Boris Johnsons bulldozerplan

Dominic Cummings is terug na een periode van luwte. Hij is de strategische rechterhand van de Britse premier. Nu de verkiezingen een broodnodige electorale ‘reboot’ aan het Britse systeem hebben geschonken, is het hoog tijd voor grondige hervormingen in de ogen van Cummings. Onder meer het ambtenarenapparaat moet worden aangepakt.

De voorbije jaren sijpelde het regelmatig naar de pers door dat de ambtenarij met lange tanden het brexitproces van de regering uitvoerde. Vooral de anonieme brief van een ambtenaar die in maart van dit jaar in The Sunday Telegraph  verscheen, baarde hierbij opzien. ‘Op 24 juni 2016 kreeg je hier de indruk dat er iemand gestorven was’, schreef hij onder meer.

Yes, minister

Vroeger luidde het mantra ‘the man in Whitehall knows best’ (Whitehall is het bestuurlijke hart van Londen, nvda). Maar de politieke klasse vanaf de jaren 1970 ziet de ambtenaren vaak als lastpakken. De succesvolle en inmiddels iconische komedieserie Yes, Minister  illustreerde die kijk op Whitehall.

Margaret Thatcher moest opboksen tegen de ambtenarij, dat beschreef ze uitvoerig in haar memoires. Maar ze lauwerde de ‘Civil Service’ even goed en beweerde dat de professionaliteit van de diensten werd ‘benijd door de andere landen’. In de jaren ’90 klaagde Tony Blair met regelmaat over zijn strijd met de ambtenarij die hem ‘scars on my back’ opleverde en ook David Cameron moest er regelmatig mee armworstelen.

Naar kabinetten à la belge

Boris Johnson kondigde bij zijn aantreden in de voorbije zomer aan dat hij de werking van de ambtenarij wilde herbekijken. Dat houdt hervormingen in bij de aanwervingen van ambtenaren, maar ook nieuwe procedures voor het ontslag van hogere ambtenaren. Dit is volgens Johnson nodig.

De plannen die op tafel liggen ogen vrij Belgisch. De premier wil kabinetten van medewerkers samenstellen die het schip van de ambtenarij meer zullen sturen. Onderminister Rishi Sunak verwoordde de plannen als: ‘We moeten er zeker van zijn dat het bestuur efficiënt werkt om de wil van het Britse volk uit te voeren.’

Departementen worden wellicht samengevoegd en grondig hervormd. Voor de Britten lijkt het alsof ‘BoJo’ met een bulldozer het bestaande systeem wil aanpakken.

Nieuwe plannen, nieuwe krijtlijnen

Komende donderdag rijdt Hare Britse Majesteit naar het Hogerhuis om er voor de tweede keer in dit najaar de troonrede te voeren. Het wordt een eenvoudige versie van de doorgaans vrij exuberante Queen’s Speech. Geen robes en blinkende koetsen dit keer, omdat dat al in november gebeurde. In de toespraak van Elizabeth II zal onder meer worden aangekondigd dat de nationale ziekenzorg – de NHS – de komende jaren een bom geld meer krijgt – zo’n 33 miljard pond per jaar tegen 2023.

Boris Johnson won de verkiezingen dankzij de stemmen van vroeger Labourkiezers in het noorden van Engeland. Voor hen is de NHS een belangrijke prioriteit. Hij moet die kiezers zo snel mogelijk een gevoel van tevredenheid schenken. Ook zal de koningin aankondigen dat het brexitakkoord van haar premier opnieuw ter stemming in het Lagerhuis zal worden gebracht. Ook dat is een prioritaire eis van de Noord-Engelse kiezers.

Boris Johnson verlegt met zijn overwinning de krijtlijnen van de Britse politiek. De Tory’s profileren zich voortaan als een partij met hoge overheidsuitgaven voor de gezondheidszorg, het onderwijs en de veiligheid. Het is de grootste politieke ommezwaai sinds New Labour van Tony Blair in 1997.

‘Wij zijn jullie dienaars’

Een dag na de verkiezingsoverwinning trok Boris Johnson naar Sedgefield in het noorden van Engeland om er de kiezers te bedanken. Sedgefield is een van de kiesdistricten die door electorale platwals van Boris Johnson werd afgepakt van Labour. Het gebied was sinds 1935 trouw aan Labour, tot voorbije donderdag. Labour heeft nog nooit zo weinig parlementsleden naar Westminster gestuurd sinds 1935. De symboliek van de plek is dus treffend. ‘Ik besef dat jullie hand moet gebibberd hebben toen je voor ons stemde’, sprak hij de aanwezigen toe.

Tijdens zijn toespraak bleek heel duidelijk dat de kiezers weten waar Boris Johnson voor staat. Ze vulden spontaan zijn ‘Let’s get Brexit done!’ aan, net als zijn herhaalde beloftes om voor 50 000 nieuwe verpleegsters te zorgen en 40 nieuwe ziekenhuizen. Ze juichten en namen selfies. ‘Remember, we are not the masters. We are the servants now.’, zei Johnson. Hij citeerde hiermee een vroegere volksvertegenwoordiger van Sedgefield. Die was ook enorm populair. Hij heette Tony Blair. Britten en symboliek, het is iets bijzonder.