De olifant in de N-VA

Bart De Wever werd afgelopen weekend met een stalinistische score voor de zesde maal tot N-VA-voorzitter verkozen. Nochtans verliep zijn vijfde ambtstermijn allesbehalve vlekkeloos. Is hij nog de geschikte man?

Spoelen we even zes jaar terug in de tijd, naar het voor de N-VA gezegende jaar 2014. Bart De Wever heeft zijn partij naar een grandioze verkiezingsoverwinning geleid met ruim 32% van de stemmen in Vlaanderen. Het Vlaams Belang is uitgekleed; de zittende meerderheid van sp.a, CD&V en Open Vld houdt weliswaar stand, maar herovert nauwelijks een zetel na de electorale optater die ze in 2009 te verwerken kreeg.

Bocht

In de aanloop naar deze verkiezingen verkeert De Wever in een waarlijke staat van genade. Hij predikt een inclusief gemeenschapsverhaal, met veel nadruk op de verantwoordelijkheid van éénieder, ook wat betreft integratie. Hij laat daarbij niet na op de structurele gebreken van ons land te wijzen, maar hamert vooral op de nood aan sociaaleconomische hervormingen. De bocht van Bracke, weet u nog wel? De Wever zelf was nauwelijks op een foute uitspraak te betrappen; alles wat hij zei volgde een bijna onweerlegbare logica die het ganse land beter zou maken. Hiermee veroverde hij een electoraat dat veel ruimer was dan de Vlaams-nationale vijver. Inclusief ondergetekende.

Nadien kwam de kers op de taart, door naar hedendaagse Belgische normen luttele 139 dagen een akkoord te sluiten met de Vlaamse christendemocraten en liberalen. Aan Franstalige kant ging MR overstag, in ruil voor het inslikken van enige voortgang betreffende de structuur van dit land. Voor de N-VA was dit buvable, omdat een regering zonder de vermaledijde PS een staatshervorming op zich heette te zijn. De verwachtingen van de N-VA-kiezers waren hoe dan ook hooggespannen.

Blunder

Anno 2020 is de N-VA veel van haar gratie kwijtgespeeld. De partij bleef na de verkiezingen van vorig jaar weliswaar de grootste, maar verloor wel een kwart van haar kiezers. Bovendien slaagden de Vlaams-nationalisten er finaal niet in tot de nieuwe coalitie toe te treden. Pijnlijke vaststelling daarbij: aan beide gebeurtenissen ging een strategische blunder van De Wever vooraf.

Vooreerst was er de in alle betekenissen van het woord dramatische beslissing om uit de regering Michel te stappen omwille van het fameuze Marrakeshpact. Daaraan ging een foute analyse van de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 vooraf, toen Vlaams Belang uit het dal klauterde en de N-VA links en rechts wat van haar pluimen liet. Het eerste was het gevolg van het nieuwe elan dat Tom Van Grieken aan zijn partij gaf, het tweede was ook te wijten aan het tot dan povere bilan van de regering-Michel.

In plaats van te proberen in de laatste rechte lijn van Michel-I alsnog het palmares wat op te blinken, besloten ze het schip te verlaten, gemaakte akkoorden over migratie te verbreken en de standpunten daaromtrent te verstrakken. Nota bene op het domein van de zeer populaire Theo Francken, van wie men allerminst kon zeggen dat zijn beleid niet gesmaakt werd. Een serieuze knauw in de reputatie van de N-VA als betrouwbare coalitiepartner was het gevolg; het electoraal echec bleef niet achterwege.

Alibi

En dan was er dat fameuze Ter Zake-interview eind juli waarin De Wever nieuwbakken Open Vld- voorzitter Egbert Lachaert aanmaande om zonder verpinken de MR te lossen en zijn krabbel te zetten onder het akkoord dat de N-VA had gesloten met socialisten en christendemocraten aan beide zijden van de taalgrens.

Lachaert weigerde verbolgen en zette vervolgens Vivaldi op poten, een formule die hij voor zijn aantreden had afgewezen. Volgens De Wever stond Lachaerts besluit al vast op de dag van het bewuste interview. Waarom De Wever het dan nodig vond zijn liberale concullega met dat interview een alibi voor zijn U-bocht te verschaffen, is een vraag die tot dusver onbeantwoord is gebleven.

Doorbraak

Zo is de N-VA tussen hamer en aambeeld beland. In de Vlaamse meerderheid met partners waartegen ze federaal oppositie moet voeren. Een Vlaamse systeempartij die zich verzet tegen het Belgische systeem waarin het tegen heug en meug meedraait. Met een voorzitter die ondanks zijn retorisch talent nog slechts sporadisch de juiste snaren weet te raken buiten de eigen kringen, noodzakelijk nochtans om nieuwe electorale aanwas te kweken.

De Wever schrijft in zijn intentieverklaring als kandidaat-voorzitter in 2024 een historische doorbraak te willen forceren. Hij wijst daarbij expliciet de extreme partijen af die ‘onvrede aanblazen zonder oplossingen aan te reiken.’ 97% van stemmende N-VA leden gaat hierin mee, en verklaart zich dus akkoord om niet de kant van de radicalisering op te gaan. Het lijkt er dus op dat De Wever en de N-VA mikken op een reanimatie van het kortstondige akkoord dat deze zomer op tafel lag tussen N-VA en PS. Dit land kan daar enkel baat bij hebben; zelfs de grootste belgicist zal erkennen dat het huidige model inadequaat, tot op de draad versleten en in coronatijden zelfs redelijk dodelijk is.

Olifant

Om een historische doorbraak mogelijk te maken, dient evenwel eerst de olifant de kamer te worden uitgewerkt. De Wever heeft het potje politieke stratego dat hij eind 2018 zelf opstartte finaal verloren bij de opstart van Vivaldi. Binnen de N-VA rekent niemand hem dat aan, erkentelijk zoals men daar begrijpelijkerwijze is aan de man die de partij groot heeft gemaakt.

Een mea culpa van De Wever zelf zou daarom bijzonder bevrijdend kunnen werken, zowel voor hem als voor de partij. Gewoon even zeggen dat de regering verlaten destijds niet het beste aller ideeën was, volstaat. De afgelopen weekend uitgestoken hand van Lachaert aanvaarden lijkt eveneens verstandig, wat er ook moge gebeurd zijn. Historische akkoorden worden nu eenmaal niet bereikt met de hakken rancuneus in het zand. En al helemaal niet als een tweederdemeerderheid vereist is. De Wever, N-VA, de Vlaamse regering en de Vlaamse bevolking kunnen er enkel baat bij hebben als onder dit hoofdstuk uit onze politieke geschiedenis een dikke streep wordt getrokken.