Truss naar de uitgang

Het grapje ging de wereld rond: overleeft een krop sla het langer dan het premierschap van Liz Truss? De kans dat zij de geschiedenis ingaat als de premier met de kortste carrière is immens groot. Truss gaf zopas haar ontslag.

Ze zit niet onder een bureau

Waar te beginnen? Op het ogenblik dat dit artikel wordt getypt is het donderdagmiddag. Sir Graham Brady, de voorzitter van het 1922 Committee, vergadert volop met de premier in Downing Street. Het parlementslid duikt alleen op in Downing Street bij slecht weer. Daarmee bedoel ik: wanneer het ambt van de eerste minister in een storm zit en de partij vindt dat het tijd is om te gaan, dan zie je de immer rustige Sir Graham wandelen naar de iconische zwarte voordeur.

Op dinsdag kwam er een bijzondere vraag in het Lagerhuis van de oppositieleider Sir Keir Starmer. Hij wilde een verantwoording van de premier voor het ontslag van haar minister van Financiën, Kwasi Kwarteng. Liz Truss daagde niet zelf op om antwoord te bieden, maar in haar plaats stond ‘the Leader of the House’ – zoals haar functie heet – Penny Mordaunt. Het parlementslid moest als een dik schild alle keiharde woorden van de oppositiebanken incasseren. ‘Waar is de premier?!’, wilde een parlementslid weten. ‘Zit ze ergens verstopt onder een bureau?’ Mordaunt antwoordde rustig: ‘Ik kan de eerbiedwaardige dame meedelen dat de premier niet onder een bureau verstopt zit.’

Ze heeft geen controle meer

Na het hevige spervuur dook de premier plotseling in het Lagerhuis op, met aan haar zijde haar nieuwe minister van Financiën Jeremy Hunt. Zij zei geen woord, maar Hunt legde aan het parlement uit dat hij alle begrotingsvoorstellen van de premier en haar vorige Financiënminister op de vuilnisbelt gooit. Jeremy Hunt, een ervaren rot, behoort tot de gematigde fractie van de Conservatives. Hij voerde ook destijds campagne voor Remain, dus tegen een brexit. Critici binnen en buiten de eigen partij zeggen dat Jeremy Hunt de regering leidt, Truss is alleen nog maar in naam premier. ’s Avonds gaf ze nog een interview aan de BBC waarin ze zich verontschuldigde voor de vergissingen die ze beging.

Op woensdag sprak Liz Truss dan wel het Lagerhuis toe tijdens het wekelijkse vragenuurtje. Het was voor haar de derde keer, en het moment was er een van politiek overleven. Tot ieders verrassing hield ze al bij al stand, hoe pijnlijk de opmerkingen van de oppositie ook waren. Ze kocht met haar prestatie extra tijd. ‘Ik vecht en geef niet op!’, beet ze Sir Keir van Labour toe. Maar aan de overkant klonk uitsluitend hoongelach.

’s Avonds stond er een stemming op het programma. Labour diende een amendement in dat diende om de voorgestelde regeringsplannen voor fracking – het vrijmaken van onder meer schaliegas uit de ondergrond – te dwarsbomen. In het verkiezingsmanifest van 2019 hadden de Conservatives nochtans beslist om hier niet mee verder te gaan. Het is de reden waarom zoveel parlementsleden op de regeringsbanken dreigden tegen de regering te stemmen. In de namiddag werd duidelijk dat de stemming werd gezien als een vertrouwensstemming voor Truss. Bijgevolg ging het bericht rond dat al wie tegen de regering stemde uit de regeringsfractie zou worden gezet. Dit ontstemde de Tory’s nog meer.

Opposition-in-waiting

In de avond, voor de bewuste stemming, daverde de regering van Truss nog meer: Suella Braverman, de rechtse minister van Binnenlandse Zaken, nam ontslag. Officieel omdat ze overheidsdocumenten verstuurde via een privémailadres. Maar officieus luidt de uitleg dat Braverman zich helemaal niet kan vinden in de nieuwe koers van de regering. Die is haar veel te centristisch. De uitspraken van Truss over de positieve aspecten van migratie, terwijl Braverman net stoere taal hanteert hierover, waren voor haar de druppel te veel.

De stemming over fracking in het Lagerhuis verliep ondertussen bijzonder chaotisch met scènes die geroutineerde parlementsleden in al hun jaren nog nooit hadden meegemaakt. Er werd in de stemlobby’s geschreeuwd en geduwd. De oppositie keek verbijsterd naar een regeringspartij die openlijk in een staat van burgeroorlog verkeerde. Op zich won de regering de stemming, met als vreemde voetnoet dat premier Liz Truss er niet geslaagd was om zelf voor de regering te stemmen. Ze bleek opgehouden door alle geruchten van nieuwe ontslagnames. Sir Charles Walker, een alom gerespecteerde Tory bekend als een voorvechter van de vrije meningsuiting, stak zijn diepe ongenoegen niet onder stoelen of banken: ‘Ik ben beschaamd. Wanneer gaan de mensen die mijn partij leiden zich eens gedragen als volwassenen? Ik ben al zeventien jaar een loyaal parlementslid van de Tory’s, maar dit is een grote chaos en een schande. Ik vind het weerzinwekkend, ja, ik ben woest.’

Alles wijst erop dat de oppositieleider, Sir Keir Starmer van Labour, het bij rechte eind heeft: ‘De partij aan de overkant is een opposition-in-waiting.’ En Truss? Die werd naar de uitgang geleid.

Bekijk ook: ‘De UK Politiek in één minuut’ van voorbije dinsdag.