Bevreemdend hoe officiële mededelingen de zaken op hun kop zetten. Ter tafel lag een dubbele resolutie over de mogelijke afschaffing van de klokverzetting (u weet wel, wintertijd zomertijd). Sinds de jaren zeventig, en vooral sinds de bijspijkering in 2001, moeten wij, willen of niet, de klok verzetten, van wintertijd naar zomertijd in maart, omgekeerd in oktober. Vervelend voor wie geen automatische, digitaal gestuurde klokken heeft.

Klokkenspel

Het klokkenspel van Europa is dat van de man in de straat geworden. Geen gebenedijd europarlementslid heeft een goed woord over voor de regeling, die in principe teruggaat tot de gevolgen van de energiecrisis in 1973. Nu luidt de officiële mededeling dat ‘burgerinitiatieven uitwijzen dat eigenlijk niemand houdt van die kunstgreep’. Wijzer vooruit, wijzer achteruit, wanneer wordt Europa zelf wijzer?

Niet dus. De eerste resolutie — een opwippertje van de Transportcommissie — had het voordeel van de duidelijkheid: afschaffen die boel. Eén addertje onder het gras: wàt schaffen we af? De oorspronkelijke wintertijd, dan hebben we lekker lange avonden om terrasjes te doen in de zomer. Of de zomertijd, terug naar het normale bioritme, al zitten we dan met vreselijke donkere voormiddagen in het koude jaargetijde. O dilemma. En dus kreeg de tweede resolutie, laat alles bij het bestaande, een forse meerderheid (384 tegen 153 stemmen), zij het met schrapping van enkele al te omzwachtelende bewoordingen. Die resolutie was ingediend door Ivo Belet (EVP). Doorsluizen naar de Europese Commissie. Die moet – na een nieuwe overkoepelende studie van voor- en nadelen – maar een voorstel indienen, te nemen of te laten. Zijn partijganger Tom Vandekendelaere stemt voor de afschaffing en tegen zijn kompaan (de keuze was vrijgelaten door de fractie). Hij spreekt nu zichzelf moed in: ‘Er is één voordeel van die stemming: de Europese Commissie moét nu wel een voorstel uitwerken’.

Historische miskenning

Wat uw waarnemer, die geen boekheidene is, onmiddellijk opviel was het totaal gebrek aan historische kennis en voorbereiding van het parlement. Het volk mort, maar er zijn toch belangrijker dingen om over te zwetsen? Ja, de ‘geautomatiseerde uitwisseling van voertuigregistratiegegevens in Portugal’. De (vrijblijvende) resolutie over de ‘nultolerantie tegenover genitale verminking van vrouwen’. ‘Geen bezwaar tegen een uitvoeringsmaatregel: wijzigingen in International Financial Reporting Standard 9’. Geef toe, het klinkt al even opwindend als Edward Woods film Plan 9 from Outer Space (al dateert die al van 1959).

Eén geïnterviewde kwam in de buurt, als ik rondvroeg wie die idiote schizofrenie bedacht had: Mark Demesmaeker (ECR). ‘Dat was toch die Brit, ik ben zijn naam vergeten, die ergens eind negentiende eeuw zoiets bedacht had ?’ Die Brit, dat was William Willett (met twee t’s, die met één t is een Amerikaans portretschilder). En nee, ook hij was niet de eerste. Evenmin Benjamin Franklin, die in het Journal de Paris van 16 april 1784 een brief schreef – in het Frans – Economie. Aux Auteurs du Journal, waarin hij zich vrolijk maakte over de dagindeling. Ik was om drie uur gaan slapen, schrijft hij, (’s nachts), ‘en dacht om zes uur dat ik wel twaalf lampen van mijnheer Quinquet had laten branden’; maar nee, het was de zon die binnen scheen, mijn knecht was vergeten de luiken te sluiten.

Waarop hij nogal satirisch voorstelt om vroeger te beginnen met de arbeid: ‘Je regardai mes montres, qui sont fort bonnes, et je vis qu’il n’était que six heures, mais trouvant extraordinaire que le soleil fût levé de si bon matin, j’allai consulter l’almanach où l’heure du lever du soleil était, en effet, fixée à six heures précises pour ce jour-là; je poussai un peu plus loin ma recherche, et je lus que cet astre continuerait de se lever tous les jours plus matin jusqu’à la fin du mois de juin, mais qu’en aucun temps de l’année il ne retardait son lever jusqu’à huit heures’.

Een hoogst onzalig idee

O wonder dus, maar laat u niet bedriegen. Franklins tekst is ten behoeve van zijn Amerikanen hetzelfde jaar nog vertaald als An Economical Project for Diminishing the Loss of Light. Het Europees Parlement heeft niks nieuws uitgevonden, ronkende titels zonder Franklins sarcasme naar waarde te schatten. De sérieux is wel behouden. Een dodelijke sérieux voor al die bezorgde burgers: ‘MEPs call for a thorough assessment of current bi-annual time change and, if necessary, a revision of the rules’.

Maar ik zei het al, Willett was niet de eerste om in 1907 (niet ver van Demesmaekers schatting) een ingenieus voorstel te doen om winter- en zomertijd te scheiden. In april vier achtereenvolgende zondagen de uurwerken 20 minuten vooruitzetten. In september hetzelfde, maar omgekeerd. Willett was een bouwondernemer, een praktische geest. Hij kreeg merkwaardig genoeg steun voor ‘The Waste of Daylight’ in het Hogerhuis en van ene jonge Winston Churchill, maar zonder de Pruisen was er nooit iets van in huis gekomen. De Duitsers raakten in kolennood in 1916, reden waarom ze in bezet België en in Frankrijk op 30 april de Midden-Europese Tijd invoerden. Energiebesparing avant la lettre. Voor de oorlogsinspanning. Nederland en Groot-Brittannië volgden fluks. Een oorlog later moest Nederland de klok zelfs meteen één uur en veertig minuten vooruitdraaien. (Wat pas in 1946 opnieuw werd afgeschaft).

