Hoe zit het nu weeral met Jordanië, dat land geprangd tussen Syrië, Irak, Saoedi-Arabië en Israël? Doorbraak sprak met Raied Shuqum, redacteur van de Jordan Times, en Roland Schönbauer, woordvoerder van de vluchtelingenorganisatie UNHCR.

Het is nog rustig als we op de redactielokalen van de Engelstalige Jordan Times toekomen in Amman. De Jordan Times zit in hetzelfde gebouw als Al Rai (De Opinie), een Jordaanse kwaliteitskrant. En, laten we eerlijk zijn, de Jordan Times mag er ook best zijn.

Raied Shuqum

Hoe gaat het met Jordanië vandaag? Wat zijn de uitdagingen?

‘Overleven, daar gaat het nu over voor de modale Jordaniër. We hebben heel wat sociale en economische problemen. De jeugdwerkloosheid is hoog. Er is corruptie en dat irriteert de “gewone” inwoner. Twee jaar corona was ook hard voor ons. Koning Abdoelah II doet zijn best, maar kan natuurlijk niet alle problemen oplossen. We hebben hier heel wat vluchtelingen. Dat zorgt voor heel wat stress en weegt op het overheidsbudget.’

De toerismecijfers voor de eerste zeven maanden van dit jaar zijn dan weer uitstekend?

‘Ja, toerisme, inbegrepen medisch toerisme, is één van onze succes stories. De eerste golf Iraakse vluchtelingen die hier toekwam waren rijk en investeerden veel in immobiliën. Maar de gewone Jordanees heeft daar niet veel aan. Vandaag is een appartement of huis kopen of huren in Amman (en veel andere steden in Jordanië) duur geworden. We moeten inzetten op de creatie van meer jobs.’

Voelt Jordanië de gevolgen van de Russische-Oekraïense oorlog?

‘Ja, de prijzen van vele producten gaan omhoog. Benzine is hier duur geworden, veel duurder dan bijvoorbeeld in Egypte. Qua voedselvoorraad (graan) zitten we voorlopig veilig en zijn we minder fragiel dan sommige andere Arabische landen, maar op langere termijn kunnen er problemen komen.’

Was het bezoek van de Amerikaanse president aan het Midden-Oosten, een paar weken geleden, belangrijk voor Jordanië?

‘Ja, want geografisch gezien zitten wij in het midden van alles. Wij ontvangen financiële steun van de Verenigde Staten (VS) en de relaties tussen onze koning en de VS zijn al decennialang heel goed. Jordanië is een partner van Saoedi-Arabië en dat weten de Amerikanen natuurlijk ook.’

Nadat de grens tussen Jordanië en Syrië jarenlang gesloten was wegens de oorlog in Syrië, is die nu terug open. Ziet u de gevolgen daarvan?

‘Oh ja. De import en export tussen de twee landen is opnieuw gegroeid. Wij exporteren heel wat land- en tuinbouwproducten naar Syrië. Syrië exporteert onder meer katoen naar Jordanië. We moeten natuurlijk ook via Syrië passeren om handel te kunnen drijven met Libanon. Vroeger, door de diverse Irak-oorlogen, was onze grens met Irak gesloten, met alle gevolgen van dien. De val van Saddam Hoessein was een slechte zaak voor Jordanië.’

Jordanië lijkt wel een oase van rust in een onrustig werelddeel.

‘Ja, maar ondertussen zijn we wel heel fragiel. We hebben hier massa’s Palestijnse, Iraakse en Syrische vluchtelingen. Daarnaast is er de moeilijke relatie met Israël en in de Jordaanse maatschappij zijn er heel wat clans. Probeer dat allemaal maar eens samen te houden. Maar onze koning slaagt daar toch in.’

Denkt u dat de Syrische vluchtelingen hier gaan blijven in Jordanië, of zouden die ooit terugkeren?

‘Pas op, heel wat Syrische vluchtelingen zijn al teruggekeerd, maar er zijn er nog steeds heel veel in Jordanië. Wat wilt u, de helft van Syrië is kapot gebombardeerd.’

Wat verwacht u van de Europese Unie?

‘De relaties tussen Jordanië en de Europese Unie (EU) zijn heel goed. De Unie helpt ons onder meer met de waterinfrastructuur (Jordanië wordt geconfronteerd met een ernstig watertekort) en het standpunt van Jordanië en de EU over het Israëlische-Palestijnse probleem is vrijwel gelijklopend.’

Vluchtelingenorganisatie

We trekken dan naar vluchtelingenorganisatie UNHCR. Die zijn ook gevestigd in Amman, in een oude school die opvallend goed bewaakt wordt. Maar eerst wat achtergrondinfo.

Door de oprichting van de staat Israël in 1948 en de oorlog van 1967, werd Jordanië overspoeld door Palestijnse vluchtelingen. Door de diverse oorlogen met Irak (en vooral die van 2003), kwamen dan de Iraakse vluchtelingen. Door de Syrische burgeroorlog sinds 2011 spoelden ook Syrische vluchtelingen aan. In mindere mate komen daar nog wat Egyptenaren, Somaliërs, Soedanezen en Jemenieten bij.

