‘Boris Johnson is ongeschikt’

‘Bijzonder pijnlijk voor de regering, alleen jammer dat niemand hem echt vertrouwt’, klonk een van de commentaren na de opmerkelijke parlementaire hoorzitting van gisteren. Dominic Cummings verscheen in het Lagerhuis voor een officiële commissie die de aanpak van de coronapandemie onder de loep neemt. De man spaarde bijna niets of niemand. Zeven uur lang werd de voormalige adviseur van de Britse premier op de rooster gelegd. Nu ja: de parlementairen maakten niet altijd even veel indruk met hun vraagstelling. Wat Boris Johnsons vroegere ‘special adviser’ te vertellen had, voldeed wel aan de verwachtingen van de pers. Vooral de minister van Gezondheidszorg, Matt Hancock, werd het mikpunt van Cummings’ bekentenissen.

De burgemeester uit de film Jaws

Dominic Cummings lichtte voor de eerste keer in het openbaar toe waar het misliep tussen hem en Boris Johnson. Hij wijst daarbij naar Carrie Symonds, de verloofde van de premier. Zij bemoeide zich volgens de spreker veel te veel  met het reilen en zeilen van Downing Street. Ondanks hun innige samenwerking bestempelt Cummings zijn vroegere baas als ‘ongeschikt om premier te zijn’. Hij wilde daarom een regering vol met ‘competente mensen’ rond de premier opbouwen, maar hij faalde daarin. Boris Johnson was in februari 2020 vooral bezig met zijn eigen imago. In het begin van de pandemie vergeleek Johnson zich graag met de burgemeester uit Jaws die tegen elke prijs het strand wil openhouden. Op dat ogenblik deed de premier de berichten uit Wuhan nog af als bangmakerij.

Het plan was groepsimmuniteit

Volgens de voormalige adviseur was het in maart 2020 een en al chaos in Downing Street. ‘Het leek wel een scene uit de film Independence Day waarin Jeff Goldblum waarschuwde dat de buitenaardse wezens geland waren. En dat het hele plan ertegen overhoop lag en er dringend een nieuw plan nodig was. ‘De regering zette vanaf dan volop in op groepsimmuniteit ‘wat betekende dat duizenden stierven die niet hoefden te sterven. Toen de bevolking ons het meeste nodig had, faalde de overheid. Ik wil me verontschuldigen voor alle fouten die er gemaakt werden en die ik zelf maakte.’ Cummings sprak in die periode met een hooggeplaatste ambtenaar die hem bekende dat er ‘geen plan’ was om om te gaan met de uitbraak van een epidemie.

De regering is absolutely fucked

‘De regering is absolutely fucked’, zou de ambtenaar tegen hem gezegd hebben, ‘en het land stevent af op een grote ramp. Ik denk dat we duizenden mensen gaan doden’. Dominic Cummings dacht eraan om in de week van 16 maart 2020 ontslag te nemen en te waarschuwen voor duizenden doden in een persconferentie. De regering zat vast in ‘slecht beleid, slechte besluitvorming, slechte planning en slechte uitvoering’. Ja, ook de ambtenarij krijgt daarmee een veeg uit de pan van Cummings. Het land had volgens hem een incompetente kapitein aan boord van een inefficiënt schip.

De gezondheidsminister: een leugenaar

Gezondheidsminister Matt Hancock geldt als het voorbeeld van dat algemene falen. Tijdens de zitting werd de minister afgeschilderd als een onbetrouwbare en incompetente beleidsman die ‘op zijn minst voor vijftien of twintig verschillende zaken ontslagen had moeten worden.’ Hij citeert een hoge ambtenaar die tegen Johnson zou hebben gezegd: ‘Premier, het Britse systeem is niet opgewassen tegen een minister die herhaaldelijk liegt tijdens vergaderingen.’ Volgens Cummings zou minister Hancock de premier op verschillende momenten tijdens de pandemie bewust misleid hebben. ‘Ik zei bijna elke week tegen hem: “Ontsla hem! Ontsla hem!” Soms zelfs elke dag.’ Dat dit niet gebeurde, was enkel omdat sommigen Johnson adviseerden om te wachten tot de onderzoekscommissie er was. Dat zou het perfecte moment zijn om de minister te ontslaan. ‘

Chaos is niet slecht

Uit de hoorzitting bleek ook de hoge dunk die Boris Johnson van hem had. Of liever: de hoge dunk die Dominic Cummings van zichzelf heeft?  ‘In juli vertelde ik de premier dat hele systeem een grote chaos was en dat ik alleen die chaos zou kunnen oplossen. Johnson lachte en antwoordde: ‘Je hebt gelijk. Ik ben banger dat jij de macht hebt om de chaos te stoppen dan de chaos zelf. Chaos is niet slecht. Chaos betekent dat iedereen naar mij moet kijken om na te gaan wie er de baas is.’

Een botsend winkelkarretje

Rishi Sunak, de minister van Financiën, leek volgens Dominic Cummings de enige die de echte ernst van de COVID-crisis inzag. Hij steunde de waarschuwingen van de speciale adviseur en de wetenschappelijke adviseurs van de regering. Na de eerste lockdown waarschuwde minister Sunak voor een te snelle versoepeling en het gevaar daarvan voor de volksgezondheid en de economie. De houding van Johnson leek dan weer op die van ‘een winkelkarretje dat voortdurend botst van hier naar daar’, aldus Cummings.

Weglopende minister

In het Lagerhuis verdedigde Boris Johnson zich tegen de getuigenis van zijn voormalige medewerker met de volgende woorden: ‘Dit is de moeilijkste nationale crisis sinds lang. Geen van onze beslissingen waren gemakkelijk. Kiezen voor een lockdown is traumatisch. Op elk moment spanden we ons in om zo weinig mogelijk levens te verliezen.’ Matt Hancock liep letterlijk weg van de pers wanneer die om een reactie vroeg. De man ging ook net joggen. Voor hij aan zijn loopje begon, sprak hij over het vaccinatiesucces, maar hij repte met geen woord over Dominic Cummings.

Een whistleblower die vergat te fluiten

Zullen de woorden van Dominic Cummings veel potten breken? De man vertelde dingen die ondertussen al meermaals in de Britse pers verschenen. Met dat verschil dat hij meer details prijsgaf. Zijn betoog liet uitschijnen dat hij als persoonlijke adviseur bijzonder weinig grip had op de man waarvan al die tijd beweerd werd dat hij naar Cummings’ pijpen danste. Greg Clarke, een conservatief parlementslid, merkte tijdens de zitting spottend op: ‘Je lijkt op een whistleblower die vergat om te fluiten’. Cummings kon nooit goed antwoorden op de vraag waarom hij ‘als tweede machtigste man na de premier’ niks deed. Zijn woorden zullen handig blijken bij het schrijven van de geschiedenis van de pandemie in het Verenigd Koninkrijk. En die geschiedenis zal vooral veel besluiteloosheid en onvoorbereidheid blootleggen.