Na één jaar staat de bonte Vivaldi-coalitie pal overeind. Pogingen vanuit de oppositie om de federale ketting te breken, gebeurden ter hoogte van de sterkste schakel. Er werd getracht om Premier Alexander De Croo op een uitschuiver in de privésfeer te betrappen. Evenwel glijdt persoonlijke kritiek even makkelijk af van de huidige eerste minister als van Minister Reynders destijds. Wanneer Alexander De Croo zich verbaal toch eens laat gaan, dan omschrijft expert Christophe Busch die uitspraken verbloemend als ‘constructieve polarisatie’. Het doet terugdenken aan de ‘constructieve journalistiek’ die de VRT ooit in het leven riep.

Zwakste schakel

De zeven federale regeringspartijen opteren er uitdrukkelijk voor om elkaar geen pijn te doen. Inhoudelijke discussies worden geëxporteerd uit het kabinet waardoor er weliswaar levendig debat heerst net buiten de regeringskring. Maar aan elkaars heilige huisjes wordt niet geraakt. Het ‘ongewijzigd beleid’ waarover macro-economen vaak spreken is daarmee stilaan tot een bestuursvorm verheven. Een slimme tactiek indien men elkaar nog voor langere tijd nodig heeft? Echter is ook deze beleidskoers geenszins neutraal, maar vooral een verderzetting van de huidige budgettaire ontsporing en het verder aanhouden van bestaande sociaaleconomische handicaps.

Indien de huidige oppositie de federale ketting écht wil doorbreken, dan is het raadzamer om ter hoogte van de zwakste schakel te knippen. Dat is niet de Open VLD: de partij slaagt er sedert het voorzitterschap van Egbert Lachaert wonderwel in om haar interne gelederen gesloten te houden. Nee, CD&V is en blijft de zwakste schakel. Niet enkel als numeriek overbodige coalitiepartner, maar ook met de Minister van Financiën Vincent van Peteghem als verantwoordelijke spreekbuis voor de lamentabele overheidsrekeningen. Een weinig populaire positie in de wetenschap dat de schulden van vandaag de belastingen van morgen zijn.

Kwetsbare ideologie

De neergang van de christendemocratie in Duitsland en in Nederland toont hoe kwetsbaar de partij-ideologie ook in België is. In Wallonië flirt die al jaren met de kiesdrempel, in Vlaanderen staat CD&V volgend jaar voor nieuwe voorzittersverkiezingen. Door het twijfelende leiderschap van Joachim Coens staan de eerste tegenkandidaten reeds klaar in de coulissen. Krijgen we met Hilde Crevits of Inge Vervotte een eerste christendemocratische kopvrouw? Een nieuwe partijvoorzitter kan de noodlijdende CD&V alsnog op een ander pad richting 2024 brengen.

Momenteel wordt de CD&V vanuit de federale oppositiebanken blijkbaar nog ontzien. Meer pijlen worden gericht op de Franstalige socialisten, nochtans een aangekondigde objectieve bondgenoot voor de N-VA in 2024. Het marktaandeel van de PS kalft af in de laatste peilingen: met 21,4% kunnen zij nog net de PTB (18,7%) en de MR (20,3%) achter zich houden.

Links weerwerk

De PS heeft zich door opeenvolgende inschattingsfouten zelf in deze ongunstige positie gemanoeuvreerd. Ten eerste liet nieuwbakken partijvoorzitter Paul Magnette het premierschap in september 2020 bewust aan zich voorbijgaan. Men dacht dat de pandemie weldra voorbij was. Maar ook in het daaropvolgende crisisjaar genoot de figuur van de eerste minister bijzondere aandacht. Ten tweede is de verdeling van de rode ministerposten voorwerp van aanhoudend intern debat. De sterke afdeling in Luik bleef met lege handen achter, in Brussel werd opperhoofd Ahmed Laaouej gepasseerd, en voor Charlerio koos Magnette voor de eigen poulain Thomas Dermine. Naderhand blijkt dat iemand uit de Angelsaksische consultancywereld echter niet de meest geschikte persoon is om het linkse weerwerk te bieden tegen de volkse PTB. Ten derde ligt ook de keuze voor Elio Di Rupo als Minister-President onder vuur. Zijn laattijdige en aarzelende reactie op de overstromingen in Wallonië worden hem door de burgers zwaar aangerekend.

Het meest problematische is echter de groeiende interne weerstand tegen partijvoorzitter Magnette zelf. Het partijbureau kreeg inhoudelijke beloften voorgespiegeld die vervolgens niet werden waargemaakt. Op federaal niveau lanceert PS met regelmaat linkse voorstellen maar weinig daarvan wordt effectief binnengehaald. Denk bijvoorbeeld aan de uitgestelde pensioenregeling, de afgeschoten arbeidsmarktvoorstellen en het teruggekeerde idee van gratis openbaar vervoer. Men creëert verwachtingen, maar PS-mandatarissen zien zich vervolgens met die aankondigingen geconfronteerd door een offensieve PTB die de linkse wind in de zeilen heeft. Moet de liberale premier aan zijn socialistische regeringspartner dringend meer kansen geven om effectief te scoren?

De horizon op 2024

De oppositie aan Vlaamse zijde heeft momenteel niet die rugwind. Voor het eerst sinds federale verkiezingen van 2019 worden N-VA en VB opnieuw onder de 45% gepeild. Het is bijgevolg niet raadzaam om de eigen horizon op 2024 vast te leggen, want dan weet de politieke concurrentie precies hoelang ze het nog moet uitzweten. Vlaanderen verdient om ook goed bestuurd te worden na die bewuste verkiezingsdag.

Mede daarom is het te vroeg om in het geval van N-VA al na 20 jaar de eindafrekening te maken. Kijk maar naar de liberale partijen, die al 175 jaar pogen om de blauwe ideologie te installeren in België, en vooralsnog het eindpunt daarvan niet bereikt hebben. Kan tijdens deze legislatuur, met een blauwe eerste minister aan het roer, daarin überhaupt nog een stap dichterbij worden gezet?