërs binnenkort meer gas zullen oppompen. Maar of dat zal volstaan om aan de wereldwijde vraag te voldoen is verre van zeker. Ondertussen zijn er al kleinere aardgasleveranciers overkop gegaan.

Gooi al deze ingrediënten samen en je hebt het recept voor een aanstormend probleem. Er is echter meer. Door de hoge aardgasprijs beslisten twee kunstmeststofbedrijven om ermee op te houden. Een zijtak van die twee fabrieken is de productie van CO2 voor de voedselindustrie. Twee derde van de CO2-markt is plots niet meer beschikbaar. Die koolstofdioxide wordt gebruikt in de koelelementen van de supermarkten of voor de verdoving van varkens vooraleer ze geslacht worden in het slachthuis.

Vanwege het tekort aan koolstofdioxide wachten er naar verluidt 100 000 varkens in abattoirs over het hele land om geslacht te worden. Als die wachtlijst blijft aangroeien dan zien vele varkenskwekers zich genoodzaakt om de dieren te slachten op hun boerderijen. En dat maakt ze ongeschikt voor consumptie. De industrie noemt het een ‘farmageddon’. De regering bereikte intussen een akkoord met een van de twee gesloten fabrieken om de productie van CO2 te heropstarten. Ziekenhuizen en klinieken gebruiken die stof namelijk ook, bijvoorbeeld bij endoscopieën. Bedenk daarbij dat de fragiele Britse gezondheidszorg sinds corona nog meer overbelast is dan gewoonlijk.

Tekort aan van alles en nog wat

Supermarkten laten weten dat diepgevroren pizza’s, kazen en frisdranken stilaan uit hun rekken verdwijnen zonder dat zij die kunnen aanvullen. Fastfoodketens zitten zonder kip, pubs zonder bier, en er is nog meer. De hele toeleveringsketen van het koninkrijk staat onder de grootste druk sinds de jaren 1970. Want voeg aan de ingrediënten nog de impact van die coronacrisis en van de Brexit toe, en je zit met een gevaarlijke cocktail. De voedselindustrie kampt met een groot tekort aan werkkrachten voor de productie op de velden, maar ook bij de aanlevering van de productie bij supermarkten.

Sinds einde 2019 geraken er duizenden vacatures in de sector niet meer ingevuld. De arbeiders waren vaak Oost-Europeanen die door de combinatie van corona- en Brexitregelgeving terugkeerden naar hun thuislanden. Volgens schattingen heeft het Verenigd Koninkrijk nood aan minstens 100 000 vrachtwagenchauffeurs, maar men vindt ze niet. Tesco, een van de grootste supermarktketens in het land, probeert met bonussen van £1000 nieuwe mensen aan te trekken. Dezelfde verhalen hoor je in de bouwsector.

Volgens verschillende bronnen is ook het enige pluspunt aan deze ontvouwende crisis dat de slecht betaalde jobs die vroeger door Oost-Europeanen werden uitgevoerd, nu noodgedwongen beter betaald worden. Bij de zopas vermelde gezondheidszorg is er een groot tekort aan ambulanciers. In Schotland, bijvoorbeeld, is de tijd die passeert tussen een noodoproep en het arriveren in een ziekenhuis gemiddeld gestegen van minstens een uur naar minstens zes uur. De Schotse overheid zet nu brandweerlieden in om het ambulanciertekort op te vangen. De Engelse overheid zet militairen in.

Geen lege schappen

Verschillende supermarktketens raden de Britse consumenten aan om nu reeds al hun kerstinkopen in te slaan, omdat het risico groot is dat er tegen Kerstmis zelf een tekort zal zijn aan van alles en nog wat. Critici van de regering waarschuwen voor een nieuwe ‘winter of discontent’ zoals in de jaren ’70. In dat decennium voerde de overheid een driedagenwerkweek in om energie te sparen en was er met vaste regelmaat grote stroomuitval in het land. Kwasi Kwarteng, de minister voor Energie, ontkende dat dit opnieuw zal gebeuren, maar waarschuwde wel dat het voor sommige gezinnen een moeilijke winter zal zijn. Want de energieprijzen stijgen fel en beseffende dat 85% van de Britse woningen met aardgas verwarmd worden, betekent dat een fikse prijsstijging voor heel wat mensen.

Boris Johnson zelf probeerde vanuit de VS, waar hij op bezoek is, ’s lands gemoederen te bedaren: ‘Er zal geen voedseltekort zijn deze winter en daarenboven stijgen de lonen. De regering zal doen wat ze kan om samen met de energiemaatschappijen de prijzen laag te houden en ervoor te zorgen dat er geen lege schappen zullen zijn in de supermarkt.’

winter of discontent

Naar een Brits ‘farmageddon’?