Duitsland blaast het Europees vaccininkoopprogramma op. De Duitsers gaan zelf Sputnik-V produceren en werken aan een bilaterale deal met de Russen. Na enkele andere landen slaat nu ook Merkel met de vuist op de tafel. Merkel schuift Macron en co aan de kant. Het is allicht meteen ook het begin van de zwanenzang van de falende Duitse commissievoorzitter Ursula Von der Leyen. De Duitsers hebben ineens lak aan het Europees geneesmiddelenagentschap EMA. Opnieuw primeert de Realpolitik à la Merkel op de retoriek van Europese samenhorigheid.

Akkoord opgeblazen

Nadat de Duitse regering volgens het Ärtzeblatt op 24 maart de Europese Unie liet weten dat ze aandringt op een snelle goedkeuring van het Russiche Sputnik-V-vaccin, is het sedert donderdagochtend genoeg geweest volgens Berlijn. De Duitse regering blies het akkoord op om gezamenlijk via de Europese Unie vaccins in te kopen. De Duitse minister van volksgezondheid Jens Spahn (CDU) liet op de radio tijdens de uitzending Morgenecho weten dat hij zelf met de Russen aan tafel wil gaan zitten om het Russische vaccin in Duitsland te produceren.

De Deutsche Presse Agentur (DPA) bracht het nieuws meteen groot en zelfs de wekelijkse kwaliteitskrant Die Zeit gooide het bericht onbewerkt op haar website. De ergernis van de Duitse publieke opinie vond eindelijk gehoor bij de regering. Spahn beklaagde zich over de arrogantie van de Europese Commissie: ‘Die EU-Kommission habe erklärt, dass sie über das russische Präparat keine Verträge wie mit anderen Herstellern schließen werde.’ De Europese Commissie weigert met de Russen te praten, dan doet Berlijn dat dus maar zelf: ‘dass wir dann bilateral auch mit Russland reden werden.’

Franse druk

Niet veel later bevestigde het Russische fonds RDIF, dat het vaccin in het buitenland verkoopt, daadwerkelijk gesprekken met de Duitse Bondsregering. De newsroom op de website van RDIF is een aaneenschakeling van ronkende persberichten over het succes van het Sputnik-V-vaccin. Ook persagentschap TASS pakte groot uit.

Onder vooral Franse druk hadden de EU-ministers in 2020 afgesproken alleen collectief vaccins in te kopen. De echte reden was dat Frankrijk en vooral de Franse president Macron wou temporiseren om het Franse Sanofi de achterstand op de internationale concurrentie te laten inlopen. Na het mislukken van haar eerste eigen vaccinproject wierp Sanofi de handdoek in de ring. Een samenwerking met GSK die op 14 april 2020 werd aangekondigd probeerde nog wel in het vierde kwartaal van 2021 met een vaccin op de markt te komen. GSK is immers de grootste specialist qua griepvaccins met onderzoeklaboratoria in de Waalse steden Gembloers, Rixensart en Waver. Al in december 2020 was duidelijk dat het vaccin van Sanofi niet goed genoeg werkte. Pas op 12 maart laatstleden kondigden Sanofi en GSK aan te starten met proeven op mensen. Het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Translate Bio start met de eerste klinische fase

Genoeg getreuzel

Niet enkel de regering van Angela Merkel baalde van de sukkelgang en flaters van de Europese Commissie. Ook de Duitse bondslanden hadden genoeg van de falende Europese Unie. Dus bliezen ze gezamenlijk de afspraak op dat de EU collectief vaccins inkoopt.

Begin april zei de regering van het bondsland Beieren desnoods zelf Russische vaccins te willen kopen. Afgelopen woensdag zei de Beierse premier, Markus Söder (CSU), een order van 2,5 miljoen dosissen te plaatsen. De CSU is de zusterpartij van Merkels CDU. De voormalige DDR-länder volgden meteen. Sachsen-Anhalt en Mecklenburg-Vorpommern prezen 8 april de beslissing. Economieminister in Mecklenburg-Vorpommern, Harry Glawe (CDU), bestelde meteen 1 miljoen vaccins en betaalt 10 miljoen euro aan de Russen. De premier van Sachsen-Anhalt, Reiner Haseloff (CDU), loofde Spahn en zei: ‘Das ist der richtige Weg, ich begrüße das Vorgehen des Bundes’.

