De gitarist, zanger en componist van Guadeloupe Jacob Desvarieux is vrijdag overleden aan de gevolgen van Covid-19. Hij was 65 jaar oud en sinds 12 juli opgenomen in het ziekenhuis van Pointe-à-Pitre (Guadeloupe). De gezondheid van Desvarieux was broos na een niertransplantatie.

Desvarieux was een van de oprichters van de Antilliaanse en legendarische Zouk band ‘Kassav’, die in de jaren tachtig verscheidene hits had. De groep (de naam betekent ‘cassave cake’) speelt lokale muziek in een nieuwe stijl die ‘zouk’ wordt genoemd.

‘Het idee kwam van Pierre-Édouard Décimus, een voormalig lid van de band the Vikings in Guadeloupe, en Freddy Marshall, de producer van het album. Jacob Desvarieux speelt gitaar en Georges Décimus de bas,’ schreef Forbes Afrique in 2019.

Youssou Nd’our

Desvarieux leerde in Senegal gitaar spelen van de man die later de gitarist van Youssou Nd’our zou worden. In Marseille, richtte hij in 1979 samen met Pierre Édouard Decimus de groep Kassav op. Hun eerste album dat jaar heette ‘Love and Ka dance’. Jocelyne Béroard sloot zich bij het project aan in 1980, gevolgd door Jean-Philippe Marthély en Jean-Claude Naimro in 1981, en Patrick Saint-Éloi in 1982. Patrick stierf op 18 september 2010 in Le Moule (Guadeloupe).

De groep zou de hele wereld in beroering brengen, stadions vullen en miljoenen albums verkopen. In 1984 had Kassav ook groot succes met hun beroemde Zouk ‘la sé sel médikaman nou ni’. De tekst is geschreven door Jacob Desvarieux en Georges Decimus. ‘Zouk is het enige medicijn dat we hebben‘, wordt er gezongen, in het Creools. Vooral ook een succes dankzij de stem van Jocelyne Béroard.

Bliksemsnelle opkomst

In 1986 bracht die het album Siwo uit, waarvoor ze een dubbele gouden plaat kreeg. Jocelyne werd daarmee de eerste Caribische zangeres in de geschiedenis die in Frankrijk een gouden plaat behaalde. Op het album staat de hit Kolé séré, gezongen als duet met Jean-Claude Naimro van Kassav. ‘In het begin was Kassav een laboratorium: we probeerden een soundtrack te vinden die een synthese zou zijn van alle voorgaande tradities en geluiden’, vertelde Desvarieux in 2016 aan de krant Libération. Een decennium lang ging Kassav van goud naar platina. De groep bracht tussen 1979 en 2013, 16 albums uit.

Tussen 1985 en 1987 toerde Kassav door Afrika. Daarbij dezen ze verschillende steden aan zoals Kinshasa, Yaoundé, Dakar en zelfs de stad Luanda, midden in de oorlog. ‘We waren ondergebracht in kazernes, en er stonden 30 tot 50 meter soldaten in kaki, met hun wapens, voor het podium als we speelden. Buitenlanders die het land binnenkwamen, waren toen het doelwit bij uitstek. We werden voortdurend gevolgd door lijfwachten,’ vertelde Jocelyne Béroard aan Jeune Afrique. Het is in Angola, ten zuiden van de hoofdstad Luanda, dat het aan hun muziek gewijde museum, ‘La Maison du Zouk’, is gevestigd.

100.000 mensen in Angola

In hetzelfde interview vertelde Jacobs Desvarieux: ‘Het idee was om een West-Indische muziek te creëren, gewaardeerd door de West-Indiërs, die kon spreken met de rest van de wereld. Het idee was niet, zoals bij wereldmuziek, om een artiest uit de Derde Wereld boven op de internationale variëteit te plaatsen, maar om van onze wortels uit te gaan.’
Voor de pianist Jean-Claude Naimro, ligt zijn dierbaarste herinnering aan Kassav in Angola. Volgens hem waren er in 1985 100.000 mensen bij hun optreden. Het was ook in de Congolese hoofdstad Kinshasa dat de groep de videoclip opnam van een van hun nummers ‘Syé Bwa’. Andere opnamen zijn ook gemaakt in Douala, Limbe in Kameroen.

De wereld beïnvloeden

Toen Rosy Sambwa, stylist en imago consultant in Brussel, hoorde van Jacobs Desvarieux’s dood, legde ze uit hoe ze zich voelde: ‘Ze beïnvloedden de mode in de jaren tachtig met een stijl die niet helemaal Europees, niet helemaal Afrikaans en ook niet helemaal Amerikaans was. Zij droegen een geschiedenis en een identiteit die noch cool, noch rock, noch Bon Chic Bon Genre (BCBG) was, maar alles tegelijk’.

