Nog maar net terug van de COP27 in Sharm El Sheik trekt Zakia Khattabi (Ecolo) als federaal minister voor Leefmilieu begin december naar het Canadese Montreal voor de COP15 rond biodiversiteit. Ze neemt met het nieuwe BiodiversiScape-programma een pilootproject mee dat de federale overheidsdiensten en overheidsbedrijven moet helpen voorzien van groene daken, bloemenweiden, bijenkorven, regenwaterbekkens en vleermuiskastjes.

Donderdag 24 november stelde Zakia Khattabi (Ecolo), de federale minister van Leefmilieu, met BiodiversiScape een nieuw programma voor om de biodiversiteit te bevorderen binnen de federale overheidsinstellingen. De aankondiging staat op zichzelf, maar is een mooie opsteker voor Khattabi die van 7 tot 19 december deelneemt aan de COP15-biodiversiteitstop in Montreal (Canada). COP staat weer voor ‘Conference of Parties’, maar deze keer van het verdrag genaamd ‘Convention on Biological Diversity’ (CBD). 150 landen ondertekenden die Conventie in 1992 op de Rio Earth Summit in Brazilië.

Biodiversiteitstop

Over die biodiversiteitstop wist Pierre Kerkhofs van de FOD Volksgezondheid als voorzitter van het Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid (CCIM) een korte toelichting te geven aan Doorbraak. ‘Door de coronaperikelen is de top van China na een paar keer uitstel verplaatst naar Montreal.’ Kerkhofs, een academicus en veearts die voordien aan het hoofd stond van Sciensano, gaat net als naar Sharm El Sheik voor de klimaattop zelf niet mee.

Kerkhofs kreeg uiteindelijk gelijk dat meer transparantie over de Belgische delegatie noodzakelijk is en dat de selectie van wie meegaat strenger mag. ‘Als een bedrijf als DEME meegaat, vertegenwoordigen die uiteindelijk enkel het bedrijf en de belangen van het bedrijf. Dat ngo’s meegaan kan je verdedigen, maar dan moet je duidelijk maken dat ze voor een nevenprogramma gaan en geen deel uitmaken van de Belgische delegatie die onderhandelt. We gaan na de ervaringen met COP27 dat duidelijker communiceren en structureren.’

Via het BiodiversiScape-programma willen het directoraat-generaal Leefmilieu van de FOD Volksgezondheid, Defensie, de Regie der Gebouwen, de NMBS en Infrabel op initiatief van de federale minister van Leefmilieu, Zakia Khattabi, ‘biodiversiteit integreren in alle (her)inrichtings-, bouw- en renovatieprojecten op federale domeinen’.

Federale partners

Elk van die federale partners kwam kort de aanpak voorstellen. Het budget is klein: 2 miljoen euro per jaar. Daarvan gaat 1,5 miljoen euro naar projecten en de rest naar personeel, communicatie, enzovoort. Elk van de partners besteedt ook zelf budget. ‘Het doel is om het goede voorbeeld te tonen’, aldus Khattabi. ‘Het is een leerproces om te zien hoe het beter kan. We willen beginnen op federaal niveau en gaan samenwerken met de Gewesten. We kunnen niet van anderen vragen wat we zelf niet bereid zijn te doen.’

De federale overheid heeft 25.000 hectare gronden en gebouwen. Die zullen naast aanleg van groene daken, maaivelden enzovoort voortaan ecologische aangepakt worden. In lastenboeken zullen voortaan maatregelen ter bevordering van de biodiversiteit staan. Dat is sinds 2022 het plan. Alle offerte-aanvragen die nu klaar liggen bevatten reeds die clausules. Dan gaat het over het plaatsen van bijenkorven, aandacht voor vleermuizen, het laat maaien en een pesticidenverbod. Khattabi liet daarvoor een interne richtlijn opstellen in 2021. Een voorbeeld van de toepassing is momenteel te volgen bij de vestiging van de federale politie in Asse. De federale overheid transformeert daar 2.000 vierkante meter met fruitbomen, hagen en waterdoorlatende parkings.

Vier assen

Het BiodiversiScape-programma bestaat uit vier assen: concrete realisaties, richtlijnen, communicatie en het delen van informatie. De minister van Defensie, Ludivine Dedonder (PS), zei in haar betoog: ‘Het verdwijnen van soorten bereikt een triest record.’ Tegen 2040 wil Defensie koolstofneutraal zijn. Het leger denkt daarbij aan het plaatsen van windturbines en het zoeken naar ‘bijkomende kansen om een toename van de biodiversiteit te behalen’. Los van de kolder die dergelijke uitspraken misschien opwekken, toonde Defensie met luitenant-generaal Marc Thys, die naast vicechef van defensie ook de vleugeladjudant van de koning is, twee veelbelovende projecten.