De CDU laat dus Ursula von der Leyen als een baksteen vallen. Niet enkel omdat Duitsland het hele jaar van de ene verkiezing in de andere belandt, maar omdat VDL (zoals de Duitsers haar noemen) niet enkel een slecht minister was, maar vooral een barslechte voorzitster van de Europese Commissie. Het opinieweekblad Der Spiegel onthulde in 2016 al dat Von der Leyen in haar doctoraatsverhandeling plagiaat had gepleegd en maakte haar de afgelopen maand tot bijna dagelijkse schietschijf.

Torpedering Ursula Von der Leyen

Jens Spahn torpedeert daarom partijgenote Von der Leyen. Het enige voordeel van Von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie zou naar verluidt zijn dat ze zo niet kan flateren tijdens de verkiezingscampagnes in Duitsland. Voor de CDU is ondertussen duidelijk dat ze Von der Leyen best zo snel mogelijk afschrijft. De teneur in Duitsland is dat de EU de vaccinatiegraad in de EU verprutste. Een stilaan moedeloze kanselier Angela Merkel (CDU) kondigde eind maart aan dat het Europees Medicijnagentschap (EMA) in Amsterdam best spoed maakte met de keuring van het Russische Sputnik-V-vaccin. Merkel hield welgeteld veertien dagen vast aan die goedkeuring door het EMA en de aankoop door de EU. Duitsland wil nu zelf produceren. De Duitse demarche kwam nadat ook Oostenrijk en Hongarije in Rusland bestellingen plaatsten.

De Europese Commissie bestelde dusver 2,6 miljard dosissen bij zes fabrikanten. Met één van de fabrikanten, AstraZeneca, rolt de Commissie vechtend over straat nadat zowel Ursula von der Leyen als raadsvoorzitter Charles Michel zeer beschadigende opmerkingen over het Brits-Zweedse concern maakten en het bedrijf zelfs valselijk beschuldigden van illegale export. Ondertussen waarschuwden andere farmaceutische bedrijven zoals Pfizer de Europese Commissie dat uitvoerverboden zou leiden tot perverse effecten en net minder in plaats van meer vaccins. De Raad van de EU stemde dus gewoon in met het uitvoerverbod light van de door de Europese Commissie gevraagde exportban.

Franse vaccinvaudeville

Ondertussen loopt nog een hond in het kegelspel. De Franse Eurocommissaris voor de Interne Markt Thierry Breton (Les Républicains) beweerde dat de Europese Unie ‘het Sputnik-vaccin absoluut niet nodig heeft’. De ijdele Breton die zichzelf een ‘industrieel’ noemt omdat hij als bureaucraat en politicus topfuncties bekleedde bij Franse staatsbedrijven, moet de vlotte productie van de Europese vaccins in goede banen leiden. Salonindustrieel Breton maakt zich echter vooral belachelijk met visites aan fabrieken die vaccins inpakken (in Catalonië) of grondstoffen maken (in Seneffe). Volgens Breton zullen dankzij het Europees vaccininkoopprogramma eind juni ‘300 tot 350 miljoen’ vaccins beschikbaar zijn. Ondanks het geflater weigerde de Europese Commissie een mea culpa te slaan. Von der Leyen gaf enkel toe slecht voorbereid te zijn.

Parijs en vooral het Elysée stoorden zich afgelopen weken al erg aan de Duitse deal met Rusland rond de gasleiding Nordstream-2. De Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian (LREM) noemde Spoetnik V meer een ‘middel van propaganda en agressieve diplomatie dan een middel van solidariteit en hulp inzake de volksgezondheid’. Het zal Merkel worst wezen. Steeds vaker kiest Merkel voor Realpolitik. De Europese samenwerking ligt Merkel minder na aan het hart dan het risico om met een smadelijke electorale nederlaag (voor haar CDU) afscheid te nemen van de Duitse politiek in 2021.

Wat betreft het Sputnik-V-vaccin? Het Europese Medicijnagentschap beweert dat keuring en goedkeuring nog slechts een kwestie van tijd lijkt.