Amerikaans charme-offensief in Vietnam

De Amerikaanse vice-president Kamala Harris begon woensdag aan een staatsbezoek aan Vietnam. Dit initiatief kwam niets te vroeg. Het nam blijkbaar wat tijd in beslag vooraleer de Biden-administratie besefte dat het ogenblik is aangebroken voor een charmeoffensief in de regio waar de Volksrepubliek China zich steeds sterker en sneller profileert als bevoorrechte partner.

Ongelukkige timing

Harris’ reis botste overigens al meteen op kritiek omwille van de ongelukkige timing, historisch gezien. Want er werden meteen parallellen getrokken tussen de chaotische, door de Amerikanen georganiseerde evacuaties uit Kaboel van de laatste dagen en de al minstens even hectische evacuatie op 30 april 1975 van de Amerikanen in Saigon.

Ook toen vlogen Amerikaanse helikopters de laatste evacués vanaf het dak van de ambassade naar veilige plekken. Toen waren dat de wachtende Amerikaanse oorlogsbodems in de Zuid-Chinese Zee. Dramatische en iconische beelden die op het netvlies van elke vijftigplusser zijn gebrand en die deel uitmaken van het grote en diepe Vietnam-trauma van de Verenigde Staten..

Het bezoek van Harris, het eerste officiële bezoek aan Vietnam door een zittende Amerikaanse vice-president, komt na een tweedaagse stop in Singapore. Daar richtte Harris haar diplomatieke pijlen op de Volksrepubliek China en nam ze de Chinese bemoeienissen in de Zuid-Chinese Zee op de korrel. Tegelijkertijd deed ze ook verwoede pogingen om de  Amerikaanse geloofwaardigheid te versterken in de nasleep van de verbluffende terugkeer van de Taliban in Kaboel. De gebeurtenissen in Afghanistan hebben in de regio openlijke twijfels doen rijzen over de Amerikaanse betrouwbaarheidsclaims en Harris moet die kost wat kost  wegnemen.

Abnormaal gezondheidsincident

Even leek er nog een kink in de kabel te komen want haar aankomst liep een gevoelige vertraging op vanwege wat Amerikaanse functionarissen een “abnormaal gezondheidsincident” in Hanoi noemden. Een duidelijke verwijzing naar het zogenaamde ‘Havana-syndroom’ dat Amerikaanse diplomaten de laatste jaren in verschillende landen, waaronder Cuba,  China en Rusland, heeft getroffen.

‘Air Force Two’, Harris’ toestel werd op de vlucht van Singapore naar Hanoi verschillende uren opgehouden door de melding van dit incident. Pas na lange tijd kreeg het groen licht omdat er niet langer een veiligheidsrisico was. Het is niet duidelijk wat het syndroom veroorzaakt en het heeft geleid tot onbewezen beschuldigingen dat Russen of anderen sonische of andere elektronische apparaten met hoge intensiteit hebben gebruikt om Amerikaanse diplomaten fysiek te schaden.

Bij het bezoek van Harris aan Vietnam dient men in het achterhoofd te houden dat de  relaties tussen Vietnam en de VS van heel specifieke aard zijn. En dat heeft natuurlijk alles te maken me de bloederige Vietnamoorlog (1964-1975) die met een smadelijke Amerikaanse nederlaag eindigde. Sedert de Verenigde Staten van Amerika en Vietnam opnieuw diplomatieke betrekkingen aanknoopten in 1995 zijn de mondiale geo-politieke verhoudingen behoorlijk opgeschoven in het voordeel van Azië.

De VS doet in dit kader z’n uiterste best om een verdere toenadering tot Vietnam te bewerkstelligen. Vietnam is tegelijkertijd aan een evenwichtsoefening bezig om zijn assertiviteit te tonen tegenover China en tegelijkertijd toch ‘on speaking terms’ te blijven met Peking.

Amerikaans eigenbelang

Het charme-offensief van Harris gebeurt niet uit grootmoedigheid, niet uit een late compensatie voor de oorlogsschade, maar puur uit eigenbelang. Als een antwoord op  de razendsnel groeiende invloed van China in de regio. Enerzijds kan de open economische politiek van Vietnam de zakenbelangen van Amerikaanse ondernemingen ongetwijfeld ten goede komen. Anderzijds biedt een uitdieping van de samenwerking met een dichtbevolkt land – Vietnam telt meer dan 90 miljoen inwoners – dat  op z’n zachtst gezegd, een ambivalente relatie heeft met China, interessante perspectieven voor Washington.

Niet voor niets beschuldigde de Amerikaanse vice-president in Singapore China van intimidatiepogingen in de Zuid- Chinese Zee. Hanoi – dat net als China én Taiwan aanspraak maakt op de Paracel-Eilanden – vreest dat Peking de claims op betwiste wateren en eilanden in de Zuid-Chinese Zee zal versterken. Laat ons niet vergeten dat China met Vietnam een korte maar bloedige oorlog uitvocht in 1979. Meer dan 30.000 soldaten sneuvelden in deze confrontatie. China viel Vietnam toen binnen als represaille voor de Vietnamese inval in Cambodja van eind 1978  waardoor het bloeddorstige Rode Khmer regime, dat de steun had van Peking, er werd verdreven.

Het territoriale geschil tussen China en een reeks landen rond de Zuid-Chinese Zee – Vietnam, de Filipijnen, Indonesië, Maleisië, Singapore, Brunei – over verschillende eilanden sleept al jaren aan maar dreigt door de steeds luider klinkende aanspraken van Peking langzaam maar zeker te escaleren. Het is in het raam van deze claims dat de Vietnamese zeemacht in de loop van de laatste jaren gezamenlijke vlootmanoeuvres met de Amerikaanse marine heeft uitgevoerd en Amerikaanse oorlogsbodems geregeld Vietnamese havens aandoen.

Vijf miljoen Covid-19 vaccins

Harris komt officieel in Hanoi een Center for Disease Control openen. En de Verenigde Staten hebben intussen ook al welwillend vijf miljoen doses Covid-19-vaccins aan Vietnam gedoneerd. Maar achter de schermen zal er ongetwijfeld geprobeerd worden de banden tussen de VS en Oude Vijand Vietnam strakker aan te halen.

Het herijken van de Amerikaanse diplomatie richting Zuidoost-Azië in het algemeen en Vietnam in het bijzonder is een zoveelste stap in de geopolitieke machtsstrijd tegen de Volksrepubliek China. Vietnam hoopt hier wellicht op een of andere manier  garen uit te spinnen en z’n eigen positie van vriend-noch-vijand met de VS én met China te kunnen handhaven. De vraag is of dat in de groeiende spanningen tussen de grootmachten of bij eventuele militaire escalaties zal mogelijk blijven. Het was alleszins geen toeval dat de Vietnamese premier Pham Minh Chinh een dag voor het bezoek van Harris, de Chinese ambassadeur ontving en  benadrukte dat Hanoi ‘zich niet zou aansluiten bij een spel van het ene land tegen het andere’.