De coronacijfers stagneren, en wel op een plateau dat drie keer hoger ligt dan wat voorzien was voor verdere versoepelingen. Voor de aandachtige waarnemer kan dat nauwelijks een verrassing heten. De vraag is nu wat het Overlegcomité van nu vrijdag met de nieuwe cijfers gaat aanvangen.

1/100 besmette Belgen

De corona-erfenis die de regering De Croo cadeau kreeg van de uittredende regering-Wilmès kreeg, was niet min. Die had er eind september tegen alle virologische adviezen in niet beter op gevonden de coronamaatregelen nog wat te versoepelen omdat de ziekenhuizen per slot van rekening nog niet vol lagen. Eén maand later piekte het aantal besmettingen op een goede 16.000 per dag. Anders gesteld: op één week tijd geraakte één op de honderd Belgen besmet; Wilmès zelve was er een van.

Eenheid van commando

Ziedaar de heftige omstandigheden waarin de regering-De Croo en zijn minister van Volksgezondheid van Frank Vandenbroucke moesten starten. Makkelijk is uiteraard iets anders, anderzijds was nog slechter doen haast onmogelijk.

Vivaldi – Vandenbroucke en De Croo kop – ontgoochelde dan ook niet. In tegenstelling tot hun voorgangers namen ze de communicatie zelf in handen en werd er kordaat opgetreden. Bovendien slaagde men er ook in de regio’s mee te trekken en zo eenheid in commando te krijgen. Midden oktober ging de horeca opnieuw op slot. Twee weken later volgde lockdown 2.0, met als speerpunten een zware beteugeling van de sociale contacten, een avondklok en de sluiting van de niet-essentiële winkels. De herfstvakantie werd met een week verlengd.

Vertragend tempo

De effecten lieten gelukkig niet lang op zich wachten. Een spectaculaire daling van de corona-cijfers zette zich in en België verdween uit het Europese koppeloton. Op de al gauw weerklinkende roep om versoepelingen kleefde Vandenbroucke twee concrete cijfers: het aantal besmettingen moest onder de 800 per dag en het aantal ziekenhuisopnamen onder de 75, en dat twee weken lang. Tegen het toenmalige tempo zou dat zich kunnen voltrekken rond midden januari. Alleen, het tempo stokte. En dat is echt niet enkel de schuld van dat deel van de bevolking dat zich niet aan de regels houdt.

Lockdown 2.0 verschilt immers op nogal wat punten van versie 1.0, het is er al met al een bleek afkooksel van. De voornaamste verschillen: niet-essentiële verplaatsingen mogen deze keer wel, scholen en grenzen zijn opengebleven, de profsport werd niet stilgelegd en — last but not least: het is nu kouder, donkerder ook.

Het lijdt geen twijfel dat de virologen en biostatistici de regering op de impact van elk van deze factoren hebben gewezen. Daarom allicht werd de lat op 800 besmettingen per dag gelegd, wat betrekkelijk weinig ambitieus was in vergelijking met de 80 dagelijkse besmettingen die we in juni na de eerste lockdown konden optekenen. Maar toch nog te ambitieus, zo blijkt nu. Ergo, de huidige maatregelen zijn niet afdoende.

Onderwijs

Aan de voor de deur staande winter kan uiteraard niemand wat verhelpen, maar de andere verschillen betreffen wel degelijk beleidskeuzes, waarvan de ene al meer verdedigbaar is dan de andere. Ik overloop ze even.

Virologisch bekeken heeft het toelaten van niet-essentiële verplaatsingen allicht de minste impact, tenminste voor wie zich aan de regels houdt. Als ik met mijn gezin voor de verandering ga wandelen in de Ardennen in plaats van in het Pajottenland, geeft dat het virus geen extra kansen. Anderzijds zijn lockdownfeestjes nu wel makkelijker te organiseren, het is de trieste waarheid. Dergelijke feestjes zwaarder bestraffen dan nu het geval is, lijkt het enige alternatief tegenover een verbod op niet-essentiële verplaatsingen, wat ook de brave zich aan de regels houdende burger zijn schaarse verzetje zou ontnemen. Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne liet zich al in de richting van zwaardere boetes uit.

De scholen dan. Ontkennen dat die openhouden wel degelijk gevolgen heeft voor de cijfers is als het daglicht ontkennen, we weten enkel niet precies hoe groot die gevolgen is. Onderwijsminister Ben Weyts heeft al met hart en ziel gevochten om de scholen zoveel mogelijk open te houden en dat is bijzonder verdedigbaar. Als vader van twee dochters van elf en dertien heb ik met eigen ogen moeten aanschouwen hoe het sluiten van de scholen een tijdelijke stop heeft gezet op hun geestelijke ontwikkeling. Tijd die niet meer kan worden ingehaald; je bent maar één keer elf of dertien. Als één doel virologische risico’s verantwoordt, dan wel het pedagogische. Weliswaar niet onbeperkt. Het verlengen van de herfstvakantie is heilzaam gebleken. De kerstvakantie zal hopelijk wat voorspelbaar eindejaarswangedrag compenseren. En indien nodig hoeft men niet te aarzelen om ook de krokusvakantie te verlengen.

