Een herfst van de vrijheid op school, zou het?

Hij is alweer bijna voorbij, die zomer. En nee, het werd geen mooie zomer. Het bleek al evenmin de beloofde zomer van de vrijheid. Festivals sneuvelden bij bosjes, zomerkampen werden massaal stopgezet, buitenlandse reizen bleven afgeraden. En dus rijst nu, almaar prominenter, die ene vraag: wat brengt de herfst? Brengen we als maatschappij de moed op om stilaan echt terug te keren naar het oude normaal, of leggen we ons neer bij dat nieuwe normaal?

Peptalk van De Croo

U herinnert zich ongetwijfeld ook nog de peptalk van premier De Croo toen het hele land eind oktober vorig jaar opnieuw in lockdown moest en de horeca voor de tweede maal op slot ging. Enkele maanden op de tanden bijten, na nieuwjaar was het ergste voorbij en konden we stilaan op de vaccins rekenen, klonk het toen. Die vaccins kwamen er ook, maar in hun kielzog dook ook de Britse variant op. En dus bleef ook de lockdown duren. Na een dramatische start kwam de vaccinatiecampagne in het voorjaar dan eindelijk op kruissnelheid.

Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid Beke kondigde prompt groepsimmuniteit aan zodra 70 procent van de Vlamingen volledig gevaccineerd zou zijn.  Federale excellentie Frank Vandenbroucke spiegelde ons zelfs het rijk der vrijheid voor, ergens bij het begin van de zomer. Waarop de delta-variant zijn opwachting maakte, die de terugkeer naar het echte normaal nogmaals grotendeels op de lange baan schoof.

Beoogde vaccinatiegraad behaald

Maar zie: intussen kondigde diezelfde Wouter Beke aan dat we die beoogde vaccinatiegraad effectief gehaald hebben in Vlaanderen. Bovendien blijkt uit de meest recente Sciensano-gegevens dat zomaar eventjes 97% van de covid-patiënten in onze ziekenhuizen niet of onvolledig gevaccineerd zijn. Niet geheel toevallig zijn het vooral de ziekenhuizen in Brussel – waar de vaccinatiegraad ondermaats is en blijft – die vandaag nog het sterkst in de klappen delen.

Zou het op dit moment dan niet van enige redelijkheid en gezond verstand getuigen om dat rijk der vrijheid eindelijk in te laten gaan in Vlaanderen? Ok, met misschien nog een handvol kleine beperkingen. De eerste stevige lakmoesproef op dat vlak dient zich volgende week al aan: het onderwijsveld zit op 17 augustus samen met de experten over de start van het nieuwe schooljaar. Na een bijzonder zwaar jaar, waarin mondmaskers, afstandsregels én afstandsonderwijs normaal onderwijs en échte sociale contacten quasi onmogelijk maakten, snakken leerlingen én leerkrachten naar een schooljaar zonder mondmaskers en zonder stringente regels.

Toch weer mondmaskers op school?

Daar bestaan op dit moment ook voldoende argumenten voor: alle leerkrachten en andere personeelsleden kregen de voorbije maanden de kans zich volledig te laten vaccineren. Tegelijk zal tegen begin september ook een substantieel percentage van de 12-17 jarigen beschermd zijn. En zowat alle experten houden ons al anderhalf jaar voor dat het risico dat besmette kinderen ernstig ziek worden quasi verwaarloosbaar is. Last but not least: het regende de voorbije maanden alarmerende rapporten over de mentale toestand van heel wat jongeren én over de bijzonder nefaste impact van de strenge maatregelen op het leertraject van heel wat leerlingen.

Maar zie: afgelopen week losten zowel de Gems als de Risk Assessment Group al een weinig verrassend schot voor de boeg. Zowel voor de ziekenhuisopnames als voor de positiviteitsratio zitten we vandaag nog in ‘alarmfase geel’, waardoor mondmaskers voor leekrachten én leerlingen al zeker in het secundair onderwijs opnieuw de norm zouden moeten zijn. ‘Toch minstens voor een maand,’ suste biostatisticus – of is het intussen ‘geweten van de natie’? – Geert Molenberghs. ‘September is immers een lastige maand’, klonk het, ‘met al die kinderen die terugkeren uit vakantie’. Vorig schooljaar klonk het riedeltje van Molenberghs vreemd genoeg net andersom: toen pleitte onder meer hij net voor ‘afkoelingsperiodes’ met heuse schoolsluitingen of volledig afstandsonderwijs na een aantal weken les. Met andere woorden: toen werd het pas écht gevaarlijk op school nadat leerlingen en leerkrachten daar enkele weken in elkaars besmettelijke gezelschap hadden doorgebracht. Terwijl een vakantieperiode voor de nodige afkoeling zorgde!

Kijk naar Denemarken

Wie gelooft die mensen nog? En wie hecht nu nog enig geloof aan de belofte dat de mondmaskers op school dan begin oktober – na vier weken les- plots wél opgeborgen zouden worden? Een volledig risicoloze maatschappij bestaat – gelukkig maar – vooralsnog niet. Politici zouden er dan ook goed aan doen – ook al met het oog op hun eigen geloofwaardigheid én hun politieke overlevingskansen op wat langere termijn – om het advies van de experten voor de verandering eens straal te negeren.

Op een moment dat de Vlaamse bevolking zich tot een van de beste leerlingen van de vaccinatieklas heeft ontpopt, en in de wetenschap dat het risico op een ernstig ziekteverloop na besmetting haast volledig verdwijnt door een vaccinatie, mag je van beleidsmakers iets meer moed en visie verwachten. Keer op keer de lat opnieuw verhogen of de spelregels veranderen tijdens de wedstrijd dreigt ook het laatste greintje krediet en geloofwaardigheid van de politiek in dit land weg te spoelen.

Geen enkel beleidsniveau kan zich dit nog veroorloven, al zeker niet met het oog op de gigantische sociale en economische uitdagingen die de komende maanden en jaren op tafel liggen. En o ja: in Denemarken – waar vandaag nog maar ruim zestig procent van de bevolking gevaccineerd is – gaat de mondmaskerplicht vanaf volgende week haast overal op de schop. Het kan natuurlijk toeval zijn, maar ‘het Deense model’ is al jarenlang een begrip bij politicologen, economen en arbeidsmarktspecialisten. Iets met duidelijke afspraken, consequent beleid en een groot verantwoordelijkheidsbesef of zo.