Beroepsagitatoren!

Scholieren die spijbelen om te gaan betogen? Ach, niets nieuws onder de zon! In de jaren zeventig van de vorige eeuw was ik er zelf één…

Ik was een redelijk brave middelbare scholier aan het Koninklijk Atheneum van mijn geboortestad Aalst. Steeds huiswerk gemaakt, goeie punten op het rapport, nooit ondergedoken in duistere stationscafés tussen hopeloze zittenblijvers die er maar niet slaagden hun humaniora af te maken.

Toch moet ik U bekennen dat ook ik me ook aan illegaal schoolverzuim heb schuldig gemaakt…

De dramatische gebeurtenissen spelen zich af in het voorjaar 1973. Hoewel ik ongetwijfeld nog veel te leren had en objectief gezien alle redenen had om naar erudiete leraars te luisteren, was ik tot de subjectieve conclusie gekomen dat ik niet anders kon dan één keer per week weg te blijven uit de les. Ik was niet de enige: op de afgesproken dag liep bijna de hele school leeg. Allemaal samen door de schoolpoort naar buiten, tot verbijstering van de directie die zoiets nog nooit gezien had: alle leerlingen weg, de woedende aanmaningen van strenge studiemeesters straal negerend.

Een even onweerstaanbaar als mysterieus elan had zich van ons meester gemaakt. Voor het eerst in ons jonge leven deden we iets dat we tot dan toe enkel op tv hadden gezien: we gingen betogen!

Politiek gebros

Niet voor het klimaat, neen, dat bestond toen nog niet. Dampende diesels verpestten ongestoord de lucht. De ozonlaag was iets uit de les aardrijkskunde, CO₂ kwam enkel aan bod in de scheikunde. En opwarmende temperaturen? Daar waren we elke zomer weer blij om. Niet één scholier zou daarvoor door de straten getrokken zijn.

Neen, ons gebros was politiek geïnspireerd!

Dat was merkwaardig, want de wereld leek door de Koude Oorlog een beetje ingedommeld. Een ijzeren gordijn verdeelde Europa. Beide blokken konden elkaar dan wel een keer of tien vernietigen, maar de klad zat er toch een beetje in: Amerika was niet meer wat het geweest was; het had een smadelijke nederlaag geleden in Vietnam. En Rusland was nog de Sovjet-Unie maar Leonid Brezjnev begon steeds meer op een zombie te lijken.

Met de Belgische politiek ging het al niet meer beter; de laatste enigszins opwindende gebeurtenis was de Grote Staking van 1960 geweest. Edmond Leburton (PS) was zowat de minst charismatische eerste minister ooit. Die bovendien geen woord Nederlands sprak.

VDB

Maar het was ook niet een flamingantische reflex die ons motiveerde.Wel de sterke man achter Leburton, de onvergelijkbare Paul Vandenboeynants, VDB zoals iedereen hem kende, de enige politicus die zich met zijn initialen liet aanspreken. Hij was minister van Defensie of liever van Oorlog, zoals Mark Grammens hem in het weekblad De Nieuwesteevast noemde.

VDB had het vermaledijde plan opgevat om het Belgische leger te moderniseren. De soldaten die in Duitsland weerstand moesten bieden aan de Russische dreiging moesten volgens hem professionelen zijn. Gewone dienstplichtigen hield hij liever binnen de landsgrenzen.

Staatsgreep

Het idee van een beroepsleger was ons onverdraaglijk. Geheel in de sfeer van de tijd van de Koude Oorlog vermoedden wij de hand van uiterst rechtse krachten die een militaire staatsgreep voorbereidden. De laatstejaars schreven ophitsende vlugschriften en spoorden ons aan tot actie.

In kleine groepjes stapten we door het Aalsters stadscentrum en schreeuwden onze jonge kelen schor. Voor vijftienjarigen als ik was het een opwindend besef dat je dus ook samen met je klasgenoten door de straten kon lopen protesteren op momenten dat je verondersteld werd op een schoolbank te zitten. Dat gevoel van vrijheid, dat alles mogelijk was en het leven van een scholier plots niet voorspelbaar saai leek werd voor mij nog versterkt doordat het meisje waarop ik in stilte al jaren verliefd was naast me opstapte. Zo ontdekte ik dat politiek engagement soms onverwachte collaterale voordelen heeft…

Er doken steeds meer scholieren op. Van overal kwamen ze, uit officiële en vrije scholen, zelfs de technische scholen sloten aan. De beweging leek niet meer te stoppen. Zelfverklaarde stakingsleiders verschenen die de strategie bepaalden voor de volgende weken: er zouden pamfletten uitgedeeld worden en er moesten piketten staan aan de scholen. Om sancties te vermijden, mochten we nooit de wacht optrekken voor onze eigen school. De organisatie verliep onberispelijk en de vlam sloeg over naar andere Oost-Vlaamse steden. En dan kwam de dag dat er in Aalst, steeds binnen de lesuren, zowaar een provinciale betoging georganiseerd werd. Nooit zal ik dat gevoel van jeugdige euforie vergeten toen we opstapten langs rijen verbaasde Aalstenaars. Ik schatte het aantal deelnemers op minstens 500.000. De rijkwacht telde er 7.800. Ik wist natuurlijk dat verschil te wijten aan het feit dat de gendarmes omgekocht waren door VDB.

Echo’s van vroeger

VDB was in alle staten en moest uiteindelijk bakzeil halen. Zijn afgang was eigenlijk minder een gevolg van ons verzet tegen een beroepsleger, dan van zijn strategische fout om dat te koppelen aan een afschaffing van de mogelijkheid tot uitstel van legerdienst voor studies. Die maatregel werd door niemand gesteund, waardoor het hele plan van VDB nog op weinig steun kon rekenen. De minister van Oorlog kon zijn nederlaag moeilijk verkroppen en wees met een beschuldigende vinger naar ‘beroepsagitatoren’ die de scholieren zouden opgehitst hebben.

Als ik nu kritiek op de jonge klimaatprotesteerders hoor, dan hoor ik echo’s van mijn eigen woelige tijd: dat we er allemaal niets van begrepen, dat we beter naar de les zouden gaan, dat we opgeruid werden door linkse provocateurs. Maar het is alsof ik mezelf terug zie stappen door de Aalsterse straten. En het is niet omdat ik nu 45 jaar ouder ben dat ik die jonge mensen rebellie, idealisme en engagement wil ontzeggen. Er zijn inderdaad van die momenten dat het beter is om de straat op te gaan dan braaf in de klas te blijven…