De eierdans van Angela Merkel

Het was hoog tijd, vond de Duitse bondskanselier Angela Merkel, om nog eens op bezoek te gaan bij de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan. Sinds de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016 was ze niet meer in Turkije geweest, en het leek haar toch wel zinvol om het gesprek met Erdoğan gaande te houden. Een gemakkelijk bezoek zou het niet worden, eerder een eierdans. Spanningen in de relatie tussen Berlijn en Ankara zijn er immers meer dan genoeg en telkens als ze oplopen, dreigt de Turkse machthebber ermee het vluchtelingenakkoord tussen Turkije en de Europese Unie (EU) op te blazen. Een nieuwe toevloed van vluchtelingen zou Merkel geen goed doen, zeker niet vlak voor de verkiezingen voor de Bondsdag, het Duitse parlement, in september van dit jaar. De Turkse regering verwijt Duitsland veel te weinig op eigen bodem te doen tegen aanhangers van de prediker Fethullah Gülen – die ze ervan beschuldigt achter de mislukte staatsgreep te zitten –, tegen die van de Koerdische separatistenorganisatie PKK en tegen die van de extreemlinkse DHKP-C. De Duitse regering reageert daar altijd op met de verwijzing naar de rechtsstaat als het kader waarbinnen met deze mensen en hun organisaties moet omgegaan worden. Die houding zal ook meespelen in de behandeling van weer een andere heikele kwestie die zich nu stelt sinds veertig Turkse bij de NATO gestationeerde officieren en soldaten politiek asiel hebben aangevraagd in Duitsland uit vrees voor vervolging in hun vaderland.

Verbitterd

Niet iedereen vond het tijdstip van de reis van Merkel even geschikt. Vertegenwoordigers van de parlementaire oppositie uit zowel Duitsland als Turkije begrepen niet waarom Merkel net nu de hand van Erdoğan wil schudden. Over amper enkele weken zal de Turkse bevolking zich kunnen uitspreken over de grondwetswijzigingen die van Turkije een presidentiële republiek – of ‘presidentiële dictatuur’ volgens critici – zouden maken. Kemal Kiliçdaroğlu, de voorzitter van de seculiere oppositiepartij CHP, liet zich heel verbitterd uit over Merkel. Hij herinnerde er aan dat ze ook al in oktober 2015 Erdoğan met een bezoek had vereerd, en dat vlak voor de verkiezingen van 1 november van dat jaar waarin de AKP, de partij van de president, de absolute meerderheid had behaald. Ook nu weer zou Erdoğan de mooie plaatjes met het regeringshoofd van de belangrijkste staat van de EU kunnen gebruiken tijdens de campagne in de aanloop naar het referendum van eind maart of begin april. Ondanks alle kritiek kijken vele Turken immers nog altijd vol bewondering naar ‘Almanya’, het land waarmee ze sinds de nadagen van het Ottomaanse Rijk vele politieke, economische en culturele banden hebben.

Nuchter

De Duitse oppositie spaarde ook niet met kritiek. Sarah Wagenknecht, fractievoorzitster van Die Linke, verweet Merkel in het stof te kruipen voor een ‘islamitische autocraat’ als Erdoğan. De Groenen bekritiseerden bij monde van Volker Beck, hun specialist in de Bondsdagfractie voor religie en migratie, dat de Duitse regering om het even welke prijs lijkt te willen betalen uit angst dat Turkije het vluchtelingenakkoord zou opzeggen. Maar Merkel heeft die 2de februari van 2017 niet gezwegen in Ankara. Ze drong er bij de Turkse president op aan de scheiding der machten en de pers- en meningsvrijheid te respecteren, of zoals ze het nuchter samenvatte: „Opposition gehört zu einer Demokratie dazu” (Oppositie behoort nu eenmaal tot de democratie). Ze pleitte er ook voor om onafhankelijke experts van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) als waarnemers in te zetten tijdens het referendum over de invoering van het presidentiële systeem in Turkije. Of haar boodschap uitwerking zal hebben, is zeer de vraag. Erdoğan aanhoorde ze eerst met een versteende gelaatsuitdrukking om er zich later tijdens de persconferentie druk over te maken dat Merkel op een bepaald moment de term ‘islamistische terreur’ had verwend. Volgens Erdoğan zouden islam en terreur niet samengaan. Rustig en soeverein richtte Merkel zich daarop tot de Turkse bevolking met de woorden: “Ich möchte, dass die Menschen in der Türkei jedenfalls wissen, dass wir Muslime nicht nur achten und schätzen, sondern dass wir gut miteinander zusammenarbeiten wollen.” (Ik zou graag hebben dat de mensen in Turkije in ieder geval weten dat wij moslims niet alleen respecteren en waarderen, maar dat we ook goed met elkaar willen samenwerken).

© Reporters

(Dirk Rochtus publiceerde in oktober 2016 het boek ‘Turkije. De terugkeer van de sultan’, Uitgeverij Vrijdag).