De diplomatieke charmes van Iran

Op 4 november herdenken de Iraniërs de bestorming van de Amerikaanse ambassade in Teheran 34 jaar geleden, enkele maanden nadat de Sjah aan de dijk gezet en de Islamitische Republiek van Iran uitgeroepen was. Iraanse studenten gijzelden als aanhangers van de ‘Iraanse Revolutie’ 444 dagen lang het ambassadepersoneel uit protest tegen het vijandige Amerika. Iran sloeg een antiwesterse koers in, ontzegde Israël als ‘zionistisch gezwel’ enig bestaansrecht en begon aan een nucleair programma te werken waarvan het Westen de vreedzame doeleinden in twijfel trok. Al meer dan tien jaar onderhandelen de Verenigde Staten (VS), China, Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië – de vijf vetomachten in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN) – en Duitsland (samen P5+1) over garanties dat Iran geen kernwapens zou ontwikkelen. De VN hebben vanaf 2006 sancties opgelegd aan Iran, en ook de EU en de VS hebben de hunne verscherpt op het vlak van handel, energie en financiën.

Stijl

Iran is erg gebeten op Amerika als de ‘Grote Satan’. Tijdens de jaarlijkse herdenking van de gijzelingsactie van 1979-’81 verbranden heetgebakerde Iraniërs Amerikaanse vlaggen en scanderen ze leuzen als ‘Dood aan Amerika!’ Over zin en onzin van zulke acties ontvouwt er zich nu een debat in Iran sinds de nieuwe president Rohani gebaren van verzoening tegenover Amerika heeft gesteld tijdens zijn deelname aan de Algemene Vergadering van de VN in New York eind september. De doodsverwensingen aan het adres van Amerika stroken niet bepaald met de nieuwe stijl à la Rohani. Terwijl zijn voorganger Ahmadinejad de gewoonte had om zelfs van op het spreekgestoelte van de VN Israël naar de verdoemenis te wensen, repte Rohani met geen woord over de joodse staat. In zijn rede voor de VN verzekerde hij dat Iran geen gevaar voor de wereld en de regio vormt, dus impliciet ook niet voor Israël.

Zijn Amerikaanse ambtsgenoot Barack Obama zwaaide hij lof toe voor diens pleidooi voor het inzetten op diplomatie in de nucleaire kwestie. Sommigen hadden gehoopt dat Rohani en Obama elkaar ’toevallig’ zouden tegenkomen in de wandelgangen van het hoofdkwartier van het VN. Een begroeting tussen de beide presidenten zou mooie plaatjes hebben opgeleverd, maar had Rohani alleen maar ergernis op het thuisfront opgeleverd.

De hardliners zijn helemaal niet te vinden voor welke vorm van toenadering tot Amerika hoe dan ook. Ze bekogelden Rohani bij zijn thuiskomst met eieren alleen al omdat hij een telefoontje met Obama had gepleegd. Javad Zarif, de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, kon daarentegen in New York wel de hand van zijn Amerikaanse collega John Kerry schudden en zelfs een half uur lang onder vier ogen met hem spreken. Ook hij sprak de hoop uit om binnen het jaar tot een bevredigend akkoord te komen. De P5+1 kwamen overeen de gesprekken met Iran midden oktober voort te zetten in Genève.

Tweet

Mooie woorden zijn het alleszins vanuit Teheran. Critici vragen zich af in welke mate ze gemeend zijn en hopen op daden om ze kracht bij te zetten. Zonder twijfel doen de sancties veel pijn en nopen ze de Iraanse leiding ertoe een opening naar het Westen te zoeken.

De inflatie bedraagt 40 %, de werkloosheid 30 %, en de industriële productie is met 6 % gekrompen. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu vindt dan ook dat de sancties als drukmiddel moeten gehandhaafd blijven. Voor hem was Ahmadinejad een ‘wolf in wolvenvacht’ en is Rohani ook nog altijd een wolf, maar dan in schapenvacht. Het Westen kijkt ook naar ayatollah Ali Khamenei, de Opperste Leider in Iran. Zonder hem gebeurt niets. Het feit dat 230 van de 290 leden van het door de conservatieven gedomineerde Iraanse parlement de diplomatieke koers van Rohani hebben afgezegend, geldt als bewijs dat Khamenei achter zijn president staat.

Aan symbolische gebaren van goodwill ontbreekt het niet in Iran. Zo stuurden Khamenei en Rohani een tweet aan alle joden ter wereld met gelukwensen voor het joodse Nieuwjaar. Nu nog even afwachten welke toon er op 4 november wordt aangeslagen.

Het gerucht doet de ronde dat de vertaling van de leuze in het Farsi ‘Marg bar Amrika’ niet meer ‘Dood aan Amerika’ zou luiden, maar enkel nog ‘Weg met Amerika’.