CD&V, de zwakste schakel in de federale ketting

Zowel qua inhoud, communicatie als portefeuilleverdeling is de nieuwe federale regering bovenal een paars project. Voor de Vlaamse christendemocraten wordt het moeilijk om goed uit de verf te komen. CD&V kampt bovendien met tegenvallende peilingen. Wil de oppositie binnen drie jaar überhaupt de ruime Vivaldi-meerderheid kunnen breken, dan richt zij best haar pijlen op die zwakste schakel in de federale ketting.

Het voluntarisme in de regeringscommunicatie doet terugdenken aan het tijdperk Verhofstadt. De brandend actuele ministerposten van gezondheidszorg en economische relance worden bezet door socialisten en de premier is wederom een liberaal. Het regeerakkoord werd met typisch paarse inkt geschreven: sociale maatregelen staan uitgebreid en vrij concreet opgesomd, passages over nieuwe inkomsten zijn dan weer wazig en cryptisch opgesteld. Het woord besparingen komt zelfs letterlijk nul keer voor in de tekst.

Paars motorblok

Dat het huidige regeerakkoord relatief kort is speelt duidelijk in het voordeel van de vier paarse partijen. Door de bonte samenstelling met liefst zeven coalitiepartners gaat men namelijk binnen de regering voor elk dossier op zoek naar een interne meerderheid. De socialisten en liberalen vormden al het motorblok van de voorbije onderhandelingsronde. Blijven zij aan hetzelfde zeel trekken, dan dreigen de drie overige regeringspartijen er maar voor spek en bonen bij te lopen.

Zeker CD&V, die als enige partij niet als familie is vertegenwoordigd, zit in een zwakke positie. Bovendien beschikt Vivaldi over een ruime meerderheid van 88 Kamerzetels op 150. Geen enkele coalitiepartner (uitgezonderd de PS) is bijgevolg numeriek onmisbaar: zij kunnen dus niet dreigen om de federale regering eigenhandig te doen vallen.

Een numeriek overbodige regeringspartij

Diezelfde vier paarse partijen krompen het formatieproces bewust in tot amper twee weken. De voorbije legislaturen duurden inhoudelijke coalitieonderhandelingen steeds een zestal weken. Het is de minimale tijd die nodig is om een vastgesteld aantal maatschappelijke onderwerpen technisch uit te discussiëren, per beleidsdomein een richtinggevend compromis te bepalen en alles uiteindelijk in een globaal politiek evenwicht aan elkaar te koppelen.

Die oefening werd nu echter grotendeels overgeslagen. Wat voorligt is een pre-formateursnota eerder dan een uitgewerkt regeerakkoord. De tekst leest vooral als een onderhandelingsmandaat om over specifieke dossiers de komende jaren verder te discussiëren binnen de regering. Een numeriek overbodige regeringspartij als CD&V had nochtans baat gehad bij een gepreciseerd regeerakkoord waarin enkele duidelijke trofeeën staan. En cours de route beschikt de partij namelijk slechts over een beperkte onderhandelingsmacht.

Verkeerde prioriteiten

Ook de inhoudelijke prioriteiten die CD&V vooropstelde roepen vraagtekens op. Louter voorkomen dat ethische stappen worden gezet bijvoorbeeld levert electoraal weinig op. Ietwat uitdagend vroeg MR- voorzitter George-Louis Bouchez zich in juli al luidop af of CD&V effectief de regeringstafel zou verlaten als het Parlement verder gaat met de abortusversoepeling. Stelt men aan Waalse zijde binnenkort opnieuw die vraag eenmaal de vertragingsmanoeuvres uitgeput zijn?

Ook voor wat haar tweede speerpunt betreft, een nieuwe staatshervorming, dreigt CD&V van een kale reis thuis te komen. Bevoegd CD&V-minister Annelies Verlinden verklaarde al in haar eerste interview dat her-federaliseren voor haar partij zowaar perfect mogelijk is. Ook deze legislatuur zal het zwaartepunt dus niet naar de deelstaten verschuiven. De partijtop had daarom beter het plan doorgezet om Vlaams minister Benjamin Dalle naar het federale niveau te transfereren en Sammy Mahdi Vlaams te positioneren. Met die personeelswissel had CD&V zwaarder kunnen doorwegen tijdens aankomende institutionele regeringsdiscussies.

