Verschillende drukkingsgroepen zijn actief binnen de EU-instellingen. Eind juni 2021 werd hun optreden onder de aandacht gebracht. Dit naar aanleiding van een resolutie van het Europees Parlement over seksuele voorlichting voor jongeren in het onderwijs, betaalbare en moderne anticonceptie en veilige en legale abortushulpverlening. Een behoudsgezinde lobby werkte het initiatief tegen. Europarlementslid en lid van de Commissie gendergelijkheid (FEMM), Hilde Vautmans (Renew, Open Vld), benadrukte het assertieve en proactieve van hun acties en hoe bepaalde groepen anti-choice-organisaties financieren.

Het rapport Tip of the Iceberg: Religious Extremist Funders against Human Rights for Sexuality & Reproductive Health in Europe van The European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights (EPF) fileert (2009 – 2018) de strategie van conservatieve netwerken. Dit rapport geeft een inkijk in de transnationale strategie van ultraconservatieve groeperingen. En in de financieringsmechanismen die zij hanteren om in Europa, over alle landsgrenzen heen, hun agenda te realiseren. Het beeld dat naar voren komt, is dat van een georganiseerde gemeenschap van gelijkgestemde conservatieven en verwante alt- en extreemrechtse actoren.

700 miljoen USD voor antigenderorganisaties

Het onderzoek legde bloot hoe hiervoor over de periode 2009 – 2018 in de Europese regio in totaal 707,2 miljoen dollar werd vrijgemaakt. Dit door organisaties binnen Europa, de Verenigde Staten en Rusland (Russische Federatie). Het EPF identificeerde 437,7 miljoen dollar afkomstig van binnen de EU. Het ontdekte voorts dat 188,2 miljoen dollar afkomstig was uit de Russische Federatie en 81,3 miljoen dollar uit de VS. Men vermoedt dat dit een onderschatting is. Het EPF heeft het over een ‘antimensenrechtenagenda’.

Meer dan 437 miljoen dollar is afkomstig van binnen Europa zelf. De financiering van binnen de EU is gestegen van 17,5 miljoen dollar tot 63,8 miljoen dollar per jaar om over een periode van 10 jaar te komen tot 437,7 miljoen dollar. De financiering is afkomstig van particuliere stichtingen, actoren uit het maatschappelijk middenveld, politieke partijen en religieuze actoren. Onder de grote Europese financiers vinden we de stichtingen en ultraconservatieve netwerken.

Europese sociale en economische elites zijn een belangrijk onderdeel van het antigender- en gerelateerde alt- en extreemrechtse financieringslandschap. Er zijn minstens 60 van dergelijke elites. Daaronder vermogende particulieren en bedrijven, algemeen bekend als de ‘One Percent’, en (religieuze) aristocratische netwerken. Deze hebben antigenderinitiatieven gefinancierd. Ze hebben dus onrechtstreeks bijgedragen tot de opkomst van de alt- en extreemrechtse partijen in Europa die religieus extremisme omarmen (vaak in combinatie met economisch hyperliberalisme).

Amerikaanse financiering

De Amerikaanse financiering komt voornamelijk van enkele organisaties, meestal gefinancierd door behoudsgezinde en/of extreemrechtse particulieren. Doelstelling is het optreden van de Europese instellingen te beïnvloeden. Ze viseren niet enkel de Europese Unie, maar ook de Verenigde Naties, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa en de Raad van Europa. Organisaties en stichtingen in de VS hebben meer dan 81,3 miljoen dollar naar Europa gesluisd over een periode van 10 jaar. De gemiddelde uitgaven stegen daarbij van 4,7 miljoen dollar in 2009 tot 7,7 miljoen dollar in 2018.

Enkele conservatieve stichtingen kunnen worden gelinkt aan acties in Europa. Zo bijvoorbeeld de familiestichtingen DeVos (oud-minister van onderwijs, kabinet Trump), de Charles Koch Foundation, de Clair-obscurstichting, de National Christian Foundation, de Donors Trust, de Prince Foundation en de Templeton Foundation. We mogen de macht die uitgaat van deze groepen, niet onderschatten. Zo publiceerden in 2020 Amerikaanse democratische senatoren een rapport over de juridische hindernissen waarmee de Affordable Care Act (ook bekend als ‘ObamaCare’) of de reproductieve rechten in de Verenigde Staten worden geconfronteerd.

De Russische Federatie

Russische antigenderfinanciering duikt voor het eerst op in 2013. Ze bereikt al snel meer dan 24 miljoen dollar per jaar. In de periode tot 2018 loopt ze op tot een totaal van 188,2 miljoen dollar. De 188,2 miljoen dollar leidt onder andere naar oligarchen en naar zogeheten ‘wasserettes’. Die zijn bedoeld om illegaal geld van de Russische Federatie naar Europa te verkassen. Een andere geldstroom verloopt via agentschappen die zich toeleggen op subtiele acties, te klasseren onder de noemer ‘antigender zachte diplomatie’.

De antigenderfinanciering wordt duidelijk mede aangestuurd door Russische geopolitieke motieven. De doelstelling is om in Europa anti-EU, antiliberale en antimensenrechtenactoren en -agenda’s te propageren en te ondersteunen.

Astroturfing

Om de nodige gelden te kunnen genereren passen de antigenderactoren onder andere de ‘astroturfing’-techniek toe (het in scène zetten van zogeheten burgerinitiatieven die de indruk moeten wekken spontane initiatieven te zijn). Het rapport verduidelijkt hun strategie en gemeenschappelijke kenmerken. Ze creëren façades om groepen aan te spreken. Vervolgens wisselen ze gegevens uit om het fondsenwervingspotentieel te maximaliseren. Zo infiltreert men in alt- en extreemrechtse groeperingen. Afzonderlijke astroturfstructuren bieden de alt- en extreemrechtse partijen ook mogelijkheden tot het genereren van inkomstenbronnen. Die vallen vaak binnen de grijze gebieden van de wetten voor (campagne)financiering.

Gekende antigenderactoren zijn onder meer de officiële vertegenwoordiging van de kerk bij de EU, de COMECE of Vaticaanse functionarissen. De protestantse antigenderactoren zijn voornamelijk afkomstig uit de Nederlandse Hervormde Kerk, protestantse gemeenschappen in Oost-Europa en Amerikaanse protestantse groeperingen in Europa. Het rapport merkt op dat twee kleine christelijke politieke partijen in Nederland een rol vervullen binnen de antigendermobilisatie. Christelijk-orthodox antigenderactivisme wordt gekenmerkt door zijn aansluiting bij nationale politieke elites en oligarchen. Nationaal-orthodoxe kerken zijn antigenderprotagonisten geworden. Net door zich rond deze projecten te scharen, zien religieuze actoren, soms van concurrerende denominaties, de kans zich rond een project te verenigen.

Reden tot ernstige bezorgdheid

Het Nederlandse Europarlementslid Sophie in ’t Veld zei dat de hoeveelheid geld die in het rapport wordt gedocumenteerd, ‘onthutsend’ is. En dat er reden is tot ernstige bezorgdheid. ‘In Europa zijn we veel te lang naïef en blind geweest voor dit probleem, nu moeten we het aan de kaak stellen’.

Deze overlappende politieke en economische projecten en het (religieuze) normatieve project dat de mensenrechten ondermijnt, moeten zorgen baren. Ze ondergraven op geraffineerde wijze de fundamenten van de gereguleerde markteconomieën en de liberale, open, pluralistische, democratische instellingen.

alain vannieuwenburg

Internationale organisaties financieren antigendergroepen in Europa