Om met een Peugeootje zonder airco van Antwerpen naar Mali in West-Afrika te rijden, moet je de Sahara doorkruisen. Yves Pauwels deed het een paar keer. Iedere reis duurde drie weken, maar dat deed hij liever dan een bootreis en een luchthaven heeft het land pas sinds 1974. Hij woonde 50 jaar in Mali en nu weer in Antwerpen. Een bijzonder verhaal.

Mali

Waar ligt Mali precies?

‘In West-Afrika. De noordelijke helft van het land ligt in de Sahara, de zuidelijke in de Sahel. De omringende landen van Mali zijn in het noorden Mauritanië en Algerije, in het westen Guinee en Senegal, in het zuiden Ivoorkust en in het oosten Niger en Burkina Faso. Even op de kaart kijken is misschien gemakkelijker. Mali heeft dus geen toegang tot de zee. Het is een van de armste landen van Afrika.’

Hoe groot is Mali?

‘Pakweg 40 keer zo groot als België, met bijna 22 miljoen inwoners. In 2009 waren het er nog maar 14 miljoen.’

Wat deed je in Mali?

‘Ik ben Witte Pater, ik was pastoor van een immens uitgestrekte parochie met meer dan 120 dorpen rond het stadje Bandiagara. Mijn eerste post in Mali was echter Pel (Koro).’

Welke taal spreekt men in Mali?

‘De officiële taal is het Frans. Dat stamt uit de tijd dat Mali een Franse kolonie was, van 1893 tot 1960, als onderdeel van Frans-West-Afrika. Nadien is dat zo gebleven. Daarnaast meer dan 40 erkende inheemse Afrikaanse talen die worden gesproken. De Malinese bevolking bestaat uit verschillende etnische groepen, waarvan de belangrijkste de Bambaras, de Bobos, de Bozos, de Dogons, de Khassonkés, de Malinkés, de Miniankas, de Peuls, de Sénoufos, de Soninkés, de Sonrhaïs en Toearegs zijn.’

Een oude Dogon kijkt toe…

‘Onthoud dat de Toearegs etnisch Berbers zijn. De meest gebruikte inheemse taal is het Bambara, maar waar ik woonde – eerst in Bandiagara en daarna in Mopti – was dat het Dogon.’

Lange reis

Je bent twee keren met de auto van Antwerpen naar Mali gereden. Vertel eens over uw reis?

‘Van hier in Antwerpen vertrokken, twee keer, dwars door de Sahara. Dat was fantastisch. Mijn eerste reis naar Mali was echter niet met de auto, maar met de boot van Marseille tot Abidjan, de Ivoorkust. Ik had een deux-chevautje mee en ik had gepredikt in Knokke, waar een zus van mij woonde.’

‘De pastoor had gezegd: al hetgeen je ophaalt, mag je hebben. Ik had gepredikt dat ik naar de missies ging, dat ik een auto nodig had en dat ik met het geld van de parochianen een auto wou kopen. Ik had 12 missen – vroeger was dat ’s zaterdags twee, tien ’s zondags overdag en nog twee zondagavond. En zo had ik op één weekend genoeg voor een auto.’

‘Ik heb een deux-chevaux gekocht en ben daarmee naar Marseille vertrokken, op de boot tot in Abidjan. En dan Van Abidjan door de hele Ivoorkust naar Sikasso en dan kwam je in Bandiagara uit, na 1.500 kilometer rijden. Toen dacht ik: Waarom niet met de auto van Antwerpen naar Mali?’

Met de auto

Wanneer ben je dan voor de eerste keer met de auto van hieruit naar Mali gereden?

‘Dat was in 1967, na mijn eerste verlof. In ’t begin moest je minstens vier jaar doen, zonder naar huis te gaan. Voor mij was dat van 1962 tot 1967. Daarna mocht je na twee jaar en daarna elk jaar op verlof naar huis. Met de auto door de Sahara, dat was fantastisch, ik deed het puur voor het avontuur.’

‘Aan de ingang van de Sahara, in Algerije, daar stond de douane. Je mocht nooit alleen rijden en je moest wachten tot er minstens drie auto’s waren om samen door de Sahara te rijden. Ze noteerden de nummerplaten op en zoveel dagen daarna controleerden ze of die ook aangekomen waren, want anders gingen ze op zoek met helikopters. Dat was daar heel goed georganiseerd.’

En dan, vanuit Algerije?

‘Ja, van Marseille met de boot naar Algiers en van daaruit recht naar beneden door de Sahara. Ik was met Jan Anthonissen, dat was een confrater van mij uit Loenhout, die ook in Mali werkte. We zijn samen gereden. Hij met zijn auto, ik met de mijne.’

Alleen in de auto?

‘Nee, nee. Ik had een student bij en een verpleegster waarmee ik kennis had gemaakt.’

In hoeveel dagen deed je dat dan?

