Dis mos hoe die koekie krummel

Een maand is een eeuwigheid in de politiek. Laat staan 24 jaar. Na de verkiezingen van 26-29 april 1994 won het ANC in de eerste multiraciale verkiezingen in Zuid-Afrika een overweldigende meerderheid van 62%. Genoeg om alleen te mogen regeren. Te weinig om de grondwet te veranderen.

(Geen) revolutie

Sindsdien heeft de wereld 24 jaar toegekeken wat Zuid-Afrika er onder een ANC bewind van bakte. Zoals kon verwacht worden, werd er geen ‘kleurenblinde’ politiek gevoerd, maar werd de zwarte bevolkingsgroep actief en via ‘affirmative action’ naar voren getrokken.

Overheidsadministraties kwamen in snel tempo in zwarte handen. Ook op scholen en universiteiten werd een beleid van affirmative action gevoerd om de achterstanden weg te werken.

Bedrijven die niet genoeg zwarte aandeelhouders of bestuurders telden, werden via een puntensysteem achtergesteld of uitgesloten bij overheidsopdrachten. Bedrijven kregen minimum quota opgelegd naar aandeelhouderschap en management.

Zelfs aan sportassociaties (vooral het blanke rugby) werden quota opgelegd hoeveel niet-blanke spelers er op het veld moesten verschijnen.

Anderzijds heeft het ANC ook nooit de communistische revolutie doorgevoerd. Fundamenteel bleef de grondwet overeind. Ondanks vele pesterijen houdt Zuid-Afrika tot vandaag een relatief vrije pers en een onafhankelijke rechtsstaat overeind. En ook aan privébezit (en landeigendom) is er fundamenteel (nog) niet geraakt.

Mager resultaat

Maar het resultaat van 24 jaar ANC  is mager. De politiek van ‘affirmative action’ creëerde een klasse ‘black diamonds’ van goed opgeleide zwarten die meesurfde met de opportuniteiten die het ANC forceerde. En die black diamonds gingen vervolgens een middenklasse (‘blank’) leven leiden. En ze stopten met op het ANC te stemmen.  En natuurlijk kwam er een klasse ANC-partij getrouwen die behoorlijk profiteerde van de openbare posities.

De ‘have nots’, voor wie het allemaal te doen was, bleven ‘have nots’. Stringente en rigide ‘labour laws’, hoge belastingen en ‘red tape’ op (buitenlandse) investeringen verhinderden een economische boom zoals de andere BRICS-landen die wel kenden. En zonder economische groei geen staatsinkomsten voor sociale programma’s. Criminaliteit blijft torenhoog.

Onder tien jaar Zuma en zijn flagrante corruptie ten voordele van een klein groepje ‘cronies’ ging het bovendien economisch stijl bergaf. Investeringen en economische groei stokten helemaal, de rand tuimelde de dieperik in en Zuid-Afrikaans staatspapier werd op de internationale markt quasi gedegradeerd tot ‘rommel’.

Na 24 jaar aan het bewind is het bovendien moeilijk om alles wat mis gaat nog in de schoenen van de apartheid te schuiven.

Alles gaan goed, dankie

De economische politiek – volledig gefocust op de ‘affirmative action’ – was ironisch genoeg nogal voordelig voor de Zuid-Afrikaanse bedrijven. Zonder veel concurrentie van buitenlandse investeerders en met een sterk gedevalueerde Rand hebben vele lokale bedrijven zowel in de eigen markt als op de wereldmarkten ‘goed geboerd’. Vele (blanke) Afrikaners die – verdreven uit openbare functies – in het bedrijfsleven stapten en er de plaatsen van weglopende Engelstaligen innamen, hebben er een mooi parcours opzitten.

En alhoewel een blanke Afrikaner het niet makkelijk zal toegeven, blijven de niet-zwarte groepen het onder ANC bewind bijzonder goed doen. Ondanks een politiek die eigenlijk het tegenovergestelde beoogt.

Oorlog gewonnen, vrede verloren

Tot enorme frustratie van het ANC uiteraard. Die was zichzelf met de corrupte en incompetente Jacob Zuma compleet in de vernieling aan het rijden. Op haar linkerflank knaagt de weggebroken Jules Malena met zijn (openlijk racistische) Economic Freedom Fighters aan de achterban van het ANC.  Op haar rechterflank snoepte de Democratic alliance het bestuur in zowat alle belangrijke steden en de belangrijke Westkaap provincies af. De partij groeide nationaal van 1,7% in 1994 tot meer dan 22% in 2014. De aanhang van het ANC maakte de omgekeerde beweging en dreigde ermee om behoorlijk onder de 50% te duiken in 2019.

Reporters

Jacob Zuma – hard zijn best gedaan om zichzelf, het ANC en Zuid-Afrika in de vernieling te rijden.

De verkiezing van Cyril Ramaphosa als nieuwe leider van het ANC in februari dit jaar heeft dat proces voorlopig gestopt. Maar zelfs dat heeft geen haar gescheeld. Ondanks de rampzalige resultaten van tien jaar Zuma, bleef de president enorm populair bij zijn etnische achterban.

De grote ANC-kingmaker die op het laatste moment van kamp wisselde, was David Mabuza, de premier van Mpumalanga, een man waar we nog van gaan horen. En niet alleen in de positieve zin. De man regeert over zijn provincie als een volleerd alleenheerser, corruptie is nooit ver weg en net iets te veel politieke tegenstanders hebben onverwacht het loodje gelegd.

Revolutie

Het ANC heeft ondertussen geleerd dat revolutie prediken iets anders is dan een land regeren. En dat de politieke en economische realiteit zich bitter weinig aantrekt van ideologische strijdkreten. De kiezer heeft ondertussen begrepen dat het ANC niet noodzakelijkerwijze ook goed bestuurt.

‘Het is ok als het ANC goed regeert’ vertrouwde mijn Afrikaanse vriend me laconiek toe. ‘En het is ook oké als ze corrupt zijn’. De kiezer straft dat immers vroeg of laat af. Dis mos hoe die koekie krummel*.

—–

(*) Dat is nu eenmaal de realiteit.