De natuurlijke logica van het separatisme

De door de regering Michel bestelde imagocampagne ‘Positive Belgium’, waar alleen een paar reclamebureaus beter van worden, laat zich voortdurend door de realiteit inhalen. De slogan keert zich boemeranggewijs tegen zichzelf: België is positief zoals iemand positief test op Aids. Een vogel voor de kat. No harm intended, HIV-patiënten.

Want jawel, de rode schlemiel die de domme flik (of hoe kwalificeer je anders een politiecommissaris die onbeschermd en op zijn eentje een groep opgehitste betogers achterna holt, als was het een kinderspelletje) een donder op zijn kop gaf,- dàt beeld ging de wereld rond. België heeft de status van rommelkrediet en geraakt daar niet meer vanaf. Het zij zo.

‘Imago’ is een raar begrip. Het is een marketingterm uit de bedrijfswereld. Maar elke marketeer snapt dat een goed imago voor een in se slecht product waardeloos is. Want het gaat echt niet goed met dit land, het lijkt versleten en uitbestuurd, wie er ook aan de macht is, vraag het maar aan de N-VA.

Doet internationale reputatie ertoe? Natuurlijk wel. De term failed state slaat op de ineenstorting van een politiek-bestuurskundig systeem, maar ook op de internationale paria-status waardoor een land economisch geïsoleerd raakt en investeerders er met en grote boog omheen gaan. Een paar weken geleden nog kreeg België een uitermate slecht begrotingsrapport van Europa. De begroting vertoont een tekort van 3%, maar voor het eerst in jaren gaat ook het primair saldo – de graadmeter voor de gezondheid van de begroting – weer in het rood. Alleen Italië en Griekenland laten slechtere groeicijfers optekenen. Hoezo, herstelbeleid?

Transgender

Maar terug naar de marketinglogica. Het is bizar dat uitgerekend een liberaal geïnspireerde regering zich vastklampt aan dat imago-gegeven, want in de bedrijfswereld wordt ook snel het product zelf in vraag gesteld en niet alleen het etiket.

Na de ramp in 1987 met de Herald of Free Enterprise, de ferryboot die in een paar seconden tijd net buiten de haven van Zeebrugge zonk en 193 slachtoffers naliet, veranderde de rederij van naam, werden de schepen herdoopt, maar ondergingen ze ook grondige transformaties (zo werd het Roll-on/Roll-off autolaadsysteem grondig herzien). OK, de aandeelhouders blijven dezelfde, maar de naamsverandering is toch meer dan een face-lift of ‘nieuwe wijn in oude zakken’.

Een sterker voorbeeld is de overgang van Luc naar Lucia. Iemand die slecht zit in zijn/haar lichaam en van geslacht verandert. Hier hebben we echt te maken met een identitaire omslag, een reïncarnatie die volgt uit een biologische ingreep. Zou België de transgender-logica kunnen volgen en zichzelf heruitvinden als Neder-Gallië, Bourgondië, of, moderner, Eurofocus — een verandering die het sluitstuk is van een systemische omslag? Misschien, maar de realiteit van de taalgrens die een cultuurgrens is, lijkt onoverkomelijk. Meer en meer aspecten van de failed state hebben net te maken met de ingebakken Noord-Zuid-tegenstelling. De ironie is dat net de vakbonden, de laatste grote verdedigers van het Belgische eenheidsdenken, de communautaire scheuring vandaag het sterkst ondervinden, zie o.m. de cipierstakingen en de spooracties.

Blijft dan de ultieme optie: de splitsing. Entiteiten die niet meer werken, deel je op in kleinere gehelen. Defusering heet dat in de economie. Maar ook staatkundig zijn er interessante precedenten. Tsjechië en Slowakije gingen vreedzaam elk hun weg in 1993, in de nasleep van de val van de Muur. Al in 395 bleek het grote Romeinse Rijk onbestuurbaar geworden en splitste het zich in een Westelijke en een Oostelijke helft. Het Westen ging vrij snel ten onder, het Oosten, beter bekend als Byzantium, floreerde nog gedurende een millennium. Wat niet werkt, verdwijnt, zoals in de natuur. Of met de woorden van de Internationale: ‘Sterft, gij oude vormen en gedachten’.