Major Tong lichtte toe hoe de Koninklijke Militaire School (KMS) en de campus Saffraanberg (bij Sint-Truiden) uitgekozen werden. ‘We onderzoeken wat we kunnen doen’, aldus Tong. ‘De binnentuin van de KMS is slecht bestand tegen hitte.’ Al klonken uitspraken van minister Dedonder als ‘hittegolven die door de klimaatverandering meer voorkomen’, ‘ook de fauna zal profiteren’ of ‘de aanleg van opvangbekkens voor de gevolgen van stortregens’ nogal potsierlijk. ‘Defensie streeft naar een evenwicht tussen mens en natuur’, aldus Dedonder. De NMBS gaat aan de slag met enkele van de 555 stations. De vergroening van de parkings en de waterdoorlatendheid krijgen prioriteit. De drie projecten zijn netjes verdeeld per gewest: Zottegem, Sint-Genesius-Rode en Ciney. Telkens een hectare parking.

Collega’s Infrabel

De collega’s van Infrabel, dat de infrastructuur van de spoorwegen beheert, liet bij monde van Pascale Heylen, manager sustainability, weten dat 6.500 kilometer sporen en kunstwerken (bruggen en tunnels) tegen 2030 een ecologisch infrastructuurnet zullen vormen. De veiligheid blijft prioritair. De nadruk komt dus om vegetatiebeheer van de bermen. Infrabel wil voorkomen dat vegetatie impact heeft door bijvoorbeeld omgevallen bomen op de sporen.

De focus komt op natuurzones in de omgeving. Het dagelijks beheer zal bestaan uit ecologisch maaien. Daarvoor zal Infrabel samenwerken met gemeenten en natuurorganisaties. Dat zal gebeuren op twee manieren: hakhoutbeheer met nadruk op inheemse soorten en een corridorzone voor dieren. Infrabel heeft reeds ervaring wat dit betreft met de hazelmuis in Voeren. Infrabel zal ‘nature positive’ zijn in 2030.

De Regie der Gebouwen beheert 6,8 miljoen vierkante meter. Hun lastenboeken zullen vanaf 2022 ‘performanciel’ zijn betreft biodiversiteit. Voor Khattabi is de vergroening van stedelijke en voorstedelijke zones een van de belangrijkste doelstellingen van de Belgian Biodiversity Alliance, een nationaal initiatief dat eind oktober 2022 werd gelanceerd in de aanloop naar de COP15 over biodiversiteit, en waar het BiodiversiScape-programma deel van uitmaakt. ‘De Belgische federale overheid wil de trend keren en het groenblauwe netwerk in en rond steden versterken om de biodiversiteit te herstellen.’

Biodiversiteit

De bedoeling is om biodiversiteit aan bod te laten komen in alle denkpistes over processen, aankopen, (her)inrichting, renovatie of nieuwbouw. De federale partners vormen een eerste doelgroep, maar ‘op termijn zullen ook projectontwikkelaars en bouwpromotoren uit de privésector en beheerders van niet-federale domeinen beoogd worden’.

Het BiodiversiScape-programma maakt deel uit van een langetermijnvisie. De pilootfase ervan eindigt in 2027. ‘Het aanpakken van het verlies aan biodiversiteit vandaag de dag is een belangrijke milieu-uitdaging om de duurzaamheid van onze planeet te waarborgen. Het is essentieel dat de federale regering het voorbeeld geeft en het enorme biodiversiteitspotentieel van haar eigendommen en landgoederen benut. Elke vierkante meter telt! Daarom lanceer ik vandaag BiodiversiScape: een initiatief waarmee we samen met federale partners actie zullen ondernemen om de biodiversiteit binnen onze bevoegdheden te beschermen en te herstellen. Want bescherming van de milieugezondheid is behoud van de menselijke gezondheid’, aldus Zakia Khattabi.

De federale ministers gaan naar de COP15 in Montreal met in hun bagage het regeerakkoord, waarin bepaald is dat de federale overheid bij het beheer van de federale domeinen een voorbeeldfunctie met betrekking tot de biodiversiteit moet vervullen. België ondertekende het Verdrag van de Verenigde Naties inzake Biologische Diversiteit (CBD), waar kwantitatieve doelstellingen aan vastzitten. De EU deed hetzelfde voor elk van haar lidstaten. Op basis van een nieuw akkoord beslist elke staat die partij is bij de conferentie over zijn doelstelling.