Ten oosten van Down Under

De échte bedenker van het spelen met licht en tijd was evenwel de in Londen geboren Nieuw-Zeelander George Vernon Hudson. Een nog praktischer geest, want insectenkundige (entomoloog) en sterrenkundige. In 1895 vroeg hij om de klok twee uur vooruit te schuiven, want dan kon je vroeger je dagtaak doen. Hudson werkte in ploegen, en kon zo beter zijn geliefkoosde motten en vlinders onderzoeken, en in wintertijd zijn sterren. Hij werd weliswaar weggelachen door de Royal Society of New-Zealand, maar achteraf waren er toch hele gebieden die zijn wonderlijk eenvoudig inzicht overnamen.

Niet uit zucht naar kennis of wetenschap, maar uit puur mercantiele overwegingen (olieschaarste, en dure energie) voerde de Europese Gemeenschap de springtijden in. Talloze studies hebben intussen uitgewezen dat de energiewinst al lang nihil is. En veel dramatischer: dat het bioritme van mens en dier inderdaad verstoord raakt, en nefaste gevolgen heeft voor gezondheid en aandacht – vandaar dat er bij de tijdswissel veel meer ongevallen gebeuren. Mij overkomt dat niet. Ik slaap sowieso veel te weinig. En ik heb geen wekker, ik kom dus ook nooit te laat. Maar zeer onderlegde parlementsleden bevestigen mij met de hand op het hart dat de studies gelijk hebben. De officiële mededeling van woordvoerder Jaan Soone van het EP zegt het met zoveel woorden: ‘Tot een doorslaggevend besluit is het nooit gekomen, maar de negatieve gevolgen voor de menselijke gezondheid komen sterk naar voren’ (wel in het Engels).

Voors en tegens

Een heftig voorstandster van de afschaffing van die ‘onzinnige’ tijdsbreuken is Annie Schreijer-Pierik (alweer EVP). ‘Wat een nonsens toch, de gewone mens, maar ook het bedrijfsleven ziet geen enkele graat in één enkele tijd. Wij hebben contact gehad met Microsoft, een digitale aanpassing is zo gepiept. In de commissie was een grote meerderheid voor. En we staan niet alleen: Nobelprijswinnaars voor de geneeskunde (Jeffrey Hall, Michael Rosbash en Michael Young kregen die vorig jaar voor hun inzichten in de biologische klok) hebben de schadelijke gevolgen voor de mens in kaart gebracht’.

Bart Staes (Groen) haalt de schouders op. ‘Kom zeg, iedereen vliegt de wereld rond. Een jetlag moet je ook verwerken. Dan zal de boer die klaagt dat hij een uur vroeger moet opstaan om zijn kippen te voederen ook wel aankunnen. En kippen gaan hun eieren toch maar leggen op de zonnetijd. Much ado about nothing’. Schreijer-Pierik pruttelt tegen: ‘Onderzoek wijst uit dat 90 % in Nederland af wil van die tijdswissel’. Eigen onderzoek van Groen stelt het iets minder scherp: ‘70 %’. ‘Maar Europa moet nu toch eens luisteren naar de gewone mens. Dat is democratie’. Staes blijft onverstoord: ‘Ik stem tegen beide resoluties’.

Tom Vandekendelaere neemt de klachten wel ernstig. Vooral bejaarden, baby’s en (ouders van) kleine kinderen ondervinden wel degelijk last van de klokverzetting. ‘Ik heb het gemerkt bij mijn eigen zoontje. En de boeren hebben geen ongelijk: melkveehouders beweren dat ze tot 10 % omzetverlies lijden in die dagen’. De woordvoerder van N-VA in de ECR, Yannick Vanderveeren knikt heftig ja: ‘Slaap dat we gelaten hebben!’ Maar Anneleen Van Bossuyt (ECR) sust nuchter: ‘Er zullen altijd wel sommigen voor en sommigen tegen zijn. Wij willen gewoon terug naar één tijd voor alle lidstaten’. Mark ‘Groene Vingers’ Demesmaeker (ECR) schuift mee aan. ‘We leven nu al op onze tijd vooruit: GMT +1. Als dat straks GMT +2 zou worden, dat is toch wat heftig. Dat de Europese Commissie maar snel haar werk doet, zij moeten de richtlijnen, de wetten uitschrijven’.

Belangrijker zaken

Ivo Belet, die de knuppel in het hoenderhok gooide, knikt tevreden. Zijn resolutie heeft het dan niet woordelijk gehaald, maar de principes zijn overgenomen. Toch wat dwaas allemaal? Demesmaeker zei het nog, niks moeilijker dan iets af te schaffen wat onnodig is, het lijkt wel het Belgisch Burgerlijk Wetboek of de verzameling ongewone gemeenteverboden. ‘Weg met dat ouwerwets gedoe. Alweer uitstel, alweer vergaderen’. ‘Is dat dan zo erg?’, werpt Belet op. ‘We wachten al 35 jaar, dan kan er wel die ene, overkoepelende studie bij, die àlles in beeld brengt. Ik geloof best dat mensen met hartziekten problemen kunnen hebben. Maar er is dan ook weer meer tijd om te sporten in de zomer. Wij hebben wel wat beters te doen. Vluchtelingen, migratie, veiligheid, defensie, klimaat’. Over dus tot de orde van de dag. Maar welke dag ? Die met zomertijd of met wintertijd ? Een Gordiaanse Knoop.

wintertijd

Weet het EP nu nog niet hoe laat het is?