660.000 Syrische vluchtelingen zijn geregistreerd bij UNCR Jordanië. Het grootste Syrische vluchtelingenkamp is Zaatari, in het noorden van Jordanië, waar 80.000 vluchtelingen leven. Het kamp ‘viert’ dit jaar haar tienjarig bestaan, maar er is daarnaast nog het Azraq-kamp (38.000 inwoners).

Eerst was Zaatari een tentenkamp, dan kwamen de caravans en nu zijn er zelfs heel wat scholen, klinieken en winkels gevestigd (maar nog geen echte huizen). Sinds de opening van het kamp werden er al 20.000 geboortes geregistreerd. De opvang van die vluchtelingen wordt voor een deel gefinancierd door de Jordaanse overheid, maar toch grotendeels door de UNHCR.

Let wel, enkel 18% van de vluchtelingen in Jordanië leeft in kampen. De rest leeft in steden, vooral in de hoofdstad Amman, Irbid en Mafraq. Vluchtelingen kunnen naar Jordaanse scholen gaan. Ze maken nu de meerderheid uit in Jordanië en in tegenstelling tot wat je in sommige andere landen in de regio ziet, zitten de Palestijnen niet opgesloten in vluchtelingenkampen, maar zijn ze zelfs heel actief in handel en industrie. Bij UNHCR Jordanië werken ongeveer 500 mensen.

‘Als je op straat loopt, kan jij dan zien of iemand Jordaniër is, of Palestijn, Irakees, Syriër, …’, vraag ik aan mijn taxichauffeur, die zichzelf een echte Jordaniër noemt (lees: ik ben geen Palestijn, Irakees of Syriërs, laat staan Somaliër of Jemeniet). ‘Nee, je kan dat niet zien, maar als ze spreken weet ik meteen waarvan ze komen’, luidt het antwoord. En dat is meteen één van de verschillen met de vluchtelingensituatie in Europa. De vluchtelingen in Jordanië hebben dezelfde cultuur, taal en godsdienst als de ‘echte’ Jordaniërs.

Roland Schönbauer

Jordanië lijkt wel een vluchtelingenland?

‘Wat betreft het aantal vluchtelingen is Jordanië het tweede druk bezochte land ter wereld, ook al heeft het land de internationale Geneva Refugee Convention van 1951 niet ondertekend. Bevragingen wijzen uit dat de bevolking positief staat tegenover de aanwezigheid van vluchtelingen. Syrische vluchtelingen kunnen wel enkel werken in bepaalde sectoren (bouwsector, horeca, land- en tuinbouw, …). Men zou dat best een beetje verruimen. Je vindt ook relatief veel Syrische vluchtelingen in de relatief uitgebreide informele sector.’

Willen de Syrische vluchtelingen terugkeren naar Syrië?

‘Uiteraard dromen ze ervan om te kunnen terugkeren, maar als je hen vraagt of ze dat binnen één of twee jaar zullen doen, dan luidt het antwoord “nee”. Onder meer omwille van de veiligheidssituatie in het land. In tegenstelling tot wat bijvoorbeeld in Libanon gebeurt, is er geen druk van de Jordaanse samenleving op de Syrische vluchtelingen om terug te keren.’

De vluchtelingen uit Somalië, Jemen en Soedan zitten in een nog moeilijkere situatie.

‘Om hulp te krijgen als vluchtelingen moet je geregistreerd zijn bij UNHCR, en UNHCR mag in Jordanië geen Jemenieten, Somaliërs of Soedanezen registreren. Dat betekent dat zij wel naar school kunnen gaan, maar daarvoor moeten betalen. Dat vormt, zeker voor het hoger onderwijs, een serieuze drempel. Sommige ouders sturen hun kinderen dan ook niet naar school, maar laten die werken (bijvoorbeeld in huisvuilophaling).’

Wie financiert de opvang van vluchtelingen?

‘Het meeste geld komt van internationale donors. Dat betekent: bepaalde landen en internationale organisaties zoals de Europese Unie. Maar ook de Jordaanse regering komt tussen. Er is overigens ook private financiering vanuit het buitenland en er komt wat geld van het Central Emergency Response Fund.

Wat onze uitgaven betreft, zijn er ook de financiële bijdragen aan Syrische individuele vluchtelingen in de steden en gemeenten. Gezien de Syrische oorlog de headlines niet meer haalt, bestaat natuurlijk het risico dat de Syrische vluchtelingenproblematiek wat op de achtergrond geraakt, plus dat de aandacht van de internationale gemeenschap nu vooral gefocust is op Oekraïne.

Vergeet ook niet dat corona de situatie van de Syrische vluchtelingen er niet gemakkelijker op heeft gemaakt, alsook de stijging van de Jordaanse elektriciteitsprijzen. Meer dan 80% van de Syrische vluchtelingen heeft financiële schulden. Huisbazen dreigen slechte betalers uit hun huis te zetten. Wij hopen op meer geld van de Europese Unie.’

Zaatari

Tewerkstelling en vluchtelingen zijn de grote uitdagingen in Jordanië

Syrië is demografie