Rusland heeft zeehavens nodig en Europa is wanhopig op zoek naar gas, petroleum, zeldzame aarden, metalen en helium. Oekraïne heeft het allemaal en ligt binnen handbereik van beide blokken. Rusland wil zijn toegang tot de havens in de Zwarte Zee veiligstellen. Laat nu net de NAVO ook Oekraïne en Georgië viseren, twee landen die deze Zwarte Zee-havens mee beheersen.

Het gaat om havens die nu de mindere zijn van Antwerpen, Rotterdam, Hamburg, maar die meer groeipotentieel hebben en die goede toegang hebben tot Afrika en Azië. De EU heeft dan weer de grondstoffen van Oekraïne (en van Rusland) nodig of het kan de eigen batterijen, eigen zonnepanelen en elektrische auto’s vergeten. Beide blokken zien de oorlog in Oekraïne dus als een enorm belangrijke economische ‘investering’. Eéntje die een terroristische daad waard is, die wij duur gaan betalen: de sabotage van de Nordstreampijpleiding voor transport van methaangas van Rusland naar Duitsland.

Methaangas

Methaangas is een grondstof die wereldwijd een snel groeiende belangstelling geniet. Het is lid van de verfoeide fossiele brandstoffamilie. Dan gaat het toch tegen 2050 geëlimineerd worden? Niet zo volgens de huidige gegevens. Zowel volgens IEA als OPEC zal de groei aan verbruik van methaangas nog decennia aanhouden.

LNG is eigenlijk gewoon methaangas dat vloeibaar is gemaakt door het te koelen tot -161 °C. Je kan het bij die temperatuur in een thermosfles transporteren zo je wil. De LNG-gastankers zijn dus grote thermosflessen op zee. Meren die aan in Zeebrugge, dan wordt het vloeibare methaan daar opgewarmd, waardoor het opnieuw gasvormig wordt. Dat gas wordt dan via pijpleidingen naar de gebruiker gebracht.

Voorraden

Als Rusland de kraan dichtdraait of één of andere nog nader te bepalen groep een terroristische aanslag pleegt op een leiding in de Baltische zee, dan zitten we zonder gas? Neen, we hebben nog wat minder potente gasleidingen en LNG-tankers en we hebben over héél Europa methaanvoorraden aangelegd. België heeft er ééntje in Loenhout: 1.000 meter onder Loenhoutse voeten zit een ‘omgekeerd soepbord’ (benaming van de Loenhoutenaren), nu volledig gevuld met methaangas. Het gaat om een drukbestendige holte in rotsgesteente waar geen gas doorkomt.

680 miljoen kubieke meter gas kan Fluxis erin pompen, net zoals je lucht pompt in een autoband, maar dan bij een vijftig keer hogere druk. In de hele wereld vind je zulke veilige opslagplaatsen. Dikwijls zijn het ook geologische ruimtes waar voordien al miljoenen jaren gas of olie in zat, dat ondertussen grotendeels is opgebruikt. Of gewoon lege geologische ruimtes zoals die van Loenhout. We richten dus weinig ecologische schade aan. De ruimtes die we hebben gebruikt om gas op te slaan zitten in Europa goed vol. Laat de Russen dus maar kranen toedraaien?

Loenhoutse gasreserve voor twaalf dagen

België heeft een Loenhoutse gasreserve voor twaalf (oeps) winterdagen. We hebben nog zowat de helft van die voorraad in de Zeebrugse terminal. Duitsland komt 89 winterdagen ver, Frankrijk 103, Nederland 123 en het Verenigd Koninkrijk negen dagen. Niet slecht, maar de aanvoercapaciteit via de bestaande gasleidingen, plus LNG-tankers via hun terminals, gaat onze Europese chauffages en industrie niet op toeren blijven houden. Zelfs niet als we veel geld op tafel leggen en zeker niet als we prijsplafonds ‘dicteren’, aldus Qatar, dé wereldspeler op gebied van methaan die vooral op Aziatische markten snel groeit.

Ook typisch: hoera! Azerbeidjan zal leveren tegen 2027, ongeveer een zesde van de capaciteit van Nordstream 1 en 2. We hebben dus goede Europese reserves, maar als we meer methaan verbruiken dan we aan hoge prijzen te pakken krijgen op de meer en meer door Azië bepaalde vrije wereldmarkt, dan geraken die leeg in de winter van 2023-2024, aldus het IEA. BASF plant om activiteiten naar zijn Aziatische locaties te verplaatsen. Dat wordt ondertussen dure LNG-tankers van de VS bestellen. Die bedrijven zijn gewend om hun activiteiten te verplaatsen naar meer gunstige oorden in de wereld. Een variant van de wet van de communicerende vaten? Geen goede zaak voor Belgische werknemers en wetenschappers dus, als het gas duurder wordt.

Alleen duur gas op de markt

Alleen duur gas op de markt? Geen nood, we hebben decennia geïnvesteerd in windmolens, zonnepanelen, batterijen en warmtepompen. Prachtige producten voor de juiste toepassingen: grasmachines en ander tuingereedschap, elektrische fietsen, boormachines, kleine auto’s, laptops en smartphones. Kortom: elektriciteitsvoorziening in beperkte mate. Ze zijn waardeloos voor een tractor, zwaarder vervoer, bulldozers, treinen en vliegtuigen.

Je moet niet te veel winst (energie per kg) verwachten van de anderzijds reeds schitterende Li-ion batterijtechnologie. Er zit wel hoop in een goedkopere batterij met lange levensduur, met chemische elementen die minder zeldzaam zijn en minder ravages aan het milieu aanrichten. Het is een moeilijke chemische puzzel. Dat zou voor een deel toelaten om de wispelturige elektriciteitsproductie van wind en zon iets efficiënter te benutten. Volgende decennia blijft duurzame energie een kleine dure dwerg, zoals onder andere het (eveneens beperkte) gebruik van groene waterstof. Steenkool, olie en gas vervangen? Vergeet het voor meer dan acht miljard aardbewoners, met stijgend comfort.

Afhankelijk van Poetin

We blijven voor een groot deel afhankelijk van Poetin’s grondstoffen. Door ze te weigeren zal de wereldeconomie, wetenschap en technologie zich na 250 jaar Westerse hegemonie nog sneller in eerste instantie verplaatsen naar Azië. Laat ons hopen dat de effecten van verhoogde CO2-concentraties binnen de perken blijven.

We zijn zeker dat die effecten er zijn, maar we kennen hun grootte niet. De wetenschap moet die met de natte vinger inschatten en is daar reeds een eeuw mee bezig. Ze wordt daarbij geplaagd door sturing van investeringsgerichte economisten en politici (zie bijvoorbeeld COP27). Waar echte wetenschappers al lang voor waarschuwen, zijn de hoge homo sapiens-aantallen. Die zijn helemaal niet ‘duurzaam’.

zeehaven

Nordstream leert ons dat onze energievoorziening mank loopt