Profsport

Blijven de twee domeinen waarop we onze beleidsmakers wel degelijk mogen – om niet te zeggen moeten – aanspreken: profsport en grenzen.

Profsport kan wel degelijk veilig worden georganiseerd. Voorbeelden zijn de afwerking van de Champions League 2019-‘20 die in een gesloten bubbel plaatsvond in Lissabon of de NBA die hetzelfde deed in Disneyworld. De Australian Open 2021 zal plaatsvinden nadat de spelers eerst veertien dagen in een gecontroleerde quarantaine zullen verblijven. Het is het enige internationale sportevent dat de Aussies toelaten. De voorbereidingstornooien in de aanloop naar de hoogmis van het tennis worden geschrapt. En ook wielerwedstrijden als de Tour Down Under gaan niet door.

Het verschil met de onveilige manier waarop profsport vandaag in Europa verloopt, is significant. Bij ons konden de meeste wielerwedstrijden gewoon doorgaan; ploegsporten als voetbal of basket eveneens omdat de sporters en hun entourage in één bubbel zouden leven. De laatste is echter regelrechte onzin. Iedereen gaat immers gewoon elke avond naar huis. En kan dus gewoon het virus meenemen van thuis naar de club, en van de club naar thuis. Wat, ondanks het veelvuldige en snelle testen, voortdurend gebeurt. Reken daarbij dat er in geval van besmettingen niet collectief in quarantaine moet gegaan worden en je begrijpt de honderden gevallen van corona in bijvoorbeeld de Juplier Pro League op een gemeenschap van allicht nog geen 2000 mensen.

Dit weekend waren er nog meer dan tien gevallen bij Beerschot en Eupen. Tel daarbij het aantal mensen in de naaste omgeving van de spelers die besmet geraakten. Bereken het exponentiële effect daarvan. En begrijp dat dit nog langer toelaten ronduit dodelijk en dus onverantwoord is.

Geef de profsporters en hun omgeving voor mijn part voorrang wanneer de vaccins er zijn, maar laat tot die tijd enkel nog wedstrijden doorgaan als er een echt gesloten bubbel is. Ook voor de veiligheid van de spelers zelf is het beter dat ze gewoon heel de tijd bij elkaar blijven.

Grenzen

De grenzen zijn een ander heikel punt. In zowat elk land dat zichzelf succesvol mag noemen in de strijd tegen corona, zijn de grenzen gesloten voor niet-essentiële reizen. Of het nu over Noorwegen, Nieuw-Zeeland of Japan gaat: u komt er als toerist vooralsnog niet in.

Toen we einde mei corona onder controle kregen, leken gesloten grenzen een valabele optie voor een land als België. Belgische toeristen zouden dan hier hun reiscenten spenderen en het virus zou minder kansen krijgen zich te herlanceren. Goed voor onze economie, goed voor onze gezondheid. Andere Europese landen gooiden echter hun grenzen open en België volgde gedwee. Bovendien werden mensen die uit een rode zone terugkeerden niet af nauwelijks getest. De corona-mutant die hier welig tierde tijdens de tweede golf was afkomstig uit Spanje. Dat hadden we kunnen vermijden als de overheid haar verantwoordelijkheid had genomen.

Het zou vandaag vooral vanuit de EU zijn dat druk wordt gezet om grenzen open te houden, in het kader van vrij verkeer van personen en goederen. Grenzen sluiten heet ook een complexe materie te zijn, al helemaal in een land als België. Dat geloven we best, maar toch toont de eerste golf aan dat het wel degelijk mogelijk is. Op zijn minst dringt een verbod op niet-essentiële reizen buiten de grenzen zich op. Het slapjes houden bij aanbevelingen volstaat niet, zo blijkt uit de talrijke buitenlandse reizen die vandaag worden geboekt naar bijvoorbeeld de Canarische eilanden. De overheid moet er zich over beraden of die baten het risico op een grotere derde golf waard zijn.

Cruciale weken

Met de vaccins in zicht maar nog niet binnen handbereik, staan bevolking, media en overheid voor enkele cruciale weken en maanden. Wat wij de komende weken doen en wat het Overlegcomité vrijdag beslist, zal een grote invloed hebben op de omvang van de derde golf.

De media dienen te beseffen dat zij beide andere actoren kan beïnvloeden. En ze moeten erkennen dat ze de voorbije periode al te vaak op de verkeerde nagels heeft geklopt. Frank Vandenbroucke heeft zich twee weken als een duivel in een wijwatervat moeten weren na zijn verbale ‘den blok erop’-slippertje. Het had van meer journalistieke intelligentie getuigd als men hem ook voor de voeten had geworpen dat ‘den blok’ er misschien nog niet stevig genoeg opstond.

De politiek van haar kant dient te beseffen dat oproepen tot gezond verstand niet zal volstaan om gans de bevolking mee te trekken in het verhaal en dat niet alles controleerbaar is. Met enkele gerichte beleidskeuzes kan ze zelf een groot verschil maken. Ik reken er als burger op dat die nu ook gemaakt worden. Voor onze volksgezondheid en het geheel van onze economie.

Kris Timmermans

Kris Timmermans (1974) is historicus en werkzaam in de IT-sector.

Den blok erop, beste Frank Vandenbroucke!

De olifant in de N-VA