Jocelyne Béroard droeg kortharig en naturel, grote oorbellen en opgestapelde armbanden, zelfs met een sjaal om één schouder. Ze mixten jeans, T-shirts of klassieke outfits met Afrikaanse accessoires, vooral hoeden, op een natuurlijke manier. ‘Ikzelf werd, net als zovele anderen, beïnvloed door deze visie van culturele identiteit als kledingtaal,’ vertelt Rosy Sambwa.

Desvarieux, heilig monster van zouk volgens Macron

‘Heilig monster van zouk. Ongeëvenaarde gitarist. Emblematische stem van de West Indies. Jacob Desvarieux was dit alles in één keer,’ groette Emmanuel Macron op zijn Twitter-account. Hij vervolgde zijn levendig eerbetoon in deze bewoordingen: ‘Het beste eerbetoon dat wij hem vandaag kunnen brengen is zijn immense talent te laten voortleven’. Ook de Franse minister van Cultuur Roselyne Bachelot reageerde op twitter: ‘Hij was een getalenteerd componist en een van de vaders van de Afro-Caribische muziek, die hij over de hele wereld heeft helpen verspreiden.’

Op Twitter betreurde zelfs de leider van de Franse extreem-rechtse partij Marine Le Pen de dood van een ‘getalenteerde muzikant’, ‘een ware ambassadeur van de Antillen’. De voormalige Franse president Hollande sprak ook zijn bewondering uit voor de muzikant en zei: “Jacob Desvarieux heeft ritme gegeven aan zo veel gelukkige momenten in ons leven. Hij was een groot musicus die uitvond en creëerde zonder ooit zijn wortels te vergeten. Zijn talent bracht de stem van de West Indies over de hele wereld. Mijn gedachten gaan uit naar zijn familie en vele van zijn vrienden die rouwen. Ik ben een van hen.”

Zijn Guadeloupe, herinnert zich hem. . .

In zijn geboorteland Guadeloupe, prijst de voormalige zegelbewaarder en minister van Justitie Christine Taubira deze artiest: ‘Tientallen jaren lang hebben jullie Jacob Desvarieux, zijn stem, zijn uiterlijk, zijn talent, zijn vreugde, die glimlach, dat schuine hoofd en zelfs zijn vroege overall, met ons gedeeld, hier en op alle continenten. We zijn verdrietig,’ tweette ze.

Vanuit Tokyo, waar hij was voor het Olympisch kampioenschap, heeft de Guadeloupese judoka Teddy Riner hulde gebracht aan een grote stem van de Antillen. “Het is een buitengewone stem die we verliezen (…) Dankzij zijn stem, dankzij de groep Kassav, konden we over de hele wereld horen over Guadeloupe,” zei de sportman.

De muzikale wereld in Afrika

In Afrika bracht ook zijn vriend Youssou Nd’our hulde aan hem: ‘West-Indië, Afrika en de muziek hebben zojuist een van hun grootste ambassadeurs verloren. Jacob, dankzij jouw kunst heb je West-Indië en Afrika dichter bij elkaar gebracht. Dakar, waar je woonde, rouwt om je. Vaarwel vriend’.

De Afrikaanse ster, Angélique Kidjo, erkende ook Desvarieux’ talent. ‘JacobDesvarieux jouw muzikale genie heeft me zo beïnvloed en maar weinig mensen weten dat je ongelofelijke gitaren hebt gespeeld op veel van mijn nummers zoals Fifa, Akwaba. Je bracht Afrika en West-Indië samen op een menselijke en muzikale manier. Het is een geweldige prestatie’, reageerde ze op twitter.

Congolese artiesten

Congolese artiesten dachten ook aan de artiest Desvarieux. Dit is het geval van Koffi Olomide die op zijn Instagram-pagina schreef: ‘Voor jullie de bloemen, voor ons de tranen, Veel geluk op je weg naar de sterren Jacob Desvarieux! Je liedjes hebben levens op hun kop gezet, en ze zijn onvergetelijk.’ Lokwa Kanza spreekt van een groot man en Fally Ipupa van een grote broer met wie het een eer was samen te werken. ‘Ga in vrede. Mwen Maladaw’, concludeert hij.

Zouk

Jacob Desvarieux blijft een van de ambassadeurs van de West-Indische stem