Corona: grote of kleine uitbraak, dat bepalen we zelf

De Europese Commissie en haar epidemie-experts lieten vrijdag aan de Europese ministers van Volksgezondheid weten dat alle EU-landen de komende weken te maken krijgen met grootschalige corona-uitbraken zoals in Italië. Daarmee wordt de timing die de evolutionist en viroloog Trevor Bedford een maand geleden vooropstelde (van ‘seeding event’ naar ‘widespread local transmission’ in 2 maanden) gerespecteerd.

Drastisch, maar succesvol

Wat opvalt, is dat velen als het ware doen alsof het hier om een aardbeving, orkaan of tsunami gaat. Daar kunnen we inderdaad niet veel aan doen. Aan de verspreiding van een piepklein stukje genetische code die een virus is, daarentegen, kunnen we in principe wel iets doen. Heel veel zelfs: historisch onderzoek wijst uit dat hoe vroeger ‘social distancing’ maatregelen genomen worden, hoe drastischer ze zijn, en hoe langer ze duren, hoe kleiner een epidemie is. Of, zoals Tedros Adhanom Ghebreyesus, het hoofd van de WHO, het onlangs zei: ‘Your actions now will determine the course of the outbreak in your country.’

China heeft dat de voorbije weken trouwens bewezen. Nadat bleek wat een onbelemmerd coronavirus aanrichtte in Wuhan, nam het zeer drastische maatregelen, met zo goed als lege straten in miljoenensteden als Beijing tot gevolg. Nu pas beginnen arbeiders daar terug aan het werk te gaan. Het valt af te wachten of dit zal leiden tot een significante toename van het aantal nieuwe besmettingen.

Het succes is wel navenant, zoals ook erkend werd door de WHO. Daar waar de vermaarde pandemie onderzoekers van het Amerikaanse Los Alamos National Laboratory het soort exponentiële groei van het aantal geïnfecteerden verwachtten dat we nu zien in Europa, bereikte het aantal nieuwe gevallen in China al snel een piek.

Social distancing

Waarom doen we dan niet wat China deed, vraagt u zich af? Dat vraag ik me ook af. In België is de officiële boodschap van ‘team corona’ nog altijd dat er maar 13.000 besmettingen gaan zijn, conform de berekeningen van het wetenschappelijk coronacomité.

Men denkt dat stoppen met kussen en het veelvuldig wassen van handen zal volstaan om de verspreiding van het coronavirus te stoppen. Daarbij gaat men er misschien vanuit dat het een natuurlijke of ‘basis’ R0 (reproductienummer) van 2,6 heeft (1 persoon besmet gemiddeld 2,6 andere personen). Het is bijna zeker dat dit niet klopt (zoals we straks zullen zien). Bovendien zou het virus ook in dat geval slechts gestopt kunnen worden door het sociaal verkeer met maar liefst 62% te verminderen. Het coronavirus zou bovendien niet veel gevaarlijker zijn dan het griepvirus. Ook dat klopt niet: het coronavirus is veel vaker dodelijk dan het griepvirus. Openbare gebouwen worden hier pas gesloten in de derde fase van het coronaplan, eens het virus al ver verspreid is.

Wie, zoals de voorzitter van de Belgische Vereniging Artsensyndicaten Philippe Devos, niet akkoord is met deze aanpak en inschatting, wordt terstond afgeblaft. Peter Mijlemans, ‘nieuwsmanager’ bij het Nieuwsblad, noemt zijn waarschuwing dat er 50.000 doden kunnen vallen, mede omdat de medische infrastructuur de coronavirus patiënten niet zal of zou aankunnen, ‘hocuspocus met cijfers’.

Sterftecijfers

Nochtans strookt het verhaal van Devos vrij goed met de voorspellingen van een paar vermaarde epidemiologen. Marc Lipsitch bijvoorbeeld, een gerenommeerd epidemioloog en professor aan de Universiteit van Harvard, beweert dat, zonder uitzonderlijke maatregelen, maar liefst 20 tot 60 procent van de volwassen wereldbevolking besmet zal worden. Hoeveel daarvan gaan sterven is niet zeker, maar het zou 0,5 tot 1 procent kunnen zijn.

Een studie uit Zuid-Korea lijkt dit te bevestigen: op basis van 140.000 geteste mensen kwam men uit op een ‘infection fatality rate’ (IFR) van slechts 0,6%. Al moet daar meteen aan toegevoegd worden dat dit een gemiddelde is, voor kinderen zal de IFR 0% zijn en voor 80-plussers misschien 4%. Bovendien liggen de ziekenhuizen in Zuid-Korea allicht nog niet vol. Wellicht zullen ook minstens 3 à 4% van de geïnfecteerden ernstige medische problemen krijgen.

Toch blijft het een paradox van jewelste: de hele wereld staat op stelten omwille van een virus waar zowat iedereen (pakweg 98% van de bevolking) niet of nauwelijks last van zal krijgen en waarvan nog minder mensen gaan sterven (misschien 0,4%). In relatieve termen stelt het allemaal weinig voor. In absolute termen blijft het echter een ramp: 0,6 % van pakweg 5 miljard mensen is nog altijd 30 miljoen mensen.

Lipsitch’ Engelse collega Neil Ferguson houdt er een vergelijkbare maar naar eigen zeggen ook speculatieve mening op na, al heeft hij het enkel over Groot-Brittannië: 60% kan besmet raken, waarvan 1% overlijdt (400.000 mensen). In het Verenigd Koninkrijk houdt de regering er zelfs rekening mee dat 80% van de bevolking besmet raakt. De helft van de geïnfecteerden zouden daarbij op een termijn van 3 weken in het ziekenhuis belanden (gesteld dat er zoveel ziekenhuizen zouden bestaan in het Verenigd Koninkrijk).

Dat komt ook overeen met de inschatting van de coronavirus-wetenschapper Marc Wathelet: in een open brief aan Maggie De Block heeft hij het over een virus met een R0 van 4,4 à 7 (niet 2,6). Dat is trouwens ook de conclusie van een recente paper van Los Alamos-onderzoekers: zonder strikte controle heeft het virus een R0 van 4,7 tot 6,6.

België niet voorbereid op toevloed

Wathelet waarschuwt eveneens dat België absoluut niet voorbereid is op de toevloed van coronavirus patiënten. Het zou soms ‘airborne’ zijn, wat betekent dat afstand houden van geïnfecteerde personen of handen wassen niet altijd soelaas biedt: het virus kan geruime tijd in de lucht aanwezig blijven en zodoende mensen besmetten. Al zou dit volgens Chinese autoriteiten enkel gebeuren indien iemand voor langere tijd blootgesteld is aan hoge concentraties van aerosols in een gesloten ruimte.

Indien duidelijk wordt dat mensen als Wathelet en Devos gelijk krijgen, en dat de meest pessimistische inschattingen van epidemiologen als Ferguson en Lipsitch bewaarheid beginnen te worden, zal uiteindelijk toch aan de noodrem getrokken moeten worden. Wat mij betreft, moet dit morgen al gebeuren, ook al maakt het voor pakweg 98% van de Belgen niks uit: ze zullen niet (ernstig) ziek worden, laat staan sterven.