Brexit: wie blaast er op het fluitje?

Op 11 juli 2016 wandelde ze triomfantelijk het Lagerhuis uit. Parlementairen applaudisseerden voor hun nieuwbakken premier. ‘Brexit means Brexit’ vertelde Theresa May aan de pers. Haar achterban riep ‘Hear, hear!’. Vandaag, bijna drie jaar later, staat het Verenigd Koninkrijk aan de vooravond van die brexit. En nog altijd heeft niemand enig idee wat er te gebeuren staat.

Wie de bal heeft, is de winnaar

De aanpak van de Britse regering doet denken aan de gekke voetbalwedstrijd die al sinds 1199 plaatsvindt in Atherstone, niet zo ver van Birmingham. De ‘match’ vindt traditiegetrouw plaats aan de vooravond van Aswoensdag. Het spel verloopt eenvoudig: iemand gooit om drie uur in de namiddag een grote bal door een raam waarop een aanzienlijke menigte als een bende gekken op elkaar begint te kloppen en te trappen om de bal in het bezit te krijgen. Er gelden slechts twee regels: je mag niemand doodslaan en wie de bal om vijf uur in zijn bezit heeft wanneer men op het fluitje blaast, is de winnaar. Het levert haast waanzinnige en bloederige taferelen op. De politie en de goegemeente kijkt toe en laat deze georganiseerde chaos zijn gang gaan. ‘It’s tradition’.

https://www.youtube.com/watch?v=87cpep6mk3g

Geen plan van aanpak

Atherstone ligt in een regio die met 67% voor de brexit stemde. De brexit verloopt precies zoals de Atherstone Ball Game. De bal is gegooid en nu vindt er een ongecontroleerde race plaats tot iemand op het fluitje blaast en de tijd om is. En ja, onderweg geraken er velen bij gewond. De chaotische aanpak van de Britse politieke klasse bij het grootste politieke mandaat uit de moderne Britse geschiedenis slaat zowat iedereen met verstomming. Denk maar aan het haast iconische beeld van de eerste brexitminister David Davis die voor het eerst aan de onderhandelingstafel plaatsnam tegenover Michel Barnier, de EU-onderhandelaar. Barnier en de zijnen hadden stapels papieren mee. Bij de Britten was er alleen een pen en een notitieblokje te bespeuren.

De vroegere hoofdredacteur van het NOS-journaal , en ook nog jarenlang correspondent in Londen voor De Volkskrant , Peter Brusse, haalt in zijn recentste boek een typerende anekdote aan. Toen men in 1987 begon te graven aan de Kanaaltunnel toverden de Fransen perfecte blauwdrukken en plannen tevoorschijn. ‘Maar de Engelsen, vertelde de baas van het tunnelproject mij, leken niets te hebben voorbereid.’ Een mooiere allegorie voor het brexitproces bestaat er niet.

The best deal for Britain

De Britse premier verklaarde van dag één van haar ambtstermijn dat ze voor ‘the best deal’ ging. Hulp van het parlement hoefde ze niet. Via bijzondere wetten probeerde ze het parlement te omzeilen. Maar doordat haar partij de noodzakelijke meerderheid verloor na de onverwachte parlementsverkiezingen van mei 2017 liet ze dat plan noodgedwongen varen. Ze schoot zichzelf pijnlijk in de voet.

Sinds de zomer van 2018 is ze er heilig van overtuigd dat ze ‘the best deal for Britain’ vastheeft. Het is nu al maandenlang duidelijk dat Theresa May het parlement wil dwingen haar deal te aanvaarden. Dat Lagerhuis is een lastige klant en lijkt het over niks eens te zijn. Uitstel is daarom de belangrijkste strategie van premier May. Uitstel tot de brexitdatum van 29 maart 2019 gevaarlijk dicht nadert. Telkens opnieuw zegt ze: ‘Het wordt mijn deal of geen deal’. Half januari stemde het parlement met een historische meerderheid haar hele plan weg. Op 12 maart mag het Lagerhuis nog eens stemmen. Over datzelfde akkoord.

Zwakke positie voor de premier

Theresa May beloofde na die grote nederlaag aan het Lagerhuis dat ze nieuwe garanties zou verkrijgen van ‘Brussels’.

Theresa May trok zelf nog maar eens naar de onderhandelingstafel en kreeg … niks. Ze stuurde vervolgens de shakespeareaanse Geoffrey Cox naar dezelfde tafel. Zelfs deze gehaaide jurist lijkt niks uit de brand te slepen. Volgens een Britse minister zit de regering in de ‘what the hell do we do now-time’. Als het parlement op 12 maart haar plan nog maar eens afschiet, dan geven de parlementairen de volgende dag wellicht het ‘no deal scenario’ – dus de harde brexit – het nekschot. Dat betekent dan een uitstel van die brexit. Iets wat Theresa May al honderden keren afwees in toespraken.

Acht maanden terug, nam David Davis als eerste ontslag als minister in de regering van May. Hij sprak vermanend dat de aanpak van de premier het VK in de zwakst mogelijke onderhandelingspositie bracht. Als het parlement ‘de no deal’ wegstemt, legt Westminster de bepalingen van dat uitstel in de handen van de EU. Want het is aan de EU om te beslissen hoe ‘the extension of Article 50’ verloopt. Tot zo ver ‘taking back control’, de lievelingsslogan van het brexitkamp.

Er wordt gefluisterd dat er toch nog een waterkans bestaat dat de deal van Theresa May het haalt. Maar dan moet ze volgende maand ontslag nemen als premier. Haar partij, die haar op 11 juli 2016 nog met veel applaus verwelkomde, is May kotsbeu. Ze wordt incompetentie en besluiteloosheid verweten. Anderzijds, haar positie lijkt evenmin houdbaar wanneer het hele brexitplan nog maar eens wordt weggestemd. Zodra iemand op het fluitje blaast, mag Theresa May de bal niet langer in bezit hebben.