De grootste vijand voor Koerdische eenheid zijn de Koerden zelf

De YPG (Yekineyen Parastina Gel – Eenheden voor de verdediging van het volk), de gewapende arm van de linkse partij PYD (Partiya Yekitiya Demokrat – Partij van de Democratische Eenheid), werd een begrip. Toen nog nobele onbekenden, nu de hoop van de wereld op het verslaan van Islamitische Staat in Syrië.

In de loop van de maanden daarna bleek dat die Syrische Koerden nauw gelieerd waren met de al even linkse PKK in Turkije. Er doken toen ook her en der artikels op over de almacht van de PYD, het fnuiken van de oppositie én hun rivaliteit met die andere Koerden in Irak.

Wat er ook van zij, de YPG-militie is een uit de kluiten gewassen leger geworden waar de grootmachten rekening mee houden en zich tegen aan schurken in hun gezamenlijke afkeer voor Islamitische Staat.

Destijds interviewde ik journalist Wladimir van Wilgenburg die deels in de Iraaks-Koerdische hoofdstad Erbil woont en Koerdisch spreekt. Ook nu sprak ik met hem.

Vorige keer toen ik je sprak was de YPG een klein nog relatief ongeorganiseerd groepje moedige vechters. En nu?

“Vandaag kan je zelfs niet meer over dé YPG spreken, maar over de SDF (Syrische Democratische troepen). Die zijn multi-etnisch. Zoals je wellicht weet wonen er heel wat gemeenschappen in het Koerdische gebied. Arameëers, Arabieren, Koerden, Syrische christenen, Armeniërs, noem maar op. Wat hen bind, is dat ze één gemeenschappelijke vijand hebben (ISIS) en samen in Noord-Syrië wonen. Momenteel is het die multi-etnische strijdmacht die de hoofdstad van het zogezegde kalifaat belegerd, Raqqa. Maar ook die andere IS-stad Deir Ez-Zor staat op het lijstje. De SDF telt momenteel om en bij de 60 tot 80.000 strijders. Bedoeling is om die legermacht dit jaar nog uit te breiden naar 100.000. De SDF word voornamelijk geleid door de YPG, maar zelfs in de YPG zijn veel Arabieren die strijden tegen ISIS. Waarschijnlijk nemen ze begin 2018 Raqqa in, en laten ze zien dat de YPG/SDF een van de meest effectieve krachten tegen Islamitische Staat is.”

Die SDF wordt gesteund door het Westen. Terwijl het officiële Syrische leger en haar bondgenoten (Hezbollah bvb) door de Russen én de zogenaamde gematigde rebellen door Turkije (waaronder heel wat islamistische groepen) gesteund worden. De SDF-strijdkrachten hebben Raqqa in het vizier. Eenmaal die stad verovert, heeft de SDF en dus ook de Koerdische PYD heel wat in de pap te brokken. Maar hoe sterk staat die PYD nu eigenlijk?

“Sterk. Weet je, de PYD controleert niet alleen Koerdisch Syrië, het zogenaamde Rojava (of West-Koerdistan), maar ook delen die hoofdzakelijk Arabisch zijn. Samen met wat kleinere fracties uit die Arabische gebieden vormt dat gebied nu de Federatie van Noord Syrië, gesteund door de Amerikanen. Sinds lang een bondgenoot van de Koerden. De facto wil dat ook zeggen dat Damascus (Assad) geen controle meer heeft over héél Syrië. En de Koerden controleren nu het merendeel van de olievelden in Syrië en een aantal belangrijke dammen. Vergeet ook niet dat het noorden van Syrië de belangrijkste graanschuur was en is van het land met 50 per cent van de graanproductie. Bovendien wordt de Koerdische stad Efrin steeds belangrijker voor de textielproductie, aangezien veel bedrijven van Aleppo naar Efrin zijn verhuisd.”

 Ik lees berichten dat de PYD niet bepaald vriendelijk is ten aanzien van Koerdische concurrenten.

“Er zijn inderdaad voortdurend problemen tussen enerzijds de PYD en anderzijds voornamelijk de KNC. Die KNC (Kurdish National Council) is trouw aan de Iraaks-Koerdische leider Barzani en erkent het gezag van de PYD niet. Gevolg is dat hun politici bij regelmaat van de klok gearresteerd worden en anderzijds de Iraakse Koerden de grens gesloten houden tussen de twee Koerdistans. Bizarre situatie.

Recent liet de Iraaks-Koerdische leider Barzani een 5.000-tal Syrisch-Koerdische strijders, de ‘Rojava Peshmerga’ aanrukken die hem welgezind zijn naar de grens met Syrië. Behalve een schermutseling hier en daar blijft het desondanks beperkt tot wat spierballengerol. De rivaliteit tussen Barzani en de Syrisch-Koerdische PYD is groot, maar ze weten donders goed dat een burgeroorlog nu het stomste zou kunnen zijn wat er kan gebeuren.Al waren er recent een aantal doden en gewonden bij gevechten rond Sinjar (Irak, gebied van de Yezidi) tussen de Barzani-gezinde KDP en de Turks-Koerdische PKK (die dan weer nauw gelieerd is aan de PYD). Zowel de PKK als de KDP zeggen dat ze geen interesse hebben in een Koerdische burgeroorlog, waar de Koerden slechte herinneringen aan hebben toen de Iraakse Koerdische partijen elkaar bestreden tot 1998.”