‘Dat was 6.500 km in ongeveer drie weken rijden. Ik had alles bij in mijn auto, toen een Peugeot: benzine, eten, drinken en een matras. Op een zeker moment stak er een storm op. We moesten stoppen, want we konden de weg niet meer zien. Ik haalde mijn matras uit de auto maar door de wind was ze weggewaaid. Ik had geen matras meer, maar dat gaf niets want ik sliep gewoon zo op het zand.’

‘Anthonissen, mijn confrater, lag op zijn buik in ’t zand. Plots kwam er zo’n grote schorpioen op hem af. Ik heb mijn sandaal genomen en die schorpioen gedood. Dat zijn zo van die kleine avontuurtjes…’

‘Drie weken rijden, rijden, rijden… Elke dag ongeveer 500 kilometer. Toen we aankwamen, waren we kapot van de vermoeienis en de bisschop was kwaad. “Je gaat naar Europa om uit te rusten en je komt nog vermoeider terug!” Ja, c’est la vie, dacht ik.’

Maar onderweg had je toch geen tankstations…?

‘Er waren er wel, hoor. In Algerije waren er en we hadden natuurlijk jerrycans bij. De eerste keer dat we de tocht deden, was er geen baan. Er stond elke kilometer een paal, die kon je min of meer zien. Maar als er storm was of zandwinden, dan kon je die niet meer zien, en ’s nachts natuurlijk ook niet.’

‘Op een keer waren we verloren gereden. Dan ben ik bovenop mijn auto gaan staan en in de verste verte zag ik camions rijden. Dan riep ik: “Oh, de baan is langs die kant!” en dan reden we terug naar die weg. Dat zijn avonturen, maar de tweede keer ging het gemakkelijker, omdat er een asfaltstrook was.’

Was er geen gevaar in de woestijn om overvallen te worden?

‘Nee, nu wel. Maar vroeger, nee, dan waren er Toearegs en die lieten je doen. Die vroegen soms water en dat was al. “Monsieur, de l’eau?” vroegen ze vanop hun kameel. Ze hadden dorst en wilden water hebben. De Toearegs waren niet agressief, in ’t geheel niet.’

Wat is Azawad voor de Toearegs?

‘Azawad is een Toeareg-naam voor het gebied in het noordoosten van Mali, ruwweg de provincies Timboektoe, Kidal en Gao, waar een belangrijk deel van de bevolking naar onafhankelijkheid streeft. Deze regio omvat meer dan de helft van de oppervlakte van Mali, maar de bevolking van dit gebied bedraagt maar 9% van de landsbevolking.’

‘Het probleem van de Toearegs is dat ze als volk over vier staten verdeeld zijn: Mali, Algerije Niger en Burkina Faso. Een deel van de Toearegs in Mali zet zich af tegen de regering in Bamako. In 2012 kwam het zelfs tot een “onafhankelijkheidsverklaring” door de MNLA, de Mouvement National de Libération de l’Azawad. Concrete gevolgen had dat niet, behalve wapengeweld en ellende.’

Ik heb me laten vertellen dat Mali ook op het vlak van het klimaat in een noordelijke en een zuidelijke helft verdeeld is?

‘Ja, dat klopt. De noordelijke helft, dat is in de Sahara, daar regent het regent het misschien één keer per jaar of zo. Waar ik woonde, in Bandiagara, dat is zowat in het midden van het land, daar heb je een regenseizoen, dat begint einde mei, begin juni en duurt drie maanden. Juni, juli, augustus tot half september…’

Maar dit is geen Saharagebied niet meer?

‘Sahel, maar niet Sahara. Als je het op jaarbasis bekijkt, regent het in de Sahel een beetje. Nog meer naar het zuiden, bijvoorbeeld in de provincie Sikasso, ten zuiden van de hoofdstad Bamako, al meer naar de Ivoorkust toe, daar regent het goed. Daar hebben ze groenten en zo. Alle groenten bij ons kwamen van Sikasso. Bij ons hadden ze ook paarden, in de Sahara alleen kamelen.’

‘In de provincie Kidal staat de centrale gevangenis van Mali. Dat is waarschijnlijk de enige gevangenis ter wereld zonder muren of afsluitingen. De gevangenen zitten daar in een open gebouw, zonder tralies, want ze kunnen niet gaan lopen, ’t is helemaal omringd door Sahara. Naar waar zouden ze gaan? Er zijn geen banen, geen auto’s , geen autobussen, geen trein, niks. Dus, ze kunnen niet ver lopen. Ontsnappen is dodelijk: je sterft gegarandeerd binnen de 48 uren door uitdroging. Niets dan zon en zand. Niemand die het nog maar probeert.’

Wordt morgen vervolgd in deel 2: ‘Toen heb ik 40 stuwdammen gebouwd…’

woestijn

6.500 km door de Sahara met de auto, zonder airco (1)

Ondanks gratis wind en zon: energiefactuur stijgt, CO2-toename versnelt