Brussel, het Belgische Jeruzalem

Annelies Verlinden van de CD&V en David Clarinval van de MR werden binnen de Vivaldicoalitie ermee gelast om tegen 2024 een nieuwe staatshervorming in de steigers te zetten, de zevende dus.

Wat er laatst op woensdag 17 februari gebeurde toont aan dat in deze kwestie de mosselen nog niet aan wal zijn en dat we ons opnieuw mogen verwachten aan flink wat handgemeen tussen noord en zuid.

We komen er niet uit zolang men aan francofone kant weigert te erkennen dat Vlaanderen niet langer meer een federale deelstaat is, aangezien het een natie is geworden. Deze onloochenbare realiteit is de oorzaak van het mislukken van het Belgische federalisme. Al sinds de jaren negentig heeft Vlaanderen een versnelling hoger geschakeld en stuurt het aan op een confederalisme met zijn tweeën, waarbij Brussel gezamenlijk bestuurd zou worden door Vlaanderen en Wallonië, en het centrale overheidsniveau zou verschrompelen.

Brussel, de gordiaanse knoop

Brussel is het Belgische Jeruzalem. Voor Vlaanderen behoort deze historisch Nederlandse stad tot het eigen gebied, ook al werd de bevolking er in de loop der jaren voor 90% Franstalig.

Vandaar de Vlaamse terughoudendheid in 1970 om de stad als volwaardig gewest te erkennen. Artikel 107quater van de Grondwet, dat officieel de gewesten Vlaanderen, Wallonië en Brussel erkende, werd aan Vlaamse kant aangenomen met de manifeste bedoeling het artikel nooit toe te passen waar het Brussel betrof.
Het liet achttien jaar op zich wachten voor Brussel uit dit voorgeborchte kwam, in ruil voor de capitulatie van de Franstaligen wat de Voerstreek betreft – de affaire Happart.

Om in lengte van dagen de Vlaamse minderheid daar bescherming te bieden via de ‘persoonsgebonden materies’, heeft Vlaanderen Gewest en Gemeenschap laten samensmelten – een bezuiniging – en heeft het van Brussel, dat ingesloten ligt in zijn gebied, zijn hoofdstad gemaakt. Een duidelijke strategie die het primaat verleent aan het begrip ‘Gemeenschap’.

Wat we de jongste tijd zien zijn Waalse stellingnamen die een opdeling in vier Gewesten voorstaan: Vlaanderen, Wallonië, Brussel en Oost-België. En hoeft men eraan te herinneren dat Waalse ultra-regionalisten het begrip ‘Gemeenschap’ altijd hebben verafschuwd? Volgens hen remt zo’n concept de ontplooiing van een eigen Waalse identiteit af.

Straks komt daar nog gekibbel van…

Kiezen voor een België met vier gewesten is voor Vlaanderen vanzelfsprekend ondenkbaar.
Daarop doelde minister Verlinden toen zij op 17 februari aan de Universiteit Gent een staatshervorming voorstelde, geen volwaardige vierzitter maar een model 2+2. Twee ‘deelstaten’ dus, Vlaanderen en Wallonië, en twee ‘deelgebieden’, zijnde Brussel en Oost-België.

De reacties van de francofonen lieten niet op zich wachten. MR-minister Clarinval (Institutionele Hervormingen) wees erop dat er een breed democratisch debat voorzien werd, waarbij de burgers, de maatschappelijke instellingen en de academische wereld betrokken werden, en een dialoog onder de politieke vertegenwoordigers, en hij onderstreepte dat men de Brusselaars niet hun verworven recht op een volwaardig Gewest kon ontzeggen.

Van haar kant oordeelt Sophie Wilmès (MR), minister van buitenlandse zaken, dat er geen sprake van kon zijn Brussel als een deel-entiteit te beschouwen.

Eenzelfde klok hoorde men bij Rudy Vervoort, minister-president van het Brusselse Stadsgewest: Dat is een zwendel waarbij Brussel midden in het kegelspel belandt. Iedereen komt met zijn verdeling aanzetten, regionalisten en communautaristen. Maar de zaken zijn eigenlijk duidelijk: de Vlamingen sturen aan op twee Gemeenschappen, en de Franstaligen beelden zich in dat ze over vier Gewesten kunnen onderhandelen. Voor mij heeft het model met vier gewesten enkel dán zin als iedereen zich achter dat schema zet.

Er is toch nog één unitarist!

Intussen komen die dingen duidelijk naar voren: wie zoals MR-voorzitter Bouchez droomt van een nieuw ‘eenheidsfederalisme’, doolt. Zijn homoloog Joachim Coens heeft duidelijk laten weten dat er geen sprake van was de tandpasta weer in de tube te duwen, en evenmin van een project overgoten met een belgicain sausje. Die woorden wijzen ondubbelzinnig in de richting van het Vlaamse nationalisme.

Nog een ander element is, met de woorden van Elio Di Rupo, de ‘afgrondelijke budgetaire situatie’ waar Wallonië voorstaat. Die situatie maakt de uitdoving van de financiële transfers vanuit Vlaanderen (7,5 miljard minimaal!) nog schrijnender. Het Waalse ontwaken «Get up Wallonia !», dreigt nog een tijdje uit te blijven.

En nog een laatste element: de ontmanteling van België is een onomkeerbaar proces. Juist daarom moet er ook nagedacht worden over een post-Belgisch toekomstscenario.

vertaling Marc Vanfraechem