Een behoedzaam man

Hij was zeker niet de gedroomde kandidaat van Angela Merkel, maar vandaag werd Frank-Walter Steinmeier met een grote meerderheid verkozen tot president van de Bondsrepubliek Duitsland. Een sociaaldemocraat als staatshoofd: op nauwelijks zeven maand van de Bondsdagverkiezingen was dat geen prettig vooruitzicht voor de christendemocratische bondskanselier. Ook al levert een bondspresident zijn partijkaart – Parteibuch in het Duits – in, dan nog straalt iets van de waardigheid van het ambt af op de politieke familie van waaruit hij voortkomt. Het zoeken van een geschikte kandidaat voor het ambt van bondspresident verloopt vaak moeizaam. De steun die hij krijgt – en van welke partijen – kan iets laten doorschemeren over de voorkeuren van het politieke establishment voor de ene of de andere coalitie. Na lang zoeken kwam de minister van Buitenlandse Zaken naar voren als de meest ‘geschikte’ kandidaat. Hij geniet de steun van de christendemocraten (CDU en CSU), de sociaaldemocraten (SPD), de liberalen (FDP) en zelfs van sommige Grüne. De kandidaten van Die Linke, Freie Wähler en Alternative für Deutschland (AfD) zijn kansloos. Waarschijnlijk haalt Steinmeier al in de eerste stemronde het vereiste quorum van de Bundesversammlung (een orgaan van 1260 kiesmannen en –vrouwen, voor de ene helft bestaande uit leden van de Bondsdag, voor de andere helft uit mensen die door de deelstaatparlementen gekozen zijn).

Steun uit Beieren
Ook al hoeft hij geen seconde te twijfelen aan zijn verkiezing, toch reist Steinmeier – die inmiddels minister af is – door het hele land op stemmenvangst. Hoe groter de rugdekking in de eerste stemronde, des te steviger voelt zijn morele legitimiteit aan. Begin februari was hij zelfs in München om er zich in het parlement van de deelstaat Beieren voor te stellen aan de Beierse kiesmannen en –vrouwen. Het weerzien met Horst Seehofer, minister-president en voorzitter van de Beierse christendemocraten (CSU), was hartelijk. Steinmeier had Seehofer in november al opgezocht om de steun van de CSU te krijgen. Dat het lukte, versterkte zijn positie tegenover Merkel die niet erg gelukkig was bij de gedachte aan een toekomstige bondspresident met sociaaldemocratische wortels. Volgens Der Spiegel herinnerde deze ‘coup’ aan wat er zich in november 1983 in de Beierse hoofdstad had afgespeeld, toen minister-president Franz-Josef Strauß met één zin – ‘Diesem Spiel muss ein Ende gemacht werden’ – de scepsis van toenmalig bondskanselier Helmut Kohl (CDU) tegenover diens partijgenoot Richard von Weizsäcker had overwonnen. Als bondspresident zou von Weizsäcker de geschiedenisboeken ingaan met de redevoering die hij hield op 8 mei 1985, naar aanleiding van de 40ste verjaardag van de capitulatie van de Wehrmacht.

Behoedzaamheid
Her en der rijzen er vragen over Steinmeier als bondspresident, een functie die hij na zijn verkiezing pas op 18 maart zal opnemen. Volgens Richard Herzinger zou het probleem niet zozeer zijn dat Steinmeier tot nu toe een saaie levensloop heeft gekend, maar wel dat hij teveel een consensuszoeker is in een wereld waarin het appelleren aan goede bedoelingen niet veel helpt bij potentaten en autoritaire regeringsleiders (Die Welt, 30 januari 2017). Hij zou te voorzichtig zijn en te genuanceerd denken, wat in de huidige wereldpolitiek met haar vele conflicten en spanningen als zwak zou kunnen overkomen bij doordrammende wereldleiders. In een reportage van de openbare omroep ARD drukken de makers ervan hun verlangen uit dat Steinmeier zijn behoedzaamheid laat varen: „Ein Mann des Ausgleichs, der Ruhe, das darf er nicht mehr sein” (Een man van het evenwicht, de rust, dat mag hij niet meer zijn). Zelf ziet Steinmeier het net als een bewijs van sterkte dat hij ‘kein Vereinfacher’ is, dat hij niet iemand is die de zaken simplistisch voorstelt. Hij wil liever een ‘Mutmacher’ zijn, iemand die de mensen tot moed aanspoort. Dat klinkt niet zo alsof hij een fabrikant van mooie praatjes zal zijn, want dat gevaar dreigt voor de bekleder van een ambt dat leeft van representatie en retoriek.

(Dirk Rochtus publiceerde in oktober 2016 het boek ‘Van Reich tot Republik. Nadenken over Duitsland vroeger en nu’, verkrijgbaar via www.doorbraakboeken.be)