Pragmatisme

Terug naar de merkenstrategie. Als België niet wil eindigen als Aldi-product van deze planeet, moet het transformeren in iets anders. Maar dan ook totaal anders. Boeken toe en tabula rasa.

Staatkundig kan dit organisch proces zich alleen voltrekken via een complete boedelscheiding. Het ‘merk’ houdt op te bestaan, maar ook dat wat erachter zit. Het idee van de failed state moet gedepolitiseerd worden tot een rationeel begrip. Het boek De ordelijke opdeling van België (2010) van VB’er Gerolf Annemans was op zich geen slechte oefening, maar het is vergeven van politieke premissen en oud-nationalistisch ressentiment. Terwijl we ons beter zouden toeleggen op het veranderingsdenken van de transgender, de biologische wetmatigheden en, jawel, de nuchtere bedrijfslogica: een onverkoopbaar product haal je gewoon uit de rekken.

Zo wordt, wat nooit aansloeg via een politiek-separatistisch discours, de evidentie zelve vanuit evolutionair-zakelijk standpunt. Laat de no-nonsense heersen, nonsens hebben we nu al genoeg gehad. De existentiële crisis van de Belgische constructie (want dat is het: België is nooit een natie geweest maar een artefact) kan alleen maar ten goede eindigen via de geboorte van twee nieuwelingen. Zie het als een zwangerschap, niet alleen een doodsreutel.

Het principe van Badinter (‘De bestaande binnengrens wordt staatsgrens’ ), waar Etienne Vermeersch zo aan hecht, is dan vanuit puur pragmatisch standpunt te verkiezen, naast uiteraard de bestaande cultureel-taalkundige kloof. Dat heeft niks met xenofobie of communautaire scherpslijperij te maken,- het is pure ratio en gezond verstand. Veel van wat zich vandaag afspeelt in het Belgische denkkader, ook en vooral bij de leidende politieke klasse, heeft te maken met scheidingsnostalgie en angst voor verandering.

Hetgeen vandaag in Wallonië gebeurt, is dan ook historisch: wat geen enkele Vlaamse partij voor mekaar kreeg, en wat verdronk in eindeloze staatshervormingsonderhandelingen (het woord alleen al), wordt nu door de marginale PTB/PvdA gerealiseerd, namelijk de stervensbegeleiding van de Belgische staat, dankzij het opvoeren van de interregionale spanning. Binnen vijf jaar is Wallonië autonoom, met Raoul Hedebouw als president, want o ironie: de radicaal-linkse partij die helemaal niks heeft met separatisme, blijkt vandaag de drijvende kracht achter de splitsing.

Vlaanderen ondergaat dan eens te meer de historische logica en zal ook eieren voor zijn geld moeten kiezen. Hopelijk met meer ambitie dan het triest-zure centrumrechts conservatisme dat de N-VA ten toon spreidt.

Ja, ik eis het woord ‘verandering’ terug op, in naam van de biologie, het leven en de dynamische handelsgeest die het humanistisch Europa heeft getekend. Wat zijn houdbaarheidsdatum heeft overschreden geef je zelfs niet meer aan je hond, dus weg ermee. België is dood, leve zijn opvolgers.

Oeps, nu waren we nog het koningshuis vergeten, een van de laatste belanghebbenden bij het rekken van de doodstrijd van dit land. Wel, daarvoor zou het Bruparck-scenario uitkomst kunnen brengen: Brussel als Europees pretpark, daar past altijd wel een paleis in. Bij elke geboorte hoort een nageboorte, ook dat is elementaire biologie.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.