De ‘chicote’ is terug in Congo

De redactie ontving een video uit Congo waarop te zien is hoe een mijnarbeider zweepslagen krijgt in een Chinese mijnexploitatie van kobalt. Er was al internationale verontwaardiging over kinderarbeid, nu dus de terugkeer van de ‘chicote’.

Doorbraak ontving van juristen in Lubumbashi een video uit een mijnsite in Kambove (Likasi) waarin een arbeider in een modderplas zweepslagen krijgt van een Congolese soldaat onder aanmoediging van kreten in het Chinees. Georges Kapiamba, voorzitter van de plaatselijke NGO ACAJ (Association Congolaise pour l’Accès à la Justice), bezorgde de opname aan het Parket Generaal van Lubumbashi.

Let op: onderstaande beelden kunnen schokkend zijn

Het parket, noch de oppositiepartijen reageerden. Kennelijk is dit een stilaan ingeburgerde praktijk geworden. De Chinese mijnexploitanten gebruiken, met instemming van de autoriteiten, Congolese politieagenten en zelfs militairen als ordediensten in de mijnen.

Kobalt is een cruciale grondstof voor batterijen in telefoons, laptops en elektrische auto’s. De Democratische Republiek Congo levert meer dan de helft van het kobalt in de wereld. De grondstof gaat via de havens van Zuid-Afrika en Tanzania naar China voor verdere raffinage en de productie van batterijen.

Kinderen van de kolonie

ACAJ

Brief van ACAJ aan procureur-generaal van Lubumbashi

De ‘chicote’ wordt geassocieerd met de Belgische kolonisator. 60 jaar na de onafhankelijkheid van Congo is die praktijk dus terug, zonder dat daar enig ophef rond bestaat. Dat was anders na de televisiereeks Kinderen van de kolonie  op de VRT, waarin de indruk ontstond dat het gebruik van de ‘chicote’ een courante praktijk was in de kolonie.

Het toedienen van zweepslagen werd inderdaad ingevoerd in 1895, maar uitsluitend als disciplinaire maatregel in het koloniale leger (in de ‘Force Publique’) en vervolgens voor gewone gevangenisstraffen. Het gebruik ervan in de koloniale periode werd echter alleen toegestaan na een gerechtelijk vonnis en was strikt gereglementeerd. Er was dus geen sprake van willekeur, zoals tegenwoordig in Congo: het was ondenkbaar dat in de kolonie een Congolees zweepslagen kon krijgen in een modderplas omdat een sadistische werkgever of wie dan ook het zo beslist zou hebben. Het aantal zweepslagen was vastgelegd in functie van de overtreding (zoals tegenwoordig nog het geval is bij toepassing van sharia in sommige moslimlanden).

Lumumba

De verwarring over een veralgemeend gebruik van de ‘chicote’ in de kolonie is er gekomen na de toespraak van toenmalig eerste minister Patrice Lumumba in aanwezigheid van koning Boudewijn tijdens de onafhankelijkheidsviering op 30 juni 1960. Lumumba had ooit zweepslagen gekregen na een veroordeling wegens diefstal in het postkantoor waarin hij bediende was. Door die toespraak werd de indruk gewekt dat het gebruik van de ‘chicote’ zomaar door om het even wie mogelijk was. Dat was niet het geval, alleen de rechter kon hierover beslissen.

De traditionele Afrikaanse rechtbanken, de zogenaamde ‘tribunaux coutumiers’, konden burgers veroordelen voor diefstal van voedsel of een of ander burgerlijk vergrijp.