Het mosselseizoen is begonnen, en dat zullen we geweten hebben. Overal, in alle eetgelegenheden, van de meest prestigieuze tot de modale frituur, staan ze op het menu met de obligate frietjes en mosterdsaus. Opvallend is daarbij dat 1) de Nederlanders ze kweken, en aan de Belgen verpatsen, en 2) dat ze daarbij alle concurrentie genadeloos aan flarden braderen via acties, stunts, promoties. Het merk ‘Zeeuwse mosselen’ is zo sterk, dat niemand weet dat er elders in Europa ook nog Mytilus edulis voor consumptie wordt gekweekt. Schotse, Ierse, Franse? Komaan zeg, Zeeuwse zult gij eten, en ze worden met een waar prijskanon in onze monden gekatapulteerd.

Hollandse koopmansgeest

Hangcultuur bij Neeltje Jans (Zeeland)

Deze mosseloorlog is in alle opzichten de positieve afspiegeling van het Oekraïense drama: geen puinhopen, geen doden, tenzij dan de weekdieren zelf, geserveerd met selder en ajuin in witte wijn, en zeer betaalbaar, zeker voor wie ze thuis bereidt. Een lichtpunt in de duisternis, onze hoop in bange tijden. De mossel als lekkernij, in tegenstelling tot de oester voor ieders beurs.

Dat hebben we te danken aan weldoener Albert Heijn, stichter van de Nederlandse supermarktketen die ook in België actief is. 2,5 euro voor een kilo Zeeuwse mosselen, dat is gewoon geen geld. De andere discounters zoals Colruyt worden afgetroefd en moeten volgen. Ze leren wat de Hollandse koopmansgeest betekent, de liefde voor de vrijhandel met agressieve marktmethodes, geen compassie met concurrenten, en alles aan de man of vrouw gebracht met de nodige prietpraat.

Dit mercantilisme staat niet los van de Hollandse branie, de taalvirtuositeit, het gevoel voor debat, niet teveel gehinderd door politiek correcte taboes. Het gezegde dat een Nederlander ‘in staat is om zijn moeder te verkopen’ klinkt behoorlijk vies, maar het is ingegeven door pure jaloezie omwille van hun intellectuele superioriteit. Ik zeg het als cultuurflamingant: in het mosselwezen merkt men de kloof tussen Noord en Zuid, en de nooit verteerde Val van Antwerpen.

Belgische tegen-hanger

De Mosselpot van Broodthaers, of de ‘kunst’ van het oneetbare (S.M.A.K. Gent)

De Belgische (zeg maar Vlaamse) mosselen zijn namelijk volstrekt onzichtbaar: ergens in de marge zouden ze bestaan, maar ze betekenen niets, je hoort er nooit wat van, tenzij af en toe in de media bij komkommertijd. Niemand weet waar ze te koop zijn, al delen we met de Hollanders de Noordzee, hetzelfde water, hetzelfde zoutgehalte, hetzelfde plankton. De Zeeuwse hangcultuur – sneller en efficiënter dan de bodemcultuur – is het product van maritieme technologie én een ingenieus marketingplan, waar tegenover wij, Nederbelgen, nauwelijks wat kunnen beginnen.

Gaat dit over cultuur? Natuurlijk wel. Terwijl de Hollanders vlijtig hun Zeeuwse mosselen promootten, heeft het surrealisme in de dolle jaren ’60 gekozen voor een pot oneetbare mosselen, zoals bekend vereeuwigd door de grootste charlatan van het Belgische kunstwezen, Marcel Broodthaers (1924-1976), die de tweede grootste charlatan, kunstpaus Jan Hoet, wist te verleiden om daar 10 miljoen franken voor af te dokken.

Deze zwendel staat in schril contrast met de stunt van Albert Heijn, en eerlijk: ik kies voor de laatste. Een land dat koks van oneetbare mosselen roemt, daar klopt iets niet aan. Dàt is de reden waarom we ze wel opeten, maar niet in staat zijn om ze te produceren. Wij hebben het realiteitsgevoel verleerd en zijn gegaan voor het artefact. Een fatale evolutie.

De Neptunus van de Noordzee

Want er is nog meer aan de hand met die onzichtbare inlandse mossel. In 2015 deed Noordzeedeskundige Jean-Marie Dedecker al een boekje open over de ‘Siciliaanse toestanden’ rond Oostendse mosselkwekers die geboycot werden door een lobby rond – wie anders – Johan Vande Lanotte, die betrokken was bij de kweek van een gesubsidieerde mossel waar vooral de socialisten de smaak van te pakken hadden gekregen. Het resultaat was dat zowel het oorspronkelijke commerciële initiatief als de staatsplantage van ‘de Neptunus van de Noordzee’ een stille dood stierven. De Belgische mossel bederft in het Oostendse moeras, nog voor hij geoogst wordt. Zelfs hierover hangt de schaduw van politieke corruptie. De Hollanders konden hun plezier niet op.

Het bleef een hele tijd stil rond dit spook van Loch Ness, tot recent de Colruytgroep van start ging met een groot proefproject voor de kust van Nieuwpoort. Eindelijk zou de Zeeuwse exoot een Vlaamse tegenhanger (!) krijgen, met een zeeboerderij die de vloek van Broodthaers zou verbreken.

Tegen dit initiatief rees protest van de stad Nieuwpoort (een CD&V bastion), zogezegd omdat de kweekzone de waterrecreatie en de vaart van de jachten zou hinderen. Bullshit, er is plaats genoeg voor de pleziervaart, de Raad van State verwees het bezwaar dan ook naar de prullenmand. Er lopen nog twee andere procedures vanwege de jachtsnobs met hun flashy reddingsbandjes. Minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne (Open VLD) loopt evenmin warm voor het project waar de overheid geen euro hoeft in te investeren. Men zou van een liberaal wat meer enthousiasme mogen verwachten.

Het is overigens nog maar de vraag of de Colruytmossel zal kunnen concurreren met de Zeeuwse, qua prijs en kwaliteit. Als Colruyt gedwongen wordt mee te gaan in de mosseloorlog, zal die zeeboerderij misschien wel nooit rendabel worden, tenzij met tonnen overheidsgeld zoals de zonnepaneelparken.

Het zal de fijnproever een zorg zijn. 2,5 euro dus bij AH voor 1 kg Zeeuwse supers. De Gouden Eeuw, de Oost-Indische Companie en het Calvinisme doen nog steeds hun invloed gelden, Nederland overklast ons, en exporteert net datgene waar de bewoners van Belgenland zich perfect in herkennen: hang-weekdieren. Smakelijk.

Zeeuwse mosselen

Na Oekraïne, nu (eindelijk) de mosseloorlog!