Alternatief probeert CD&V nu om het magere bilan wat te camoufleren door andermans pluimen op de eigen hoed te steken. Bijvoorbeeld door ook uit te pakken met hogere pensioenen en meer geld voor gezondheidszorg. Maar kiezers die dat belangrijk vinden komen niet zozeer bij CD&V terecht.

Zwaar gokken

Naast de ingenomen partijpositie en inhoudelijke prioriteiten rijzen ook vragen over de personeelskeuzes bij CD&V in de nieuwe federale regering. Partijvoorzitter Joachim Coens gokte zwaar door tot drie maal toe vrij onervaren figuren in de machinekamer van de Belgische besluitvorming te katapulteren. Coens’ verrassing kwam er deels uit lijfsbehoud: door nieuwe mensen te lanceren hoopt hij met hun ruggensteun terug vaste grond onder zijn voorzittersvoeten te krijgen.

De ministerraad of het kernkabinet is echter geen beginnerswerk. Annelies Verlinden zei in hetzelfde interview dat ze eerst 100 dagen gaat studeren. Het departement Binnenlandse Zaken moet na 500 dagen impasse dus nog even geduld oefenen. Wie echter niet onmiddellijk de eigen stem laat weerklinken komt in de buitenbaan van de besluitvorming terecht.

Met die wetenschap in het achterhoofd is het verontrustend om te zien hoe CD&V- vicepremier en minister van Financiën Vincent Van Peteghem al publiekelijk de les werd gespeld door schaduwpremier Paul Magnette. Een nieuwe vermogens(winst)belasting moet er volgens Magnette eerder vandaag dan morgen komen. Van Peteghem krijgt de heikele opdracht om het begrip ‘eerlijke fiscaliteit’ uit het regeerakkoord invulling te geven. Concreet zal dit vooral de aankondiging van verschillende nieuwe lastenverhogingen betekenen. Daarmee is fiscaliteit de electorale achilleshiel van de Vivaldi-regering en is CD&V verantwoordelijk voor de uitvoering ervan.

Lastig parket

Niettemin wil CD&V ideologisch schoon schip maken door in december te herbronnen tijdens een heus inhoudelijk congres. Het partijprofiel scherpstellen is echter moeilijk wanneer je tegelijk ook federaal en regionaal mee bestuurt. De uiteenlopende coalitiesamenstellingen maken het er niet eenvoudiger op: als CD&V niet oplet komt ze tussen twee vuren in te zitten. De partij zit in een lastig parket en dat voelt ook de basis. Blijven de vele behoudsgezinde christendemocratische burgervaders de deelname aan het progressieve federale project verdedigen? De vroegere werkgeversvleugel van de partij verloor de voorbije jaren al veel van haar pluimen. Blijven de talrijke lokale lijsten in de toekomst onder het CD&V-logo opereren?

CD&V glijdt verder af in de peilingen: van een tegenvallend kiesresultaat (14,2%) in mei 2019 naar nog 10,6% in de HLN/VTM barometer enkele dagen geleden. Als kwetsbare prooi komt CD&V nog meer in het vizier van de oppositie terecht: de federale ketting is immers maar zo sterk als haar zwakste schakel.
Om de huidige Vivaldi-meerderheid te breken is het strategisch verstandig om te proberen één regeringspartner onder de provinciale kiesdrempels van 5% te krijgen. Dan vallen alle Kamerzetels van die verdwenen partij open. Terwijl een beperkt stemmenverlies bij alle regeringspartijen dan weer geen terugval in Kamerzetels hoeft te betekenen. Voor de christendemocraten geldt bij deze de Bijbelse wijsheid dat een gewaarschuwd man er twee waard is.