Onder druk van milieuactivisten zijn vorig jaar in de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk maar liefst elf waterkrachtcentrales ontmanteld. Een coalitie van actiegroepen onder leiding van het Wereldnatuurfonds en Rewilding Europe wil in Europa alle dammen weg uit rivieren en waterlopen. Dankzij een dure delicatesse als de wilde Atlantische zalm winnen ze almaar meer steun.

Wie zich graag inbeeldt waar de Natuurherstelwet over gaat, moet dringend de rapporten van Dam Removal Europe (DRE) of van het European Open Rivers Programme lezen. Projecten die via gulle giften van lobbygroepen proberen zoveel mogelijk EU-subsidies binnen te rijven. Europees belastinggeld dus, om het beleid van de EU te beïnvloeden.

Waterkracht is een hernieuwbare energiebron waarbij water door een turbine loopt en stroom opwekt. Op grote stromen kan dit permanent. Op kleinere rivieren moet eerst genoeg massa aan water opgebouwd in een stuwmeer. Maar het is juist: een stuwmeer verandert het landschap. De eerste milieuactivisten in Europa en Canada, kort na de Eerste Wereldoorlog, keerden zich juist tegen die stuwmeren die hele dorpen, bossen en landbouwgrond dreigden te verzwelgen.

Water de vrije loop

Dam Removal Europe (DRE) wil hetzelfde: het vrije stromen van rivieren in Europa herstellen. In eerste plaats door het verwijderen van (stuw)dammen. Daarna moeten ook andere barrières en aanpassingen verdwijnen. Ook het rechttrekken van rivierbeddingen moet ongedaan gemaakt, net als de kades, de sluizen, de sassen, enzovoort.

Het gevolg is dan wel dat water anders naar zee stroomt én dat drinkwatervoorziening, binnenvaart, irrigatie van de landbouw en hernieuwbare stroomwinning almaar moeilijker worden.

De lobbygroep kende al enig succes. Na jaren actievoeren kon ze in 2020 amper 100 dammen weghalen; in 2022 waren dat er al 325. Vooral in Spanje, Zweden en Frankrijk slaat de antidambeweging toe. De Luxemburgse regering met groenen in de coalitie liet in de rivier de Pétrusse een eerste stuwdam slopen. In België verdween in 2022 één dam.

Atlantische zalm

Hoewel stuwdammen hernieuwbare energie leveren, passen ze niet in het plaatje van de milieuactivisten. Trekvissen zoals de Atlantische zalm varen immers wel bij het ruimen van de dammen. Bovendien, zeggen de milieujongens, zorgen vrij stromende rivieren voor minder overstromingen, minder droogte én betere de drinkwatervoorziening.

Maar geen van die argumenten kunnen ze met bewijzen staven. Tot nog toe sneuvelden vooral oude, vervallen dammen. Toch mikken ze op de verwijdering van minstens 150.000 bestaande Europese dammen.

Winstbejag

Op heel veel plaatsen waar dammen werden afgebroken speelde de zalmtrek een grote rol om de lokale politici en vissers te overtuigen. Wilde Atlantische zalm tovert immers dollartekens in de ogen van én de (sport)vissers, én de toeristische sector én de lokale politiek. Want Atlantische zalm is een echte delicatesse waarvoor flink wat geld wordt betaald. De motieven om een ideale rivier voor wilde Atlantische zalm te creëren hebben dus minstens zoveel met winstbejag als met natuurherstel te maken.

zalm

Alles voor de zalm