Koerdische eenheid bestaat dus niet. Maar nu je het over de Iraaks-Koerdische leider Barzani hebt, hoe staat het met de eveneens veelgeroemde Peshmerga in Irak?

“Er zouden naar schatting zo’n 160.000 Peshmerga-soldaten zijn. 1/3^e van hen valt onder de overheid in Erbil (de Iraaks-Koerdische hoofdstad). De rest daarentegen zijn loyaal aan partijen. De twee grootste partijen houden er in de praktijk hun eigen legertjes op na, hun eigen Peshmerga. De KDP regeert Iraaks-Koerdistan (partij van Barzani, centrum-rechts) en de PUK (centrum-links) is nagenoeg even machtig. In de praktijk zijn de brigades van de Peshmerga gemixt, maar de sectoren die ze controleren staan onder controle van een van de twee partijen. De verschillende olievelden bijvoorbeeld staan vandaag onder gezag van elk afzonderlijk de KDP of de PUK.”

Barzani wordt dikwijls verweten een nauwe bondgenoot te zijn van Erdogan, of anders gezegd er is een lien tussen Ankara en Erbil. Meteen ook een reden waarom de Peshmerga de YPG niet ter hulp snellen en omgekeerd. Klopt dat?

“Die banden zijn er. En het klopt ook dat in de praktijk de militaire of politieke samenwerking tussen de Iraakse en de Syrische Koerden quasi nihil is. De YPG en de Turks-Koerdische PKK zijn radicaal-links en bijvoorbeeld anti-Turks, terwijl de Iraakse Koerden van de regerende KDP maar ook de andere groepen een andere politieke cultuur hebben en eerder centristisch en zelfs conservatief-tribaal zijn. Let op, Ankara casht niet zomaar op die band. Er zit voor beide partijen ook economisch voordeel in. In 2014 toen IS de Koerden in Irak aanviel, stond Ankara niet klaar met wapens en steun. Wie dat wel deed was Iran. Maar die hebben dan weer problemen met hun Koerden. In 2014 werkten de PKK en de KDP wél samen. De PKK hielp met de bescherming van de Iraaks-Koerdische hoofdstad Erbil en heeft Yezidi’s in Sinjar gered. In ruil stuurde de KDP Peshmerga’s naar de stad Syrisch-Koerdische stad Kobani en hielp de stad verdedigen tegen Islamitische Staat. Lang verhaal. Maar nu ISIS zwakker wordt, komen de problemen tussen de Koerdische partijen weer terug aangezien er nu geen grote dreiging meer is van een gemeenschappelijke vijand: ISIS. Bottom-line is dat Barzani en zijn KDP momenteel niet zo blij zijn met de kritiek van Ankara inzake het hijsen van de Koerdische vlag boven de olierijke en etnisch betwiste stad Kirkuk. Of met de tegenwerking van Ankara om een onafhankelijkheidsreferendum te houden in Iraaks-Koerdistan.”

Het toverwoord is er uit. “Onafhankelijkheid”. Hoe kijken de verschillende Koerdische fracties daar tegen aan?

“Verschillend. Wat dacht je? De PKK en de PYD noemen zichzelf geen separatisten meer. Hun leider Öcalan (die een levenslange gevangenisstraf uitzit op het Turkse eiland Imrali) is sinds kort een nieuwe marsrichting ingeslagen en zijn PKK en bondgenoten hebben het separatisme en het communisme vaarwel gezegd. Het blijven weliswaar anti-kapitalisten, een soort anarchisten (Öcalan is geïnspireerd geraakt door Amerikaanse libertarische anarchist Murray Bookchin) en nu ook confederalisten. De Iraaks-Koerdische KDP, maar ook de PUK ijveren daarentegen wél voor de volledige onafhankelijkheid van hun regio. Alhoewel er binnen Iraaks Koerdistan ook meningsverschillen zijn tussen de oppositiepartijen Gorran (centristisch), de KDP en de PUK. Die partijen zijn allemaal eerder centristisch en de stam speelt er een cruciale rol. Recent hebben de grootste Koerdische partijen uit die regio beslist verdere stappen te zetten op de weg naar volledige onafhankelijkheid. Zeer tot ongenoegen van én Bagdad, én Ankara, én Teheran.”

Wie meer wil lezen over een interessante en verrijkende variëteit aan inzichten van de Koerdische politiek en het Midden-Oosten, kan ik volgende links ten zeerste aanraden:

http://www.middleeasteye.net/users/wladimir-van-wilgenburg

http://aranews.net

https://jamestown.org/analyst/wladimir-van-wilgenburg/

Of volg hem op twitter @vvanwilgenburg

Foto: (c) Reporters

De auteur is woordvoerder voor de Kamerfractie van de N-VA.