De cancel-cultuur draait op volle toeren. Bedreigingen van de linkerzijde verijdelden een optreden van befaamde cabaretier en schrijfster Lisa Eckhart. Zij drijft de spot met Duitsers, radicale moslims, Joden en zichzelf. Maar de politieke correctheid lijkt humor en satire onmogelijk te maken. De uit Oostenrijk afkomstige Lisa Eckhart werd op korte tijd een van de meest befaamde Duitstalige cabaretiers. De ranke, elegant geklede vrouw ziet er erg breekbaar uit, een dandy uit het interbellum ontsnapt uit een televisieserie als Babylon Berlin.

Spervuur van humor

Vergis je niet. Achter haar fragiele uiterlijk schuilt een van de scherpste vrouwelijke stemmen uit het Duitse taalgebied. Geen enkele bevolkingsgroep komt ongeschonden uit haar voorstellingen.

Komedie mag zich niet door een waslijst van identitaire gevoeligheden laten intomen, is haar devies. Zo vertelt ze met een vet Oostenrijks accent in één van haar shows dat ze zich inzet voor terrorismepreventie. Ze doet zich voor als maagd aan potentiële jihadisten, maar maakt van haar zogenaamde ontmaagding zo’n onaangenaam gebeuren dat de zelfmoordkandidaten hen ‘alle Lust vergangen ist’ in de 72 maagden van Allah’s paradijs.

Satire onder druk

Een poosje terug deed ze stof opwaaien in de joodse gemeenschap. Na de #Me Too-affaires en de veroordeling van de Hollywood-producer Harvey Weinstein had ze in haar show gezegd dat ze ontgoocheld was door de joden ‘omdat we altijd tegen het vooroordeel gevochten hebben dat het bij hen alleen maar om het geld ging, maar nu blijkt dat het hen niet echt om het geld ging, maar om de vrouwen en daarom hebben ze al dat geld nodig’. Duitsers en Oostenrijkers krijgen er in haar shows net zo goed van langs.

Eckhart ziet zichzelf eerder als links en vindt het doorbreken van taboes een essentieel onderdeel van kunst en komedie die er toe doet. Ze lijkt een esthetisch bijzonder geslaagde reïncarnatie van de Vlaamse Urbanus van Anus die in de vorige eeuw beroering deed ontstaan door zijn ongezouten humor. Maar de politieke correcte tijdsgeest met de holle slogans van diversiteit en verdraagzaamheid lijkt echte satire steeds meer onmogelijk te maken. Eckhart publiceerde dit jaar haar eerste satirische roman Omama waarin ze #Me Too op zijn kop zet door personages op te voeren die zijn getraumatiseerd omdat geen enkele man hen wil aanranden.

Geweld versus humor

Haar boek werd genomineerd voor een Duitse debuutprijs en ze zou in september op het literaire festival Hamburger Harbour Front optreden in de Nochtspeicher-club. Dit optreden werd nu afgelast. De reden: gelegen in een progressieve wijk vreesden de organisatoren dat ze de veiligheid van het publiek niet konden garanderen. Ze hadden signalen opgevangen dat in de zo verdraagzame en diverse linkse scène acties tegen Eckharts lezing zouden worden ondernomen. ‘Die Situation ist miserabel, und wir bedaueren sie zutiefst’, laten de organisatoren in hun persbericht weten.

In mijn jeugdjaren werd grensoverschrijdende kunst ook afgedreigd. Zo werd in maart 1984 het progressieve Leuvense cultuurcentrum het Stuc bezet door rechtse activisten zoals Filip Dewinter en Jurgen Ceder. Uit de knokpartij met linkse studenten die nadien volgende, werd een student door Dewinter en zijn volgelingen levenslang kreupel geslagen. Dat soort terreuracties blijkt nu steeds meer ook vanuit linkse hoek te komen en dreef de Nochtspeicher-club ertoe om Lisa Eckhart niet aan het woord te laten.

Zuiver, zuiverder, zuiverst!

Een doorgedreven ‘zuiverheidsmoraal’ en pensée unique lijken van zogenaamde linkse bewegingen steeds meer een karikatuur van rechtse moraalridders te maken, denk maar aan de snelle verwijdering van Jef Geeraerts uit de Vlaamse canon wegens zijn ‘misselijkmakend’ Black Venus-boek. Diversiteit is schitterend (zolang het maar niet al te zeer van onze mening afwijkt…)

Eckhart maakte daarover in Der Spiegel een treffende analyse: ‘In de politiek worden de grenzen van dat wat mag gezegd worden steeds meer en onverdraaglijk uitgerekt. In de cultuur worden de grenzen van het ‘zegbare’ onverdraaglijk verengt.’ Haar conclusie is kort en krachtig: Die Moral muss zurück in die Politik und raus aus der Kunst.’ Klinkt goed, maar zal de vrijheidsdrang van vele kunstenaars sterker wegen dan carrièreopportuniteiten, aandacht in de mainstream media en kuddegeest?