De Anglo-Iberische twistappel

In april ll. vond er een bizar ceremonieel plaats in de oude stad van Gibraltar. In rode uniformen en met witte tropenhelmen getooide soldaten marcheerden onder vrolijke marsmuziek rond een vlaggenmast. Plots hielden ze halt en luidde de ‘Last Post’ terwijl de Union Jack werd neergehaald. Het avondkanon schoot z’n 19^de eeuws saluut en de gedecoreerde gouverneur met z’n spierwitte uniform overhandigde een sleutelbos aan de ‘Port Sergeant’. Die beende dan met z’n militaire escorte en fanfare naar de poorten van de stad om die symbolisch te sluiten.

Een nog vreemder ritueel vindt plaats bij officiële banketten in het gouvernementeel paleis (‘The Convent’ genoemd, omdat het een voormalig klooster was). Dan worden de stadssleutels op het paleis aan de gouverneur overhandigd met de boodschap dat het fort afgesloten en veilig is, waarbij de sleutels de rest van de avond rusten op kussen op tafel.

Bitter ernstige folklore

Dit zou allemaal mooie folklore kunnen zijn, maar tot op heden blijft het hele koloniale ceremonieel van de Britten bittere ernst. Sinds de Vrede van Utrecht, afgesloten op 11 april 1713, is de Spaanse rots Gibraltar in Britse handen. Toen waren ze er al negen jaar heer en meester na een overwinning op de Spaans-Franse troepen in de Spaanse Successieoorlog (1701 – 1712). Die strijd brak uit na het overlijden van de kinderloze Spaanse vorst Karel II. De man duidde Filips van Bourbon, hertog van Anjou, en vooral kleinzoon van Lodewijk XIV, aan als opvolger. De grote dominantie van Frankrijk op het continent stuitte op verzet van de Oostenrijkse/Habsburgse  keizer Leopold I en de Engelse koning Willem III van Oranje. Samen smeedden ze een grote anti-Franse coalitie met Nederland, Portugal en het Duitse Rijk. John Churchill, de hertog van Marlborough (en voorouder van Winston), leidde de landoperaties met o.m. de historische overwinningen in Blenheim en Oudenaarde. Op zee werd er gevochten om Cadiz, in Vigo, bij Malaga en Minorca…en om Gibraltar.

In 1704 bestormden Engelse troepen o.l.v. prins Georg van Hessen-Darmstadt de rots van Gibraltar. Maar in plaats van het fort te veroveren in naam van de aartshertog Karel van Oostenrijk, de troonpretendent van de geallieerde troepen, nam men er bezit van in naam van koningin Anne (de echtgenote van de inmiddels overleden koning Willem III), met de goedkeuring van het parlement van Westminster. Dit was een strategische zet van de Engelsen: het gaf het groeiende rijk een strategische uitvalsbasis naar de Middellandse Zee. Hoewel het bezit van de rots werd bekrachtigd in de genoemde Utrechtse vrede, heeft Spanje dit nimmer aanvaard. De vrede had heel wat verstrekkende gevolgen voor Europa: het in 1707 ontstane Groot-Brittannië (unie van Schotland met Engeland en Wales) werd de heerser van de wereldzeeën, Spanje bezat nog wel een omvangrijk koloniaal rijk, maar haar rol was voorgoed uitgespeeld, Frankrijks dominantie van het continent werd tegengehouden en de Spaanse Nederlanden werden Oostenrijks.

1967: 99% ‘neen’ – 2002: 98% ‘neen’

Nu, 300 jaar later, kibbelen de Spanjaarden en de Britten verder over de rots met zo’n 30 000 inwoners en een 300 grappige apen. Er vonden nu al twee referenda plaats waarin de Gibraltarezen de mogelijkheid om zich bij Spanje aan te sluiten of de mogelijkheid tot gedeelde soevereiniteit met Spanje verwierpen (in 1967 en in 2002, telkens met stalinistische scores voor een uitsluitend Brits bewind). In 1969 verkregen de inwoners van de rots, als rechtstreeks gevolg van het referendum, autonomie en een eigen grondwet. Buitenlandse zaken, defensie en veiligheid blijven de bevoegdheid van de gouverneur en dus van Londen. Gibraltar blijft te allen tijde het recht genieten om zich via een volksraadpleging los te scheuren van het Verenigd Koninkrijk, maar dat betekent dat het sowieso onder Spaans bestuur komt. Zo blijft de rots verwikkeld in een ‘catch 22’. Ondertussen blijkt dat Tony Blair, eerste minister van het V.K. ten tijde van het referendum in 2002, niet zo tevreden was met het resultaat van de stemming in Gibraltar en er over nadacht om de soevereiniteit toch op zijn minst te delen met de Spanjaarden. Maar het principeakkoord strandde op de Spaanse angst voor de eigen publieke opinie.

Sabelgekletter voor een beter imago

Vandaag lijkt het tromgeroffel uit Madrid opnieuw sterk aangedreven door die publieke opinie. De Spaanse premier Mariano Rajoy en diens regering hebben het hard te verduren in hun aanpak van de crisis en kampen met een ernstige imagoschade n.a.v. de corruptieschandalen rond de regeringspartij Partido Popular. Toen men in de Britse wateren rond Gibraltar rotsblokken dumpte om een kunstmatig rif aan te leggen dat volgens de premier van Gibraltar, Fabian Picardo, nodig was om het zeemilieu in de Gibraltarese wateren te herstellen en te beschermen, brieste de regering van Spanje dat het om een blokkade voor Spaanse vissers ging. De regering van Rajoy nam meteen maatregelen tegen de rots en verscherpte de grenscontroles op een niveau dat men sedert de tijd van dictator Francisco Franco niet meer waarnam. Terwijl de vorige linkse regering van Spanje toenadering zocht tot de regering van Gibraltar, lijkt de huidige rechtse regering Gibraltar opnieuw te beschouwen als een deel van Spanje. De hoofdredacteur van de Gibraltar Chronicle sneerde volgens De Morgen dat het ‘een mooie manier is om de aandacht af te leiden van het corruptieschandaal waar de regering-Rajoy in verwikkeld is’. Spanje werd zelfs al vergeleken met Noord-Korea door de eerste minister van Gibraltar, Fabian Picardo.

Ondertussen telefoneerden de Spaanse en de Britse regeringsleiders met elkaar om het geschil op te lossen, maar dat weerhield de Britten niet om een oorlogsvloot te sturen van negen schepen. Zij zullen er bij die ‘routineoefening’, volgens de Britse overheid, vier maanden gestationeerd blijven. De Royal Navy blijft benadrukken dat het om een lang geplande operatie gaat, maar premier Rajoy liet al verstaan dat zijn regering ‘wettelijke maatregelen zal treffen die we nodig achten om de belangen van de Spanjaarden te beschermen’. Die uitspraak vormt een echo van het taalgebruik dat je in het V.N. charter terugvindt, nl. ‘alle wettelijke maatregelen’ om militair ingrijpen te verantwoorden.

Wellicht komt het niet zover, maar blijven de heren David Cameron en Mariono Rajoy met sabels kletteren zolang het hen electoraal goed uitkomt. Het kan Cameron helpen zijn slinkende achterstand op Labour weg te werken en misschien vergeten de Spanjaarden Mariano’s gefoefel wel even. Wat er ook van zij, de sleutels van de rots blijven voorlopig nog op het kussentje liggen op de gedekte bankettafel aan de zijde van Hare Majesteits Gouverneur. The Rock is secure.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>